Τετάρτη 13 Μαρτίου 2024

Οχυρά Γιώργος Δουατζής εκδόσεις Στίξις η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Οχυρά

Γιώργος Δουατζής

εκδόσεις Στίξις

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Ο τελευταίος άνθρωπος • Fractal (fractalart.gr)

 


Ο τελευταίος άνθρωπος

Έρχεται η ώρα, η στιγμή, που κάποιος θα είναι ο τελευταίος άνθρωπος σε τούτον τον πλανήτη. («Ο τελευταίος»). Είναι ίδιον της ποίησης, αναμφίβολα ίδιον του συγκεκριμένου ποιητή, να ορά και να ενορά, να αγγίζει το μέλλον μέσα από την οδυνηρή γνώση του παρόντος, να νιώθει τα σκιρτήματα της ζωής εν απωλεία, τέλος, να μιλά για όλα αυτά εν σιωπή κραυγάζουσα – κι ας είναι οξύμωρο το σχήμα.

Ο Γιώργος Δουατζής, ως δημιουργός  λόγου (πεζού, δοκιμιακού ή ποιητικού) δεν ήταν ποτέ των υψηλών τόνων. Μιλούσε πάντα μέσα από τα κείμενά του με σίγουρη φωνή, αργά και σταθερά, λες και περίμενε την ανταπόκριση των  εννοούντων, τη συνειδητή συμπόρευση. Γι’ αυτό και ακουγόταν καλύτερα,  κυρίως στην ποίηση (εκεί που από τους αδαείς προσφέρεται για ανέξοδες κραυγές). Και τώρα με τα Οχυρά του, πιο ώριμος από ποτέ, βρίσκει ξανά τον τρόπο να μετρήσει σωστά και ψύχραιμα τις συνθήκες που διαμορφώνουν τον κόσμο που τον περιβάλλει και, για μια ακόμη φορά να εντοπίσει τη θέση του σ’ αυτόν – απαραίτητη προϋπόθεση για να αρθρωθεί ο λόγος. Και ευλόγως φοβισμένος ξέμεινα να μετρώ το βάρος του κενού («Βάρος»).

Απέναντι στα ποικίλα «οχυρά», που εύκολα βρίσκονται για να κρύψουν την ενοχή της απουσίας από τα τεκταινόμενα, υψώνει το δικό του οχυρωματικό έργο, άυλο και συχνά ανυπεράσπιστο (ποιος θα υπερασπισθεί την ποίηση;), ευάλωτο στα πολλαπλά χτυπήματα, με μοναδικό όπλο τις λέξεις: Οι υποκρίτριες λέξεις νομίζουν ότι ξεφεύγουν μα τις αρπάζω στο λεπτό τις διαλύω σε συλλαβές τόνους και γράμματα και αμέσως τις ανασυσταίνω ως υπηρέτριες μιας τωρινής αλήθειας…, όπως θα πει στο έξοχο χειμαρρώδες και συνεχές (πότε η αλήθεια είχε ανάγκη τα σημεία στίξης;) «Ανασύσταση», ταυτόχρονα μια ανασύσταση λόγου, ύφους και τρόπου να αποδοθεί η πραγματικότητα, όσο οδυνηρή.



Αν αναρωτηθεί κανείς πώς είναι οχυρό η ποίηση, ο ποιητής θα απαντήσει: Δύναμη η υπέρβαση ορίων/ Θάλπους εστία η Ποίηση («Προσδιορισμός»), έτσι με το κεφαλαίο γράμμα να ορίζει το ιδιωτικό του κέλυφος, διάτρητο, όμως, από παντού για να εισχωρεί ο έτερος, ο άλλος, ο κόσμος ολόκληρος, για να απελευθερωθεί ξανά  μεταποιημένος σε λόγο ικανό να διεγείρει συνειδήσεις. Αλίμονο αν δεν μπορούσε η ποίηση να προσφέρει την αναγκαία «προστασία» στον ίδιο τον δημιουργό της, όχι για να τον προφυλάξει από την πραγματικότητα (άλλωστε το έχει πει ο άλλος ποιητής πως το φθονούμε αυτό το «καταφύγιο», αν μας απομονώνει από τον κόσμο), αλλά ίσα ίσα για να τον βοηθήσει να διαμορφώσει την ακόμα ασαφή και απροσδιόριστη εικόνα, να δει καθαρότερα, να μείνει αλώβητος από τη φλυαρία και την ανοησία των πολλών. Να τον βοηθήσει να υπερβαίνει κάθε τόσο τα όρια.

Κι αν, τέλος, εγείρεται η εύλογη απορία, γιατί δεν ακούγεται, λοιπόν, ο ποιητής, τι έχουμε να πούμε; Μήπως τα λόγια του τα παίρνει ο άνεμος, κι αυτός τυχάρπαστος ονειροπόλος αδυνατεί να αρθρώσει λόγο που να συνταράξει το σύμπαν, να πει στον αιώνα του τι βλέπει; Καθόλου δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Έστω κι αν είναι ένας, μόνον ένας, μέσα στην οδυνηρή μοναξιά του, μα να είναι με δαγκωμένη την ανάγκη στην άκρη της γλώσσας του, μπορεί, μόνος και άπελπις στη θέα του κενού, με αβέβαιες συχνά πτήσεις να καταργήσει την τάξη των πραγμάτων. Θα πει ο ποιητής: Οι ποιητές, σε βεβαιώ, δε σε γελάσανε ποτέ./ Ήτανε πάντα εδώ κι ας μην τους είδες. («Παρόντες»). Μα, δεν τον άκουγαν, θα συμπληρώσω, παρόλο που όλο σ’ αυτόν χρεώνανε το σκοτεινό λαγούμι. Επιλέγω το ακροτελεύτιο ποίημα της συλλογής με το ερώτημα του ίδιου του ποιητή προς όσους εν αδιαφορία διατελούντες, κρυμμένοι στα «οχυρά» τους που στο φύσημα του ανέμου διαλύονται, δεν βλέπουν, δεν ακούν, δεν νιώθουν:

 

Πόσα τα δάκρυα να ποτιστεί η γη;

Πόσων αθώων τάφους να σκάψεις;

Πόσα παιδιά να θάψεις;

Πόσο αίμα να γίνει κόκκινη η γη;

Πόση ελπίδα να σπείρεις για να φυτρώσει η ζωή;

 

Κάποιοι σκοτώνουν τη ζωή.

 

Καρφιά στην αμεριμνησία σου.

Τα νιώθεις;

(«Διερωτήσεις»)

 

Λιτός ο λόγος, ξεκάθαρος, σαφής. Όπως ταιριάζει στην αληθινή ποίηση. Λιτή και η έκδοση (με σχεδιασμό του εξωφύλλου από τον Μιχάλη Αμάραντο). Όπως ταιριάζει σ’ αυτή την ποίηση. Γιατί τίποτα δεν είναι τυχαίο.


Διώνη Δημητριάδου 

 

 

 

Δευτέρα 11 Μαρτίου 2024

«Μνήμες που συγκινούν» Γράφει η Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη Λία Σιώμου, Της ζωής και της αγάπης, Ποίηση 1995-2011 εκδ. Ελευθερουδάκης Πρώτη δημοσίευση 06/02/2024, στο fractalart.gr

 

«Μνήμες που συγκινούν»

Γράφει η Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη

Λία Σιώμου, Της ζωής και της αγάπης, Ποίηση 1995-2011

 εκδ. Ελευθερουδάκης

Πρώτη δημοσίευση 06/02/2024, στο fractalart.gr 




Η Λία Σιώμου  συγκέντρωσε σε έναν πολυσέλιδο τόμο τα ποιήματά της που έγραψε ανάμεσα στα 1995-2011. Έχει δημοσιεύσει επτά ποιητικές συλλογές, οι οποίες εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Δωδώνη και Γαβριηλίδης και τις ενσωματώνει στην παρούσα έκδοση υπό τον γενικό τίτλο Της ζωής και της αγάπης. Η ποιήτρια, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αθήνα τα μεταπολεμικά χρόνια, με σπουδές στη Χημεία θα μεταβεί στις Η.Π.Α., όπου θα πραγματοποιήσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Mishigan State University και θα εργαστεί πάνω στην επιστήμη της σε διάφορα σημαντικά ερευνητικά κέντρα της νέας της πατρίδας. Σ’ αυτή τη νέα της πατρίδα, όπως η ίδια σημειώνει στον πρόλογό της... δεν μπορούσε ποτέ να εκφρασθεί όπως θα ήθελε… αυτή είναι η σοβαρότερη πληγή του απόδημου και η μοίρα του ξενιτεμένου. Η καταφυγή της στον ποιητικό λόγο, συνεπώς, είναι ένας τρόπος να εξωτερικεύσει όσα δονούν την ψυχή της ανοίγοντας συγχρόνως έναν δρόμο επικοινωνίας με τον συνάνθρωπο.

Χωρίς αμφιβολία, αυτή η γραφή που έρχεται από τόσο μακριά εμποτισμένη  με εικόνες της Ελλάδας, με μια λεπταίσθητη νοσταλγία  επιτυγχάνοντας με τη λυρική πνοή της ώστε- όπως σημειώνει ο Θανάσης Νιάρχος- τα ανείπωτα τρυφερά, τα μακρινά λησμονημένα, τα παντοτινά θλιβερά, να τα μεταβάλλει σε έναν λυτρωτικό αναστεναγμό, όπως μόνον η ποίηση σε βοηθάει να τον εκβάλεις. Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνονται οι συλλογές Σπονδή ονείρου(Γαβριηλίδης 2006), Εν γη ερήμω (Γαβριηλίδης 2007), Μαγιοστέφανο(Γαβριηλίδης 2003), Attica, (Γαβριηλίδης 2014), Ερωδιού η κατοικία, (Δωδώνη 2000), Αλκυονίδες (Δωδώνη 2000). Με ελάχιστες εξαιρέσεις σκέψεων διατυπωμένων σε πεζό λόγο, τα ποιήματα είναι γραμμένα με μέτρο και ομοιοκαταληξία παραπέμποντας τον αναγνώστη στις μνήμες παλαιότερων αναγνώσεών του, τότε που αυτό το είδος ποιητικής γραφής ήταν κυρίαρχο και δοξάστηκε από τους μεγάλους ποιητές μας αλλά και από τους μινόρες που μας κληροδότησαν πολλές φορές ποιήματα, αληθινά κοσμήματα λόγου και ευαισθησίας.

Πολλά από τα ποιήματα της Λίας Σιώμου ανακινούν  μνήμες που συγκινούν και αντιμάχεται με τη γραφή της έναν ψεύτικο κόσμο καταδυόμενη στα μύχια της ψυχής της. Η μνήμη ενεργοποιεί εικόνες και αισθήσεις με αφετηρία τη φύση, τους μύθους, τις μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης, όλα όσα αποκόμισε η ποιήτρια από τον γενέθλιο τόπο και με κάθε ευκαιρία χαρτογραφούνται στον ποιητικό της λόγο. Το όνειρο πάντα παρόν, σπονδή σε όλα όσα φέρει δένοντάς τα με τους κραδασμούς της ψυχής. Τ’ αστέρια και οι ήλιοι,  της σελήνης τ’ ασήμι, το φως και οι σκιές, η πραγματικότητα και η ουτοπία, το κύμα και το κοχύλι, το άρωμα της μυρσίνης, το χάδι του αέρα, το τραγούδι των σειρήνων,  το θρόισμα των φύλλων μιας λεύκας αποφορτίζουν την ψυχή από όποιο βάρος φέρει και την οδηγούν να αντλήσει τη χαρά

στο απλό τριφύλλι και σε πελάγου πνοή.

Με αγέρι νοτιά σμίγει τη θλίψη της. Ο άνεμος, τα νησιά με τη θύελλα, τα κοχύλια και οι αστερίες άλλοτε στεγάζουν την ανάσα μιας μικρής ευτυχίας. Ο προσωπικός πόνος εκφράζεται σαν ένα παράπονο …και στο άκληρο διάβα/ μιαν αγάπη δε βρήκα μα γρήγορα έρχεται η επίκληση της ελπίδας και του ανέλπιδου ονείρου, όσο κι αν συχνά ακυρώνεται σαν …χέρσα ουτοπία η αναμέτρηση με την πεζή πραγματικότητα.

Και μέσα σε ένα ονειρικό πλαίσιο τίθενται επίσης υπαρξιακά ζητήματα καθώς το ποιητικό υποκείμενο αυτοκαλείται να προδιαγράψει τον προορισμό του και ένα πιθανό πέρας του βίου: Με κοχύλια συνάμα/ σε μιαν έρημη ακτή/ κάπως έτσι με άμμο/

θαλάσσης να σμίξω./Και μ’ αγέρι αντάμα/ η στερνή μου πνοή/ στων αιώνων το διάβα/

μια μνήμη ας μείνω. Η θέαση του επέκεινα άλλοτε έρχεται  ως φιλοσοφικός στοχασμός, απόλογος του αναπότρεπτου τέλους της ανθρώπινης ζωής, όταν ο ανηφορικός και πολυκύμαντος δρόμος της  διακόπτεται από την έλευση του θανάτου,

όταν όνειρα και τραγούδια και νιάτα και ομορφιά σβήνουν. Πάντα μια πίκρα συνοδεύει το βίωμα αυτό της απώλειας: …Ζωές που δεν στερήθηκαν μη κλάμα μη και γέλιο,/αγάπησαν, τραγούδησαν μια μάταιη ωδή,/ έσμιξαν μ’ ακατάληπτη, χρυσή τροχιά αστέρων/ εχάθηκαν στο Requiem, στης ζήσης την πομπή.

      Η μνήμη της πατρίδας διαρκώς παρούσα. Η ανάκληση εικόνων της φύσης πλαισιώνει τις σκέψεις και την έκφραση των συναισθημάτων. Η θάλασσα, η ανάσα του κύματος, η αίσθηση της αλμύρας …η μνήμη του πελάγου στα όνειρά της, …η προσμονή γι’ απόμακρο και στεριανό ακρωτήρι κι άλλοτε κύμα και όνειρο συμφύρονται στην επίκληση: Φέρε μου κύμα τ’ όνειρο/πάνω σε νερανθό/να το θωρώ να χαίρομαι/όσα στη γη αγαπώ. Η αίσθηση της μοναξιάς, η συνάντηση με τον αγαπημένο που ματαιώθηκε, η νοσταλγία μιας εξιδανικευμένης αγάπης που χάθηκε στην τύρβη των καιρών και έρχεται ως θύμηση – …άυλη πάχνη σύρθηκε /στης λίμνης τον καθρέφτη/τ’ αστέρια έκρυψε ο ουρανός/ στην άχνη του νερού/ η αγαπημένη σου μορφή/ τυλίχτηκε σε νέφη/ σ’ απατηλό ταξίδεμα/ στο φέγγος τ’ ουρανού- όλα αυτά διαχέουν μια γλυκιά θλίψη. Η αποτύπωση  σκηνών από μνήμες της παιδικής ηλικίας,  εικόνες του αττικού τοπίου, στιγμές αμεριμνησίας και χαράς από τις γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων, παιχνίδια στις γειτονιές τα καλοκαιρινά βράδια, αλλά και πρώιμες απώλειες, τα πρόσωπα της οικογένειας που χαμένα πια ανασύρονται φέρνοντας μαζί όλα τα δώρα που είναι δεμένα με την ύπαρξή τους, …κόσμος σιγής… κόσμος παλιών ονείρων,… ίσκιοι περαστικοί και γενικότερα όλα όσα συσσωρεύονται και συνθέτουν το εσωτερικό “τοπίο” από όπου εκπορεύονται.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα στοιχεία της φύσης που φέρουν οι στίχοι της Σιώμου είτε πρόκειται για μεγάλα πλάνα είτε για μεμονωμένα και ταπεινά κομμάτια του φυσικού βασιλείου δημιουργούν στον αναγνώστη ευφορία ψυχής, τη γαλήνη και την εσωτερική πληρότητα που προσφέρει αφειδώλευτα η επαφή με τη φύση, πολύ περισσότερο σε μια εποχή που η έλλειψη αυτής της επαφής και η απειλή της απώλειας καθίσταται οδυνηρή. Έτσι, οι κάμποι με τις παπαρούνες, τα ανθάκια της αμυγδαλιάς και της πασχαλιάς το άρωμα, ο μικρός σαλίγκαρος και η σιγανή βροχή, η πεταλούδα και τα αγριόχορτα, οι ελιές κι οι πικροδάφνες, τ’ αγιόκλημα και οι πευκοβελόνες η απεραντοσύνη της θάλασσας αφυπνίζουν ακόμη και την οσφρητική μνήμη και ζωντανεύουν τη βιωμένη ανάμνηση της ομορφιάς που σαγηνεύει. Οι εικόνες της φύσης δεμένες αρμονικά με σκέψεις και συναισθήματα στην ποίησή της απαλύνουν ακόμη και τον πόνο του τραύματος, όταν αναφέρονται σε θλιβερά γεγονότα  ή εναρμονίζονται εύστοχα με το περιεχόμενο. Μια άλλη διάσταση της ποιητικής της εμπλουτίζεται από την παρουσία ενός πλατωνικού έρωτα, στην ουσία μιας ουτοπίας που ακολουθεί την πορεία της ζωής της. Πολλά από τα ποιήματά της, ποιήματα αγάπης, αποτυπώνουν την απόφασή της να θυσιάσει ένα όνειρο ζωής για να το κρατήσει ακέραιο στη σφαίρα του απραγματοποίητου, διατηρώντας την ομορφιά και την αλήθεια του συναισθήματος. Ακόμα κι όταν έχουν όλα χαθεί, η αγάπη  τρεμοπαίζει σαν τον ίσκιο από το πέταγμα  της πεταλούδας.

Σε ένα τέτοιο κλίμα κινείται η ποιητική γραφή της αφήνοντας στην κοιτίδα του χρόνου τα ίχνη των βημάτων της, την πορεία της εσωτερικής της περιπλάνησης, μια κατάθεση ψυχής άλλοτε δοσμένη με τον ήχο της σιωπής και άλλοτε στο ρυθμό της ροής του νερού  στο ρυάκι. Ήχοι που φθάνουν, θαρρείς, από έναν σχεδόν λησμονημένο κόσμο, κόσμο που  ωστόσο εξακολουθεί να συγκινεί με την αλήθεια και την τρυφερότητα που αποπνέει.

 Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη

Τετάρτη 6 Μαρτίου 2024

ΣΚΠ Χριστίνα Λιναρδάκη εκδόσεις Ενάντια η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

ΣΚΠ

Χριστίνα Λιναρδάκη

 εκδόσεις Ενάντια

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό  Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Στα άκρα με «όχημα» ποιητικό • Fractal (fractalart.gr)

 



Στα άκρα με «όχημα» ποιητικό

 

Δεν ξέρω να πω με σιγουριά αν η γραφή (πολύ περισσότερο η ποίηση) κάνει, κατά τα λεγόμενα του μεγάλου Αλεξανδρινού, για λίγο να μη νιώθεται η πληγή. Ίσως να είναι αλήθεια, μόνο που αυτό το λίγο, μια λιγοστή «ανάπαυλα» ή καλύτερα το «μοίρασμα» με τους άλλους, θεριεύει κατόπιν πολύ περισσότερο το τραύμα. Η Χριστίνα Λιναρδάκη, σε μια κατευθείαν αντιμετώπιση της ασθένειας (ΣΚΠ, ακρωνύμιο για τη Σκλήρυνση κατά πλάκας), μοιράζεται τη βαθιά εμπειρία του πάσχοντος ανθρώπου με όποιον θα ήθελε μαζί της να κοιτάξει τον καθρέφτη της.

 

Χορδή ξεκούρδιστη

που κάνει κοιλιά

στο σκάφος της κιθάρας

στην κόγχη του ματιού

το οπτικό μου νεύρο

 

Θαρρώ πως η έκθεση εαυτού, μέσω του ποιητικού λόγου, απαιτεί κοφτερό μαχαίρι, απεχθάνεται τις λειασμένες επιφάνειες, σκληραίνει τα εκφραστικά μέσα, αποζητά μια ανάλογη αναγνωστική «συμπόρευση». Η ποίηση εδώ χτυπά κατευθείαν στην καρδιά, κινητοποιεί το θυμικό, δίνει αίμα και προσμένει αίμα.

Αρχικά οι «Ουλές», εκτίθενται απροκάλυπτα, με γυμνό από περιστροφές λόγο, παρουσιάζοντας την ασθένεια από τα πρώτα στάδια (το ένα μάτι πιο κλειστό/ το βλέφαρο πεσμένο) μέχρι τη σκληρή συνειδητοποίηση (ο νους μου άδειασε/ η Γη σταμάτησε ξαφνικά εκεί/ στις περιστρεφόμενες πόρτες του  Mediterranean).

Κατόπιν, οι «Πληγές», γιατί τίποτα δεν έρχεται μόνο του, μια αλυσίδα σημείων που σε εμφανή ή αφανή σύνδεση, οδηγούν το σώμα στα άκρα της αντοχής του, εκδηλώνοντας αιφνίδια την ανατροπή όλων των μέχρι τότε σταθερών. Οι πληγές αφήνουν ουλές/ –  αν κλείσουν. Απώλειες που γράφουν στην παιδική ψυχή, απώλειες μετά, στην ωριμότητα, αφήνουν η καθεμία το δικό της βάρος σε ένα σώμα που πια δεν μπορεί να αντισταθεί και υποδέχεται την ασθένεια, άβουλο και αδύναμο στο έλεός της.

Στις «Ουλές», η γραφή σκληρή, σχεδόν δωρική στο τρόπο της, απηχεί τη συνειδητοποίηση του τραύματος και της πορείας πλέον μαζί του. Πώς αλλιώς να αντέξεις, όμως; Η επίγνωση χαρίζει την αναγκαία δύναμη, χωρίς καμία ψευδαισθητική αρωγή. Στις «Πληγές», η ποίηση αφήνεται πιο ελεύθερη συναισθηματικά, καθώς μνήμες την κατακλύζουν, επιτρέποντας μικρές «παραχωρήσεις», μικρές χαραμάδες στο σκληρό κέλυφος του συνειδητού.

Κι όμως, ετούτη ποίηση, αν και σε παρασύρει να μιλήσεις κριτικά γι’ αυτήν, άλλωστε για ένα κριτικό σημείωμα πρόκειται, πρέπει να αντιμετωπιστεί με άλλα κριτήρια. Κι ας είναι από τους πιο συγκλονιστικούς ποιητικούς λόγους που έχουμε διαβάσει. Μια θαρραλέα κατάθεση ψυχής, έμπλεη του σωματικού πόνου, δεν μπαίνει στα στενά πλαίσια της ρίμας, των στροφών, του ρυθμού ή της ποιητικότητας. Μετράει μόνο σαν αυτό ακριβώς που είναι, μια φωνή ειλικρινής και ευθύβολη, όπως εδώ στο «Εγώ», το πιο αυτοαναφορικό από όλα τα ποιήματα της συλλογής:

 

Με όλα

όσα έχω περάσει

θα έλεγε κανείς

πως θα φερόμουν καλά

στον εαυτό μου

θα τον πρόσεχα

και θα τον φρόντιζα

 

Μα εγώ βλέπω πως

τον σπρώχνω στα άκρα

του στερώ ξεκούραση και ύπνο

τον καταδικάζω σε μοναξιά

τον γεμίζω θλίψη

Δεν τον ευχαρίστησα ποτέ

γι’ αυτό που έγινα και είμαι

 

Κι έτσι με κοιτάζει πάντα βουρκωμένος

και βουβός

ένα μικρό παιδί

ορφανεμένο

 

Στο ποίημα αυτό ενσωματώνεται το τραυματικό παρελθόν, συνταιριάζει σε μια αδυσώπητη ευθεία ταύτιση με το  ακόμη σκληρότερο παρόν, αποστασιοποιείται, έστω και για όσο κρατά η ανάγνωση του ποιήματος, το βαθύτερο «εγώ» από το τρωθέν σώμα· η έννοια του καθρέφτη ξεκάθαρη, οι δύο υποστάσεις αντιμέτωπες.


Η Λιναρδάκη, μεταφέρει, με τον ποιητικό της τρόπο, τη βίωση του απόλυτου κενού. Και, αλήθεια, μόνον έτσι θα μπορούσε η αίσθηση αυτή να φθάσει στον αναγνώστη της, με τη δύναμη της ποίησης (περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο είδος γραπτού λόγου) να γειώνει με τις λέξεις το άφατο και ασταθές, να του δίνει  γήινο, υλικό περίβλημα,  ίσα ίσα για να το απογειώσει κατόπιν στη σφαίρα του ανείπωτου. Γιατί, όσες λέξεις κι αν χρησιμοποιηθούν για να αποκτήσει σάρκινη υπόσταση ο πόνος, πάντα θα ξεφεύγει το απύθμενο βάθος του. Στο ενδιάμεσο, όμως, ήδη όσοι κατανοούν μπόρεσαν να δουν μια όψη του σκοτεινού καθρέφτη. Στην αναζήτηση της πολυπόθητης κανονικότητας, η ποίηση εδώ άγγιξε τα άκρα, έκανε την υπέρβαση, και από ποιητικό αποτέλεσμα (μεγάλης αξίας και αυτό) μετάλλαξε τη θεματική της με κέντρο τον πάσχοντα άνθρωπο, για το πάθος και τα προσωπικό του τραύμα, όποιο κι αν είναι αυτό και όπως κι αν βιώνεται από τον καθένα. Αυτό το «άνοιγμα» της ποίησης της Λιναρδάκη από τον δικό της κλειστό ορίζοντα να συναντήσει τον άλλο, άγνωστο πόνο (γιατί έτσι νιώθεις να σε αφορά ό, τι γράφει) συνιστά και την ιδιαίτερη αξία της.


Διώνη Δημητριάδου

 

 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2023 (για εκδόσεις 2022)

 

 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2023 

(για εκδόσεις 2022)

 

 




Το ΜΕΓΑΛΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ 

απονέμεται στη Ρέα Γαλανάκη για τη συνολική προσφορά της στα Γράμματα.

Το ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ 2023 

απονέμεται ομόφωνα στην Ισμήνη Καρυωτάκη, για το έργο της «Φυγόδικος δεν ήμουν», εκδόσεις Ποταμός.

Το ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ-ΝΟΥΒΕΛΑΣ 2023 

απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, για το έργο του «Το όνομά σου», εκδόσεις Το Ροδακιό.

Το ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ 2023 

απονέμεται ομόφωνα στον Σταύρο Ζαφειρίου, για το έργο του «Πράσινος ουρανός, μπλε χορτάρι», εκδόσεις Νεφέλη.

Το ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΟΚΙΜΙΟΥ-ΚΡΙΤΙΚΗΣ 2023 

απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Χρήστο Λούκο, για το έργο του «Η Ερμούπολη της Σύρου (1821-1950). Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Το ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΑΡΤΥΡΙΑΣ-BΙΟΓΡΑΦΙΑΣ-ΧΡΟΝΙΚΟΥ-ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2023 

απονέμεται κατά πλειοψηφία στους Σπύρο Παπαϊωάννου - Κώστα Βλησίδη για το έργο τους «Το φρικτόν τέμενος της αμαρτίας (Α’ Μέρος: Το πορνείο των Βούρλων Δραπετσώνας μέσα από γραπτές πηγές, Β’ Μέρος: Ιχνηλάτηση του τόπου και του χρόνου των «Βούρλων» της Δραπετσώνας)», έκδοση Ινστιτούτου Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων.

Το ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 2023 

απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Άρη Αλεξανδρή, για το έργο του «Πώς ο Ιγνάτιος Καραθοδωρής έχασε τα πάντα», εκδόσεις Μεταίχμιο.

Το ΕΙΔΙΚΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ 2023 για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, 

απονέμεται ομόφωνα στον Γιάννη Πάσχο, για το έργο του «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού», εκδόσεις Περισπωμένη.

Τέλος, η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία την 

ΑΠΟΝΟΜΗ ΤΙΜΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΚΟΡΑΛΛΙ.

 

 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 2023

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΈΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στη Μυρτώ Καλοφωλιά, για τη μετάφραση του έργου του Anthony Doerr «Νεφελοκοκκυγία», εκδόσεις Πατάκη, και στον Σωτήρη Σουλιώτη, για τη μετάφραση του έργου του Jon Fosse «Το άλλο όνομα», εκδόσεις Gutenberg.

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΈΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Παύλο Καλλιγά, για τη μετάφραση του έργου του Πλάτωνα «Παρμενίδης», εκδόσεις Στιγμή, και στον Θεόδωρο Κ. Στεφανόπουλο, για τη μετάφραση του έργου του «Ηρώνδα Μιμίαμβοι», εκδόσεις Κίχλη.

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΈΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ 2023 απονέμεται ομόφωνα εξ ημισείας στον Jean-Marc Laborie, για τη μετάφραση του έργου του Χριστόφορου Μηλιώνη «Καλαμάς κι Αχέρων» στη γαλλική γλώσσα [Christoforos Milionis Kalamás et Achéron, εκδόσεις L’Harmattan], και στην Riikka Pulkkinen, για τη μετάφραση ανθολογίας σύγχρονων ελλήνων ποιητών στη φινλανδική γλώσσα [Aurinkokello: Nykykreikkalaisia, εκδόσεις Enostone Kustannus].

 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2023

 

 ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Κυριάκο Χαρίτο για το έργο με τίτλο Για φαντάσου, (εικονογράφηση Ντανιέλα Σταματιάδη), εκδόσεις Μεταίχμιο.

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΦΗΒΙΚΟΥ-ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Θοδωρή Κούκια για το έργο με τίτλο «Τετράγωνα κύματα, ιπτάμενες μέδουσες», εκδόσεις Κέδρος.

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στην εικονογράφο Χρύσω Χαραλάμπους και στη συγγραφέα Δανάη Δάσκα για το έργο με τίτλο «1000 τρόποι να στύψεις ένα λεμόνι» εκδόσεις Παπαδόπουλος.

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΝΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ 2023 απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Μαρίζα Ντεκάστρο για το έργο με τίτλο «Οι δικοί μου άνθρωποι» (εικονογράφηση Χαρά Μαραντίδου), εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.

 

Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ

 

Α.     Επιτροπή για τα ετήσια Βραβεία Λογοτεχνίας και το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα, το Ειδικό Θεματικό Βραβείο και τα Βραβεία Δοκιμίου – Μαρτυρίας

Ευριπίδης Γαραντούδης, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. συναφούς γνωστικού αντικειμένου), ως Πρόεδρος.

Ανδρέας Μήτσου, Συγγραφέας, ως Αντιπρόεδρος.

Λητώ Ιωακειμίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια Συγκριτικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας (Τομέας Νεοελληνικής Φιλολογίας) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. συναφούς γνωστικού αντικειμένου).

Ελένη Κουτριάνου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Θεωρίας της Λογοτεχνίας - Συγκριτικής Γραμματολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. συναφούς γνωστικού αντικειμένου).

Καλλιόπη (Πόπη) Αρωνιάδα, Συγγραφέας.

Ηλίας Καφάογλου, Συγγραφέας.

Γεώργιος Ρούσκας, Κριτικός.

Κωνσταντίνα (Ντίνα) Σαρακηνού, Κριτικός.

Σταύρος Σταμπόγλης, Κριτικός.

 

Γραμματέας: Παναγιώτα Καμπόσου με αναπληρώτρια τη Σοφία Τοπούζη, υπάλληλοι με σχέση εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου, ειδικότητας ΠΕ Διοικητικού-Οικονομικού, οι οποίες υπηρετούν στη Διεύθυνση Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.

 

 

Β.   ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

 

Δημήτριος Πολίτης, Καθηγητής Α΄ βαθμίδας στο Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών (Μέλος Δ.Ε.Π. ΑΕΙ),ως Πρόεδρος.

Αναστασία Οικονομίδου, τ. Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Κριτικός παιδικής λογοτεχνίας , ως Αντιπρόεδρος.

Βασιλική Βασιλούδη, Επίκουρη Καθηγήτρια παιδικής λογοτεχνίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης - Κριτικός παιδικής λογοτεχνίας.

Μελπομένη (Μένη) Κανατσούλη, Καθηγήτρια Α΄ βαθμίδας στο Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, (Μέλος Δ.Ε.Π.).

Δημήτριος Γουλής, Επίκουρος Καθηγητής παιδικής λογοτεχνίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Μέλος Δ.Ε.Π.)

Αλέξανδρος Ακριτόπουλος, τ. Καθηγητής ελληνικής λογοτεχνίας με έμφαση στην παιδική λογοτεχνία στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας - Συγγραφέας.

Ιωάννα Μπαμπέτα, Συγγραφέας.

Ευσταθία (Τέτη) Σώλου, Εικονογράφος.

Αλεξάνδρα (Σάντρα) Ελευθερίου, Εικονογράφος.

 

 

Γραμματέας: Σοφία Μάρα, υπάλληλος με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, ειδικότητας ΠΕ Διοικητικού−Οικονομικού, με αναπληρώτρια την Ευαγγελία Τζατζάφη, μόνιμη υπάλληλο του κλάδου ΠΕ Διοικητικού-Οικονομικού, οι οποίες υπηρετούν στη Διεύθυνση Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.

 

 

 

Γ.   ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ

 

Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας και Ευρωπαϊκού πολιτισμού στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. γνωστικού αντικειμένου σχετικού με την ελληνική ιστορία, κοινωνία ή πολιτική), ως Πρόεδρος.

Βασίλειος Σαμπατακάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Lund (Σουηδία), πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Νεοελληνιστής, ως Αντιπρόεδρος.

Ρουμπίνη Δημοπούλου, Μόνιμη Επίκουρη Καθηγήτρια Λατινικής Λογοτεχνίας του Μεσαίωνα και Αναγέννησης στον Τομέα Κλασικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. γνωστικού αντικειμένου σχετικού με τη φιλολογία).

Δημήτριος Φίλιας, Καθηγητής Λογοτεχνικής Μετάφρασης στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου (Μέλος Δ.Ε.Π. Α.Ε.Ι. γνωστικού αντικειμένου σχετικού με τη μετάφραση).

Βασίλης Βασιλειάδης του Χρήστου, Νεοελληνιστής.

Άννα Αφεντουλίδου, Κριτικός.

Κωνσταντίνος Μπούρας, Κριτικός.

Ιωάννα-Άννα Μεϊτάνη, Μεταφράστρια.

Κλεάνθη-Ισμήνη (Κλαίτη) Σωτηριάδου, Μεταφράστρια.

 

 

Γραμματέας: Ευγενία Μπαλάσκα, υπάλληλος με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, ειδικότητας ΠΕ Διοικητικού–Οικονομικού, με αναπληρώτρια την Αλεξάνδρα Ρουμπάνη, υπάλληλο με σχέση εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου ειδικότητας ΠΕ Βιβλιοθηκονόμων, οι οποίες υπηρετούν στη Διεύθυνση Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.

 

Μάνος Κοντολέων Σαν Μήδεια Μυθιστόρημα Εκδόσεις Πατάκη η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

 

 

Μάνος Κοντολέων

Σαν Μήδεια

Μυθιστόρημα

Εκδόσεις Πατάκη

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

Μάνος Κοντολέων: «Σαν Μήδεια» (diastixo.gr)

 

 


«Σε μια γυναίκα ταιριάζουν οι σκιές και οι στάλες των αδένων της» (σ. 13). Μπορεί, άραγε μια αντρική πένα, κι ας είναι από τις καλύτερες, να αποδώσει τόσο εύστοχα τη γυναικεία φύση; Ο Μάνος Κοντολέων, στο πρόσφατο μυθιστόρημά του, Σαν Μήδεια, θέλησε να φθάσει μέχρι τον βυθό, να αποδώσει μέσω της ηρωίδας του τη θηλυκή υπόσταση, σε διάκριση από τη γυναικεία, όπως καθιστά σαφές με τον τρόπο που χειρίζεται τον αρχαίο μύθο. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το πλέον ενδιαφέρον στη γραφή αυτή. Εισχωρεί στον μύθο με την τόλμη που η λογοτεχνία απλόχερα προσφέρει, «ενδύεται» τον ρόλο της ηρωίδας του, αναλύει τη σκέψη της, σπάζοντας το στερεότυπο κέλυφος της διάκρισης των δύο φύλων και, το κυριότερο, προχωράει ακόμη πιο πέρα, προσφέροντας μια δική του ερμηνεία, πέρα από την (επιφανειακή, ίσως και παραπλανητική) ερμηνεία της παιδοκτονίας. Τι περισσότερο να ζητήσει κανείς από μια λογοτεχνική γραφή;

«Ίσως σημάδι σταλμένο από την Κλωθώ το ότι έφτασες στη νήσο μου μέρα που ανήκει στην επικράτεια της Εκάτης… Μέρα  της υγρασίας και των σκιών… Μέρα θηλυκή» (σ. 15) θα πει, στη νεοφερμένη στο νησί της Μήδεια, η Κίρκη. Ο ρόλος της σημαδιακός, καθώς θα βοηθήσει τη Μήδεια να κατανοήσει τη φύση της αλλά και τον προορισμό της. Αυτή ως θήλυ πρέπει να ενωθεί με το άρρεν, να συνεργαστεί η Εκάτη με τον Ήλιο, να γονιμοποιηθεί η πανάρχαια Γαία, να δημιουργηθεί η νέα γενιά των ανθρώπων. Γιατί, ακόμα και οι θεοί, καθ’ ομοίωση των ανθρώπων, πλέον είναι άνδρες και γυναίκες, κατά τις κοινωνικές επιταγές, έχοντας απολέσει την αρχέγονη φύση του άρρενος και του θήλεος.

Και, έτσι, στήνεται η παγίδα. Η Μήδεια θα αναγνωρίσει τη μορφή του γνήσιου απόγονου του Ουρανού, από τη λάμψη του· κι αλήθεια, η μορφή του Ιάσονα πόσο έμοιαζε με ήλιο! Όταν τον πρωτοαντίκρισε η Μήδεια, επαλήθευσε μέσα της τα λόγια της Κίρκης, αν η ίδια  ως θήλυ ήταν η νύχτα, τότε ο Ιάσονας δεν ήταν άνδρας, ήταν το αρσενικό στοιχείο, το σύμβολο της ημέρας, ο ήλιος. Όταν ο Ιάσονας θα αποδειχθεί για τη Μήδεια άλλος ένας εκπρόσωπος του αντρικού φύλου, θα δρομολογηθεί μέσα της μια άλλη πορεία που θα τη φέρει πιο κοντά στην ξεχασμένη δική της φύση, τη θηλυκή και σκοτεινή. Με οδηγό τα λόγια «παγίδα παιδικών ματιών,  μικρά φιλύποπτα τέρατα, κεφάλια αντρικά» (Ανούιγ) μαζί με τα λόγια του Ευριπίδη: «Παιδιά μου η αρρώστια σας ήταν το αίμα του πατέρα σας», ο Κοντολέων θα δείξει πως, πολύ πιο πέρα από την κυρίαρχη εκδικητική εκδοχή που συνοδεύει στους αιώνες το πρόσωπο της Μήδειας, υπάρχει κάτι βαθύτερο. Η Μήδεια  σκοτώνοντας τα παιδιά, αφανίζει ταυτόχρονα την ανδρική παρουσία, που κατάπιε το άρρεν πρότυπο, καταδικάζοντας όχι μόνον  την ίδια αλλά και όλες τις γυναίκες σε έναν δικό τους αφανισμό, αυτόν της θηλυκής τους φύσης.  


Αλλά, επειδή στο αρχαίο δράμα ενδιαφέρει και η αντίδραση του πανταχού παρόντος-πλην όμως απόντος, θεϊκού στοιχείου, βλέπουμε και ως προς αυτό το στοιχείο την άποψη-θέση του γράφοντος. Ο Κοντολέων, δίπλα στην ερμηνεία του Ευριπίδη (η «ανάληψή» της στο άρμα του Ήλιου), ή σ’ αυτήν του Ανούιγ (Η Μήδεια αυτοκτονεί), ή ακόμη και στην τόσο διαφορετική του υπέροχου, και ευτυχώς αιρετικού, Λαρς φον Τρίερ (το ένα παιδί βοηθάει τη μητέρα στο φονικό) –θα πρόσθετα και την ενσάρκωση της Μήδειας από τη Μελίνα Μερκούρη στην παράσταση του Βολανάκη (με έμφαση στην καθαρά γυναικεία φύση που επαναστατεί απέναντι στην αντρική υπεροχή)–  επιφυλάσσει τη δική του κορύφωση του δράματος. Η ίδια η φύση δίνει το τέλος της Μήδειας, προσφέροντας την αναγκαία κάθαρση στην ψυχή του αναγνώστη, κατ’ αναλογία με την κάθαρση του θεατή της αρχαίας τραγωδίας.

 

«Και τότε…

Ο κεραυνός χτυπά στη μέση του πλοίου.

Πέφτει δίπλα στη Μήδεια, δίπλα στα νεκρά παιδιά.

Κι ακολουθούν οι φλόγες.

Που τα τυλίγουν όλα.

Φλέγεται η Αργώ…

Η Μήδεια καλωσορίζει τη φωτιά.

Ένα δαδί η ίδια. Πλέον».(σσ.131-132).

 

Έχει ενδιαφέρον  μια επιμέρους παρατήρηση: στο παραπάνω απόσπασμα από την κορύφωση του δράματος: η γραφή επιλέγει τις μικρές, κοφτές προτάσεις, μία σε κάθε αράδα, σαν να πέφτει αργά και μοιραία μια αυλαία, μια «ταφόπλακα» πάνω στα πρόσωπα, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα το τέλος της ιστορίας. Ο Κοντολέων μένει πολύ κοντά στη θεατρικότητα, υπογραμμίζοντας τη σύνδεση του μύθου με την παράσταση της τραγωδίας. Όπως στις αρχαίες παραστάσεις οι θεατές προσέρχονταν ενήμεροι για το περιεχόμενο του μύθου, αναμένοντας, ωστόσο, συχνά μια «παρέμβαση» σ’ αυτόν από τον τραγικό ποιητή, μια έστω και λίγο διαφορετική «ανάγνωση», έτσι και οι αναγνώστες εδώ, ανοίγοντας το βιβλίο αναμένουν τη Μήδεια που γνωρίζουν, προϊδεάζονται, όμως, από την παρομοίωση στον τίτλο. Η λέξη «σαν» του τίτλου, αφενός προαναγγέλλει μια εκδοχή διαφορετική, αφετέρου όμως φέρνει την κάθε γυναίκα να σταθεί δίπλα στην εμβληματική  ηρωίδα, σαν Μήδεια κι αυτή, νιώθοντας οικεία τα σημεία της. Θαρρώ πως έτσι νιώθει καλύτερα και κατανοεί τη διάκριση ανάμεσα στο θήλυ και τη γυναίκα (κατ’ επέκταση ανάμεσα στο άρρεν και τον άνδρα) έννοιες πάνω στις οποίες στήριξε ο Κοντολέων τη δική του εκδοχή του μύθου. Και, για να πούμε την αλήθεια, συμφωνεί. Κάτω από αυτό το πρίσμα, επομένως –για να επανέλθω στο αρχικό ερώτημα αυτού του κριτικού σημειώματος– ναι, είναι δυνατή η προσέγγιση  της θηλυκής-γυναικείας φύσης (εδώ θα μπορούσαν να συνυπάρξουν) και από μια ανδρική πένα. Άλλωστε, σε μια διαφορετική προσέγγιση του αιώνιου παραπλανητικού διχασμού (άνδρας-γυναίκα), που διαχωρίζει τα δυο φύλα σε όλα τα επίπεδα, εξισορροπούνται οι όποιες διαφορές αν αποδεχθούμε την υπεροχή της έννοιας άνθρωπος.

Μια τελευταία μνεία στο εξαιρετικό εξώφυλλο (έργο της Francesca Woodman), με τη γυναικεία φιγούρα στην πιο φυσική της μορφή, ενσωματωμένη μέσα στο γκρίζο και άγριο περιβάλλον.  Θηλυκή όσο ποτέ.

 

Διώνη Δημητριάδου