Ο Μανούσος Φάσσης και ο Μανόλης Αναγνωστάκης

Ο Μανούσος Φάσσης 

και ο Μανόλης Αναγνωστάκης

Τον Μανόλη Αναγνωστάκη πολλές φορές τον έχω θυμηθεί και για τα πολύτιμα γραφτά του, σημάδια οδυνηρά μιας εποχής που μας στοιχειώνει ακόμη, αλλά και για τη στάση ζωής που ακολούθησε και που αποτελεί σημείο αναφοράς, πιστεύω, για κάθε αριστερή διανόηση στον τόπο μας. 

Σήμερα, ωστόσο, θέλω να τον θυμηθώ για μια άλλη του πλευρά, όχι τόσο γνωστή σε πολλούς. Ήταν το 1987 που εκδόθηκε από τις εκλεκτές εκδόσεις ‘Στιγμή’, του Αιμίλιου Καλιακάτσου, το ‘δοκιμιακό σχεδίασμα’, όπως το ονόμασε ο Αναγνωστάκης, πάνω στον (παντελώς άγνωστο) ποιητή Μανούσο Φάσση. Έφτιαξε, λοιπόν, ο ευφυής συγγραφέας, μία ‘απόπειρα κριτικής προσέγγισης’ (αντιγράφω από το εξώφυλλο)  στο έργο του παιδικού του φίλου Μανούσου, ο οποίος, πάντα κατά τον Αναγνωστάκη, είχε να επιδείξει σπουδαίο έργο, και μάλιστα σε μια εποχή που όλοι οι άλλοι, οι μετέπειτα σπουδαίοι, ήταν μακριά νυχτωμένοι, κατά την προσφιλή λαϊκή έκφραση.

Μα από τη στιγμή που το πήραμε στα χέρια μας οι υποψιασμένοι, και γνωρίζοντας το χιούμορ του ποιητή, γελάσαμε με το όνομα ‘Μανούσος Φάσσης’, και είπαμε ‘λες να είναι ο ίδιος ο Αναγνωστάκης;’

Μια ωραία φάρσα, λοιπόν, μας είχε στήσει ο αγαπημένος μας ποιητής, ο οποίος βρήκε αυτόν τον ευφυή τρόπο να  παρουσιάσει τα άλλα του γραφτά, αυτά στα οποία με εύστοχη σάτιρα έδειχνε την άλλη όψη των πραγμάτων. Είχε, μάλιστα, φροντίσει να εμπλουτίσει το κείμενό του και με πειραγμένες φωτογραφίες, στις οποίες (για να μη μένει καμιά αμφιβολία περί της αλήθειας του ντοκουμέντου) διακρινόταν κάπου χαμένος στο πλήθος ο… Φάσσης.

Παραθέτω εδώ κάποια δείγματα της σατιρικής ποίησης του Μανούσου Φάσση, δηλαδή του ‘ετερώνυμου’ (δανείζομαι τον όρο από τα περίφημα πολλαπλά ετερώνυμα του Πεσσόα) του Μανόλη Αναγνωστάκη:

«Και μπρος στα τείχη στέκεται

-ξενάκι είναι και βρέχεται-

ο ποιητής ο Βύρων

φλεγματικός και είρων.

-Έλληνες, πάρτε τ’ άρματα

τσακίστε τα καθάρματα.

….

Και ηγούμενος σαράντα ανδρών

ο ηγούμενος Παλαιών Πατρών

του λέει:

-Αν είναι να πεθάνουμε για την πατρίδα

και αν διώξουμε την ξένη ακρίδα

εν οίδα ότι ουδέν οίδα

ω Άγγλε ευπατρίδα!»

«Μανόλαρε, Μανόλαρε

τ’ άγριο σου λάσο αμόλαρε.

Αν είσαι εσύ Κρητίκαρος

κι εγώ μικρή πεταλουδίτσα,

αχ τόση δα,

με μαδημένα τα φτερά

από τον Παπαδίτσα,

υπήρξα κάποτε κι εγώ του στίχου Ίκαρος.»

(αναφερόμενο στον ίδιο τον Αναγνωστάκη)

«Στο κάτω κάτω της γραφής και μες τα δάκρυα να ταφείς

δε θα μπορείς τόσο βαθιά τη Μοίρα σου να θάψεις.

Κι ούτε και πρέπει ν’ απορείς -ξεκίνησες πολύ νωρίς-

κι όλα τώρα πιο δύσκολα, όσο πολύ κι αν κλάψεις.

Στο κάτω κάτω της γραφής, είναι κι αστείο να κλαίει κανείς

για ένα χαμένο του όνειρο, για μιας ελπίδας ράκη

εκτός αν θες τόσο πολύ, ο πόνος σου ν’ αναπολεί

-με μια μικρή δόση χαράς- ίσως τον Καρυωτάκη.»

Πιστεύω είναι ωραίο να βλέπεις και την άλλη όψη ενός τόσο σημαντικού ποιητή. Στο κάτω κάτω τα γραφής, η σάτιρα είναι κομμάτι της ζωής, όπως και το χιούμορ αλλά και η παρεξηγημένη κωμωδία.

(στις φωτογραφίες: το εξώφυλλο του βιβλίου με μια ‘πειραγμένη’ φωτογραφία του ποιητή με τον…Φάσση, η φωτογραφία του Αναγνωστάκη από το ‘αυτί’ του βιβλίου σε καθαρά παιχνιδιάρικη και σκανταλιάρικη πόζα, αλλά και ένα…χειρόγραφο του Φάσση)

Διώνη Δημητριάδου