Ένα σχόλιο 

πάνω στην ελευθερία της βούλησης

(με αφορμή τη νουβέλα “Stay tonight”

του Δημήτρη Φαρή, “μικρές εκδόσεις”)

Όταν είσαι ελεύθερος να καθορίσεις τη μοίρα σου, νιώθεις αυτόματα υπεύθυνος για οποιαδήποτε απόφαση πάρεις. Δεν μπορείς να δικαιολογηθείς στους άλλους – πολύ περισσότερο στον εαυτό σου – και να ισχυριστείς ότι αποφάσισες υπό πίεση ή χωρίς να έχεις όλα τα δεδομένα. Τα δεδομένα διαμορφώνονται από την επιθυμία σου και πάνω από όλα από την ελευθερία σου. Κάθε απόφαση που θα πάρεις τις στιγμές που είσαι ελεύθερος γίνεται αμέσως Μοίρα. Και από εκείνη τη στιγμή σε καθορίζει.

[…]

Και εγώ αυτή τη στιγμή τι είμαι; Είμαι πάλι νομάδας, πρόσφυγας, αποκομμένος από την ίδια τη ζωή που έχτιζα χρόνια, απροστάτευτος και ανασφαλής, αντιμέτωπος με μια νέα κατάσταση, άγνωστη, απροσδιόριστη, άγρια, όμορφη και συναρπαστική. Νιώθω σαν να μην έχω καμία άμυνα. Κανένας τοίχος δεν με προστατεύει, κανένα ρούχο δεν κρύβει τη γύμνια μου, κανένα δίκαιο επιχείρημα δεν δικαιολογεί τη συμπεριφορά μου. Το μόνο μου φως σε αυτή την πορεία είναι η ομορφιά που ξεπηδάει από μέσα μου κάθε φορά που βλέπω αυτό το πρόσωπο, κάθε φορά που μου χαμογελάει, κάθε φορά που ανακαλύπτει τον κόσμο μέσα από μένα. Έχω άραγε κάποια δικαιολογία, ή όλα αυτά που κάνω είναι απόρροια μιας ιδιοτελούς και εγωιστικής συμπεριφοράς; Έχω άραγε το δικαίωμα να ξεφύγω από τις επιλογές μου και τις συμβάσεις μου, ή ο εαυτός μου είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με αυτές;

(Δημήτρης Φαρής, αποσπάσματα από τη νουβέλα “Stay tonight”, “μικρές εκδόσεις”)

Να που καμιά φορά η λογοτεχνία περπατά στα μονοπάτια της φιλοσοφίας, και με τα δικά της εκφραστικά μέσα τοποθετείται στα μεγάλα προβλήματα. Είναι ακριβώς το περιεχόμενο του ελεύθερου ανθρώπου, όπως το προσδιόρισε ο υπαρξισμός του Jean Paul Sartre. 

Αφημένος, εγκαταλελειμμένος ο άνθρωπος στον κόσμο, χωρίς τις ασφαλιστικές δικλείδες - αυταπάτες κάποιου προκαθορισμού, χωρίς το άλλοθι που θα του έδινε μια ανώτερη βούληση, είτε την πούμε Θεό είτε την ονομάσουμε Μοίρα. Εκεί, μόνος του, με τις επιλογές αποκλειστικά δικές του. Στην απογείωση μιας πτήσης τόσο ανέλπιστα ελεύθερης. Μα με όλο το βάρος μιας απόλυτης ευθύνης: “Είσαι απόλυτα ελεύθερος, άρα απόλυτα υπεύθυνος”.  Και είναι αυτό το βάρος που μπορεί να καθορίσει την πτήση αυτή και να την μετατρέψει σε ελεύθερη πτώση. Η Μοίρα, που κάποτε ο άνθρωπος την τοποθέτησε σε ανώτερο επίπεδο και από τους εκάστοτε θεούς που επινόησε, αυτή η μοίρα (με το πρώτο της γράμμα έτσι μικρό πια, στα μέτρα του ανθρώπου) είναι στα χέρια του. Το αντέχει όμως αυτό το προσωπικό του βάρος; Ξαφνικά ο άνθρωπος έγινε δυσβάστακτος για τα ελεύθερα φτερά του. Και η ελευθερία της βούλησής του ίσως μια έννοια αμφίβολη και ιδεατή.

Διώνη Δημητριάδου