Σκέψεις πάνω στα «Βήματα σε λιθόστρωτο» του Γεράσιμου Δενδρινού (εκδόσεις Διάπλαση) η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό apodyoptes.grhttps://apodyoptes.com/2018/10/18/vimata-se-lithostroto-gerasimou-dendrinou-ekdoseis-diaplasi/

Σκέψεις πάνω στα

«Βήματα σε λιθόστρωτο»

του Γεράσιμου Δενδρινού

(εκδόσεις Διάπλαση)

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό apodyoptes.grhttps://apodyoptes.com/2018/10/18/vimata-se-lithostroto-gerasimou-dendrinou-ekdoseis-diaplasi/

Σε πρώτο πρόσωπο η αφήγηση σε κάνει να σκεφτείς πως όσα γράφονται είναι μια αυτοβιογραφική κατάθεση, καθώς ούτε ελάχιστη μυθοπλασία δεν προδίδεται κάτω από όσα με ευθύβολο και ειλικρινή τρόπο μαζεύονται στις ιστορίες του Δενδρινού. Προσωπική πορεία, λοιπόν; Γνωρίζουμε πως ό,τι γράφεται έχει έτσι κι αλλιώς τη σφραγίδα των βιωμάτων του συγγραφέα -είτε αυτό δηλώνεται καθαρά είτε υποκρύπτεται εύστοχα- χωρίς να μπορεί να ξεφύγει από την αποτύπωση των εικόνων και των μορφών που καθορίζουν τη γραφή του. Ωστόσο, είναι πάντα ένα ερώτημα το κατά πόσο παρεισφρέουν μέσα στις πραγματικές παραστάσεις εκείνα τα στοιχεία που μυθοπλαστικά αλλοιώνουν κάπως την αλήθεια τους. Κακό αυτό; Όχι, καθόλου. Ίσα ίσα θα λέγαμε πως κάπως έτσι γεννιέται η λογοτεχνία στις πιο ενδιαφέρουσες μορφές της. Μια λογοτεχνία ιαματική, ψυχοθεραπευτική, που γράφει και ξαναγράφει τις μνήμες της και γράφοντας διορθώνει και αναπλάθει τις αποθηκευμένες εικόνες, τα πρόσωπα, τις σκέψεις.

Σούρουπο και ανατολή. Κάθε φορά που το ίδιο φως αχνοφαίνεται στον ορίζοντα, λίγο πριν τη δύση, τότε συγκεντρώνομαι να κοιτάξω ξανά τα γραπτά μέσα στον καπνό των τσιγάρων και των ήχων του δρόμου. Χρόνια τώρα αυτό κάνω: διορθώνοντας ολοένα τα χαρτιά, νομίζω πως βελτιώνω συγχρόνως τον εαυτό μου. Αυτό το καθήκον έχω, μαζί μ’ εκείνο του παρατηρητή, που νομίζει πως αντικρίζει για πρώτη φορά μέρη και ανθρώπους.

Μου αρέσει η ματιά του Γεράσιμου Δενδρινού, έτσι όπως κυκλώνει τα οικεία τοπία, αγκαλιάζει τις αγαπημένες φιγούρες, ανατρέχει ως μνήμη τις παλιές περιπλανήσεις του και, όπως ομολογεί, η εικόνα μοιάζει να είναι πρωτόγνωρη. Η Ελευσίνα, ο Σκαραμαγκάς, ο Ασπρόπυργος, οι σχολικές αίθουσες, ο χώρος των εκδόσεων, η Κωνσταντινούπολη, τα παιδικά χρόνια στη Μάνδρα στις δύο τελευταίες ιστορίες. Όλα αληθινά μα και ξανακοιταγμένα με τη νέα οπτική που χαρίζει η χρονική απομάκρυνση. Και όλα γραμμένα με μια ποιητική στο βάθος της γλώσσα που συμβαδίζει με τον μελαγχολικό τόνο της φωνής που αφηγείται – μας θυμίζει άλλωστε και ο ίδιος την ουσία της ποιητικής γραφής: Ο καθένας γίνεται ποιητής όταν βουρκώνει.

Μια γραφή που πλησιάζει τα Πεζογραφήματα του Γιώργου Ιωάννου. Περιπλάνηση σε τόπους, πάνω σε λιθόστρωτα της μνήμης, και ταυτόχρονα ο στοχασμός που ξεφεύγει από τον χώρο (που ήταν η αφορμή του) για να κινηθεί πλέον σε ευρύτερα τοπία – εκεί είναι που εισέρχεται και ο αναγνώστης του Δενδρινού στις δικές του αφορμές και στις δικές του σκέψεις. Και τότε η λογοτεχνία κερδίζει το στοίχημα της ανάγνωσης; Η μέθεξη είναι γεγονός; Στη μοναξιά της γραφής ακουμπά ο συγγραφέας. Δεν γίνεται αλλιώς. Μα από την άλλη, δέστε πώς οι λέξεις (θρασύτατες και αυτόνομες) πάνε και βρίσκουν τη μοναξιά της ανάγνωσης. Θα το λέγαμε μέθεξη. Ωστόσο, η ιαματική λειτουργία τους αφορά κάθε φορά μοναχικά τον καθένα. Τον συγγραφέα. Τον αναγνώστη. Έτσι ως χωριστές οντότητες, που ενίοτε έχουν την αυταπάτη πως συναντήθηκαν. Στην ουσία ο κάθε αναγνώστης εισχωρεί στη γραφή μέσα από τα δικά του βιώματα και «διαβάζει» τα λόγια του συγγραφέα με τη δική του προσωπική γλώσσα κατανόησης. Όσο πιο προσωπική η γραφή (όπως εδώ) τόσο πιο ιδιωτικό δρόμο θα βρει ο αποδέκτης της προκειμένου να την αποκρυπτογραφήσει με τους δικούς του κώδικες.

Επιλέγω ένα μικρό απόσπασμα από την τελευταία ιστορία του βιβλίου, γιατί συμπυκνώνει όλα τα παραπάνω. Τη γραφή που περιπλανάται στον χώρο, που μιλά με την προσωπική ματιά, που σχολιάζει αναπτύσσοντας την εικόνα που αποτύπωσε σε πολλά επίπεδα ερμηνείας, που εκχυλίζει από μέσα της αυθεντικός ποιητικός λόγος, μια γραφή που θα επιθυμούσε τη μέθεξη με τον αναγνώστη/παρατηρητή των αλλοιώσεων του τοπίου, της απομόνωσης, της απόγνωσης, της μοναξιάς και του άφευκτου τέλους:

Στράφηκα και κοίταξα πέρα μακριά. Το Θριάσιο Πεδίο, ίσαμε κάτω την πόλη της Ελευσίνας, άχνιζε από τη ζέστη του μεσημεριού. Η θάλασσα του Σκαραμαγκά, το νεκροταφείο των πλοίων στον κόλπο με τ’ αχρηστεμένα εδώ και χρόνια γκαζάδικα, καθώς και μια πλαγιά της Σαλαμίνας, ρημαγμένη απ’ τ’ αυθαίρετα και την παράνομη υλοτομία, φαίνονταν ολοκάθαρα, ενώ στην ταράτσα του απέναντι σπιτιού μια μεγάλη πετσέτα μπάνιου μόλις που κρεμόταν από το ένα μανταλάκι πάνω στο χαλαρό σύρμα, κι όπου να ’ταν θα την έπαιρνε ο αέρας.

Τα «Βήματα σε λιθόστρωτο» του Γεράσιμου Δενδρινού διαβάζονται πέρα από αναλύσεις φιλολογικές, πέρα από παρατηρήσεις επί της Θεωρίας της Λογοτεχνίας. Διαβάζονται προσωπικά. Έτσι όπως γράφτηκαν.

Διώνη Δημητριάδου

Προδημοσίευση από το νέο βιβλίο του Σωτήρη Κακίση "Να ’χω το νου μου" εκδόσεις Βακχικόν

Προδημοσίευση

 Σωτήρης Κακίσης

"Να ’χω το νου μου"

εκδόσεις Βακχικόν

1.

προδοσία! το δεξί μου χέρι από μόνο του προς τα κάπου ξεκίνησε, με το δισάκι του στον ώμο, χωρίς τον ώμο μου όμως, χωρίς εμένα τον υπόλοιπο μαζί του. το δεξί μου χέρι μες στην καλή χαρά προς τον ορίζοντα σαν καουμπόι, προς τ’ άστρα σαν Ταξιδιώτης του Διαστήματος, προς των Ωκεανών τα βάθη σαν Νέμο, σαν άνθρωπος πολύ πιο τολμηρός από μένα, άλλα θέλει, άλλα μια άλλη καρδιά που κρύβεται μες στην παλάμη μου θυμήθηκε πως του λείπουν. τα δάχτυλα πάλι πάνω του γυρνάνε και με κοιτάνε διστάζοντας, κι εμένα θέλουνε, τον πρώτο τους κάτοχο, ας φεύγουν μαζί του. ας βλέπουν κι εδώ πίσω εξίσου μεγάλη, εξίσου τρελή περιπέτεια.

2.

η έξοδος ενός δρόμου. ούτε αυτή όμως πια μπορεί να με σώσει. ούτε τα δέντρα. ούτε ο ουρανός. μόνο μια σημαία εκεί πάνω, χωρίς από κάτω της χώρα, χωρίς γλώσσα, χωρίς λαό. μια σημαία χωρίς χρώματα, σαν την ψυχή μου άγνωστη, σαν τον αέρα η σημαία προς παντού αυτή. καμιά φορά και προς τα ’δω, αλλά συνήθως προς κι άλλους πλανήτες ακόμα, προς κι άλλες εποχές. όταν τα μάτια των ανθρώπων ήτανε μάτια κανονικά. όχι σαν τώρα, σαν σήμερα, χωρίς καθόλου μάτια γύρω μου, εδώ.

3.

πόση ζωή να ’χει ακόμα, λιγότερη ή περισσότερη από πριν, πιο ωραία ή πιο άσχημη, ποιος να ξέρει; δεν υπάρχει και Θεός εδώ γύρω να ρωτήσω, κι αν υπήρχε, τι να μου ’λεγε κι αυτός, κανένας άλλος πιο μεγάλος κι από αυτόν Θεός θα υπήρχε, πιο μεγάλος θα είναι πάντοτε ο Απόλλων από τη Θέτιδα. όσο γι’ αυτήν εδώ τη ζωή, ευτυχώς που ώς τώρα είχε και Όμηρο, κι Αχαιούς, και Μαραθώνα, κι Αρίμνηστο. ευτυχώς που είχε ώς τώρα τους δικούς μου όλους, γονείς και προγόνους κι έρωτες. και παρόν.

4.

εγώ, πριν πεθάνω. εδώ είμαι νεώτερος, χαρούμενος, μ’ όλο τον χρόνο μπροστά μου. εδώ πάλι μόνος μου, χωρίς ούτε καν τη Γη μαζί μου, άλλου Διαστήματος άστρο, πλανήτης, δορυφόρος, στο Σύμπαν ζητιάνος, χωρίς κανέναν πάνω μου, χωρίς παιδιά, χωρίς παιδικές φωνές, χωρίς χωριά, πόλεις και κωμοπόλεις, χωρίς λαούς και φασαρία. εδώ, τέλος, εγώ στη Γη πάνω σε μιαν άκρη της μες στη μέση, καλοντυμένος, με όσα έχω ώς τώρα σκεφτεί κι αισθανθεί στα μάτια μου πάνω ήσυχα κι ωραία.

5.

ωραία που ήταν η ζωή! ωραία που πέρασε, σαν μια γλύκα και μισή, μ’ ανθρώπους να ’ρχονται και να φεύγουν σιωπηλά, σαν με πιρόγες σε ποτάμι, σαν στο Μεσολόγγι χωρίς καρίνα πάλι όλες τους οι πορείες αριστερά και δεξιά μου, σαν ποδήλατα σε βουβές ταινίες στην Ινδία, σαν χωρίς ήχο λέω όλων των ανθρώπων οι κινήσεις γύρω μου ώς τώρα, οι απορίες όλες. ωραία που ήταν η ζωή! μαυρόασπρη ολόκληρη τώρα πια μέσα μου, κι όλ’ αυτά τα άσχημα χρώματα επιτέλους απέξω μου, ακίνδυνα επιτέλους.

6.

κάποιοι που πέθαναν παλιά σε ύπνο όλο και πιο ανήσυχο τον τελευταίο καιρό ονειρεύονται, δεν ησυχάζουν. προς εμένα δηλαδή και στον ύπνο τον δικό μου τον δικό τους ύπνο εμπιστεύονται, με τα δικά τους χωρίς κανένα πια νόημα πρόσωπα με κοιτάνε, με προσέχουνε. γιατί; τόσο μετά ο πατέρας μου, τόσο εδώ στο μέλλον απτόητη της μάνας μου η φωνή, η δύναμη; και στων ονείρων μου μέσα το τόσο λίγο πια γιατί κι άλλων ακόμα τα όνειρα, γιατί και τόσων νεκρών φίλων η επιμονή; αυτοί ή εγώ; μόνος μου ή μαζί τους;

Σωτήρης Κακίσης, «Να ’χω το νου μου», εκδόσεις Βακχικόν

Σωτήρης Κακίσης

(φωτογραφία: Βανέσσα Ζουγανέλη)

(Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει μέσα στον Οκτώβριο)

Ιστορίες από την άγρια μεριά τρεις νουβέλες Νίκος Κτιστάκης πρόλογος: Δημήτρης Φύσσας εκδόσεις ΑΩ η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό fractalhttp://fractalart.gr/istories-apo-tin-agria-meria/

Ιστορίες από την άγρια μεριά

τρεις νουβέλες

Νίκος Κτιστάκης

πρόλογος: Δημήτρης Φύσσας

εκδόσεις ΑΩ

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό fractalhttp://fractalart.gr/istories-apo-tin-agria-meria/

το άγριο τοπίο της ζωής

Όταν διαβάζεις το πρώτο βιβλίο ενός συγγραφέα, σημειώνεις τα καλά και τα άσχημα (αν υπάρχουν) της γραφής του. Ξαφνιάζεσαι από το θάρρος του να πρωτοτυπήσει εν μέσω πολλών βαρετών επαναλήψεων ή, σε άλλη περίπτωση, αναρωτιέσαι γιατί αποφάσισε να εμφανιστεί στη λογοτεχνία, αφού δεν είχε τίποτα ενδιαφέρον να πει. Εν προκειμένω τώρα. Οι Ιστορίες από την άγρια μεριά είναι το πρώτο βιβλίο του Νίκου Κτιστάκη. Κάτω, λοιπόν, από το φως των εξεταστικών παρατηρήσεων συγκέντρωσα εδώ (σ’ αυτό το κείμενο που απέχει πολύ από το να θεωρηθεί κριτικό, ωστόσο θα ήθελε να είναι πρωτότυπα τέτοιο) δέκα σημεία – λόγους, για τους οποίους το ξεχώρισα:

1.        Οι ιστορίες από την άγρια μεριά μού άρεσαν ακριβώς για την επιλογή του τίτλου που τις συμπεριλαμβάνει και τις τρεις νουβέλες. Δηλωτικός ο άγριος χαρακτήρας από την αρχή, δεν σου αφήνει περιθώρια να σκεφτείς. Ή σου αρέσει ή όχι, ή το επιλέγεις για ανάγνωση ή το παρατάς στην ησυχία του. Ευτυχώς μου άρεσε και δεν το παράτησα.

     2. Μου άρεσε ο χειροποίητος τίτλος στο εξώφυλλο. Σαν να είναι ένα σύνθημα που γράφτηκε στον τοίχο· επιλογή η διχρωμία σε κόκκινο και μαύρο – αγαπητή πολύ και αυτή.

3.        Μου άρεσε ο Πρόλογος από τον Δημήτρη Φύσσα. Έτσι κι αλλιώς δεν περίμενα κάτι τυπικό και κοινότοπο. Στην τελευταία παράγραφο του εισαγωγικού του κειμένου για το βιβλίο που επιμελήθηκε γράφει θέτοντας ο ίδιος τα αναγνωστικά όρια – ποιος δεν πρέπει να το διαβάσει, απλούστατα γιατί (σωστό αυτό) δεν είναι όλα τα βιβλία για όλους αλλά ούτε και όλοι οι τυχεροί μιας τέτοιας ανάγνωσης:

Σε κάθε περίπτωση το ανά χείρας βιβλίο είναι εμφανές ότι δεν έχει στο τάργκετ γκρουπ του όσες και όσους γουστάρουν «ροζ» λογοτεχνία, διαγωνισμούς σεφ και «ριάλιτι επιβίωσης», καλλιστεία για διάφορες μις ή σταρ, ακραιφνείς εθνικόφρονες, κατηχητόπουλα, σταλινικούς και συναφείς κατηγορίες συνανθρώπων μας.

4.        Μου άρεσε η ατμόσφαιρα του τζόγου στην πρώτη ιστορία (Το κοντρόλ), όχι γιατί μου αρέσει ο τζόγος αλλά γιατί δίνει τον αέρα, το ήθος (ή την έλλειψή του αν προτιμάτε) του παίκτη, τον εθισμό του στο παιχνίδι. Το εύρημα της ιστορίας, η μετάλλαξη του ήρωα από την κατάσταση του διαρκώς χαμένου στην απογείωση του παράλογα τυχερού – ποιος δεν θα ήθελε να έχει στα χέρια του το μαγικό αντικείμενο, που κατά ένα ευνοϊκό γύρισμα της τύχης πέφτει στα χέρια του ήρωα; Όμως, το πιο γοητευτικό για τον αναγνώστη είναι το άλλο «γύρισμα», αυτό της ιστορίας, όπως ο Κτιστάκης το στρέφει στα χέρια του σαν νόμισμα και όπου κάτσει. Οι πιο καλές αφηγήσεις είναι αυτές που χαρίζονται σε ανατροπές. Τέτοια ιστορία έχουμε εδώ.

5.        Μου άρεσε η δεύτερη ιστορία (Το κατοστάρικο), γιατί πήγε ακόμη πιο πέρα από την πρώτη στο άγριο τοπίο· όχι μόνο για τη βία των προσώπων ούτε για την κατάληξή της. Κυρίως γιατί σε βάζει σε έναν χώρο όπου δεν μπορείς να διακρίνεις το αληθινό από το απατηλό, το λογικό από το παράλογο, και αυτό είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορείς εύκολα να τη δεχτείς χωρίς να ανατριχιάσεις.

6.        Μου άρεσε η τρίτη ιστορία (Γρηγόρης) αρχικά για τον τίτλο της – ένα όνομα και μόνον αυτό, δηλωτικό της ουσίας που έχουν μέσα τους τα πρόσωπα, χωρίς να χρειάζονται κανένα άλλο προσδιοριστικό στοιχείο. Έπειτα, όμως, την αγάπησα σαν μια ιστορία που θέλει να αναμετρηθεί με τις άλλες δύο ίσοις όροις, κάτω από τον ίδιο τίτλο, άγρια κι αυτή, κι ας έχει ήρωές της δύο εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες από αυτούς των άλλων ιστοριών. Ούτε υπόκοσμος εδώ ούτε περιθώριο ούτε παρανομίες, τίποτα. Η ζωή η ίδια είναι άγρια μοιάζει να λέει ο συγγραφέας· η βία ενυπάρχει σε ό,τι κάνουμε υπερβαίνοντας τα όρια που η φύση (κυρίαρχη δύναμη) έχει θέσει από μόνη της χωρίς τη δική μας παρέμβαση, μοναχά τη διαμαρτυρία μας και την επιθυμία μας να την ξεπεράσουμε. Καταλήγει, έτσι, να είναι η πιο τραγική από τις άλλες δύο ιστορίες, η πιο άγρια, η πιο αδυσώπητη στην εξέλιξή της – και ο άνθρωπος μόνος και έρημος καταλήγει έρμαιο των φυσικών δυνάμεων που θέλησε να υπερβεί.

7.        Μου άρεσε και στις τρεις ιστορίες το υφέρπον κλίμα ενός καφκικού τοπίου· οι ήρωες έγκλειστοι σε αόρατα κάγκελα αρνούνται να δεχθούν τη μηδαμινότητά τους άλλοτε επινοώντας λύσεις, άλλοτε παραιτημένοι στα γρανάζια μιας τύχης αμφίβολης, άλλοτε αντιπαλεύοντας με τις πενιχρές τους δυνάμεις και το πεπερασμένο των ικανοτήτων τους κάτι που τους καθορίζει τη ζωή ή το τέλος της. Ο εισηγητής του Παραλόγου Αλμπέρ Καμύ μάλλον θα υπομειδιούσε ευχαριστημένος και δικαιωμένος διαβάζοντας τις άγριες αυτές ιστορίες.

8.        Μου άρεσε η ρεαλιστική γραφή και στις τρεις· μνημείο ολοζώντανης γλώσσας που δεν ορρωδεί μπροστά σε λεξιλόγιο γεμάτο κώδικες, δύσκολο για το ευρύ κοινό (αλλά ποιο βιβλίο είναι για όλους;) – ψάξτε και θα βρείτε, λέει ο συγγραφέας.

9.        Μου άρεσε η αναμέτρηση του Κτιστάκη με τις ζόρικες ιστορίες, το γεγονός ότι δεν αρκέστηκε σε ευκολίες της γραφής αλλά προτίμησε να συστηθεί στον (άγριο) τόπο της λογοτεχνίας με θέματα που ταρακουνούν για την αλήθεια τους χωρίς να χάνουν ούτε πόντο από το μυθοπλαστικό τους βάθος.

10.    Μου άρεσε, τέλος, η πρόταξη στη τρίτη ιστορία του Έζρα Πάουντ για πολλούς λόγους – επιλέγω τον πιο σημαντικό: όταν γράφει ο Πάουντ: «Σκληροτράχηλοι αυτοί, κι εγώ παιδί/διασκέδαζα, στη γη μου που τη χτύπησε/ο θάνατος, και οι ζωντανοί/άνθρωποι έμοιαζαν με χαρτί», έρχονται στη σκέψη όλοι οι ήρωες των ιστοριών του βιβλίου, η χάρτινη φύση τους (ήταν ή έμοιαζαν με χαρτί;) που άγεται και φέρεται στο φύσημα της τύχης, της ατυχίας, της φύσης. Όταν μάλιστα στο οπισθόφυλλο ο Κτιστάκης ποιητικά γράφει:

Δεν φοβάµαι τους δράκους.

Πού και πού –

ανάµεσα στην κίνηση

των µαύρων φτερών

µια ακτίνα λαµποκοπά

Και τότε…

Χαµογελώ, και τότε…

τα παγωµένα απογεύµατα

γεµίζουν στριγκλιές.

μοιάζει όλα να δένουν μεταξύ τους (ήρωες, θέματα, ανατροπές) και να αποκαλύπτουν την εικόνα αλλά και τον ήχο που οι τρεις ιστορίες έχουν μέσα τους. Το μαύρο μαζί με τη λάμψη που πρόσκαιρα το φωτίζει, το χαμόγελο μαζί με την κραυγή που το αναιρεί ή το εμπαίζει. Εδώ έχουμε μια νέα γραφή, μια πρώτη εμφάνιση στα γράμματα που αξίζει να προσεχθεί τουλάχιστον για τους δέκα παραπάνω λόγους. Ο αναγνώστης θα ανακαλύψει, πιστεύω, ακόμη περισσότερους· έτσι συμβαίνει με τα καλά βιβλία.

Διώνη Δημητριάδου

ΜΕ ΕΚΤΕΝΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΜΑΡΚΟ ΜΕΣΚΟ το νέο διπλό τεύχος(17/18) του περιοδικού "Το Κοράλλι"

ΜΕ ΕΚΤΕΝΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΜΑΡΚΟ ΜΕΣΚΟ

 το νέο διπλό (17/ 18) τεύχος του περιοδικού «Το Κοράλλι». Στο αφιέρωμα, που περιλαμβάνει ανέκδοτα ποιήματα του Μάρκου Μέσκου και μια αξιοπρόσεκτη συζήτησή του με την Δήμητρα Μήττα, γράφουν η Διώνη Δημητριάδου, η Κατερίνα Κούσουλα, η Χρυσούλα Σπυρέλη, η Σταυρούλα Τσούπρου, η Μαρία Πολίτου, η Έλενα Πολυγένη, ο Δημήτρης Καραμβάλης, ο Μιχάλης Πάτσης, ο Κώστας Ριζάκης και ο Κώστας Χατζηαντωνίου.

Το τεύχος συμπεριλαμβάνει, όπως πάντα, αξιοσημείωτες συνεργασίες: μεταφράσεις, πρωτότυπη ύλη σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών και σημαντικά κριτικά κείμενα για βιβλία και συγγραφείς που ξεχωρίζουν:

Ποιήματα της Βισουάβα Συμπόρσκα (μετάφραση του Γιάννη Σουλιώτη), της Άλντα Μερίνι (μετάφραση της Έλσας Κορνέτη), του Τάσου Πορφύρη, της Κλεοπάτρας Λυμπέρη, του Θοδωρή Σαμαρά, του Αλέξανδρου Αηδώνη, του Νίκου Δόικου, της Δήμητρας Κουβάτα, του Κωνσταντίνου Κομιανού και του Τάσου Πλαστήρα.

Διηγήματα της Αγκοτά Κριστόφ (μετάφραση του Φοίβου Πιομπίνου), της Μαρίας Κουγιουμτζή, του Παναγιώτη Γούτα, της Μαγδαληνής Θωμά, του Αλέξανδρου Κουταμάνη, του Νίκου Μπακιού και του Κωνσταντίνου Μεϊντάνη.

Στον «Κόσμο των Ιδεών» δημοσιεύονται δοκίμια του Περικλή Τσελίκη (για τα «Τοπία του Τίποτα» του Αντώνη Φωστιέρη και την Προσωκρατική Φιλοσοφία), του Θ. Σαρηγκιόλη (για τον Τίτο Πατρίκιο και τις «Μέσα επιφάνειες των αυθεντικών πραγμάτων»), της Άννας Πατσώνη (για την μουσική και τους μουσικούς στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη), του Θεοδόση Πυλαρινού για την ποίηση του Στέλιου Μαφρέδα, του Ανδρέα Καρακόκκινου για την ποίηση της Φροσούλας Κολοσιάτου, του Σπύρου Γεωργίου (για τον Χρήστο Αγγελομάτη) και της Άννας Αφεντουλίδου (για την ποίηση της Έφης Καλογεροπούλου).

Στις Σελίδες Κριτικής, η Ντία Αριστοδήμου γράφει για την ποιητική συλλογή του Κυριάκου Χαραλαμπίδη «Ηλίου και Σελήνης άλως», η Ευτυχία Αλεξάνδρα Λουκίδου για την ποιητική συλλογή της Πολύνας Γ. Μπανά «Η καταφανής εξωστρέφεια των φωνηέντων», ο Στέλιος Μαφρέδας για την ποιητική συλλογή της Εύας Μοδινού «Η ηλικία της πέτρας», ο Χρίστος Παπαγεωργίου για το μυθιστόρημα της Μαρίας Γαβαλά «Κόκκινος σταυρός», η Ελένη Λιντζαροπούλου για τη συλλογή διηγημάτων του Ι.Κ. Τσέγκου «Η Ριρή», ο Γιώργος Ρούσκας για το μυθιστόρημα των Παναγιώτη Βούρου και Χρήστου Κόντη «Ο κόσμος του Κοσμάκη» κι ο Δημήτρης Μπαλτάς για το βιβλίο της Ευαγγελίας Δαμουλή- Φίλια «Μεθώντας μ’ ένα κρασί αγιονορίτικο. Η εμπειρία του ταξιδιού στο Άγιο Όρος στην ελληνική λογοτεχνία».

Στη νέα στήλη Μορφές του νέου ελληνισμού, ο Κώστας Ασημακόπουλος θυμάται την Έλλη Λαμπρίδη ενώ στον χώρο των κοινωνικών επιστημών ο Γιώργος Τσούτσος γράφει Σκέψεις για τον μαρξισμό σήμερα, με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Μαρξ. Τέλος, στην τακτική θεατρική στήλη η Κατερίνα Θεοδωράτου γράφει για την παράσταση της θεατρικής ομάδας της ΟΤΟΕ «Οι γάμοι των μικροαστών».

Το εξώφυλλο και συνολικά το τεύχος κοσμείται από έργα του ζωγράφου Χρήστου Γαρουφαλή, του οποίου δημοσιεύεται μια διαφωτιστική συζήτηση με τον Γιώργο Γκέλμπεση για το έργο του και την σημερινή εικαστική πραγματικότητα γενικότερα.

Αντίο δεν είπα, ακόμη ζω Γεώργιος Ελ. Τζιτζικάκης εκδόσεις Ωκεανίδα η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.grhttps://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/10740-antio-den-eipa-tzitzikakis

Αντίο δεν είπα, ακόμη ζω

Γεώργιος Ελ. Τζιτζικάκης

εκδόσεις Ωκεανίδα

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.grhttps://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/10740-antio-den-eipa-tzitzikakis

Έντεκα ιστορίες που, όπως λέει ο τίτλος του βιβλίου, ακόμη ζουν, χρόνια μετά από την πρώτη τους δημοσίευση. Ο συγγραφέας θέλησε να τους χαρίσει μια δεύτερη επαφή με το αναγνωστικό κοινό με αρκετή νέα επεξεργασία, όπως ο ίδιος μας πληροφορεί. Η φράση αυτή, όμως,  θα μπορούσε να αφορά και τον ίδιο τον συγγραφέα με την πολυτάραχη ζωή του να αποτυπώνεται στις γραφές του αποπνέοντας βιωματική γνώση με μια αφοπλιστική ειλικρίνεια. Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό του Γιώργου Τζιτζικάκη· γράφει, όταν κάποιο προσωπικό του βίωμα ή κάποια εικόνα από τη γύρω πραγματικότητα κατασταλάζουν μέσα του την αλήθεια τους. Κι αυτό φαίνεται στις ιστορίες που επινοεί (ή τις αληθινές που αναπλάθει) ζυγίζοντας μαζί τις έννοιες της ζωής και του θανάτου, έτσι όπως τις συνέδεσε στην έννοια του τέλους (σκοπού) η αριστοτελική εντελέχεια. Άλλωστε στην προμετωπίδα του βιβλίου του φέρνει τα λόγια του Ίρβιν Γιάλομ, που παραπέμπουν σ’ αυτό ακριβώς:

...αν ο θάνατος είναι μια οντότητα που μας κυνηγά,

τότε ενδέχεται να βρεθεί κάποιος τρόπος να του διαφύγουμε.

Από την άλλη,

όσο τρομακτικό κι αν είναι ένα τέρας που φέρνει το θάνατο,

είναι λιγότερο τρομακτικό απ’ την αλήθεια

–ότι ο καθένας μας κουβαλάει μέσα του

τον σπόρο του θανάτου του.

Ίρβιν Γιάλομ, «Ο δήμιος του έρωτα»

Ο Τζιτζικάκης έχει το χάρισμα της προσεκτικής παρατήρησης – βασικό χαρακτηριστικό, από το οποίο ξεκινά στην ουσία της κάθε γραφή. Απομονώνει εικόνες που αξίζει να τις επεξεργαστεί, τις αναμορφώνει μυθοπλαστικά και τις αποδίδει στον αναγνώστη του. Συχνά οι εικόνες είναι σκληρές και η λογοτεχνική τους αποτύπωση ακολουθεί πιστά δίνοντας μια ρεαλιστική γραφή.

Τρελές καταστάσεις σε μια τρελή, μια βαλτωμένη, κουρασμένη πόλη. Βέσπα κι αυτή εκτός πορείας. Λάδι, ρόδα, λάμπα, λάστιχο, φρένο, όλα χαρακτηριστικά μιας Ελλάδας ρημάδι. Στοίχισέ τα όπως θες μέσα σου και θα καταλάβεις τι εννοώ. Μιζέρια, πόνος, ανεργία, άστεγοι, γαμημένη τριτοκοσμική κατάντια στο καλύτερο οικόπεδο της γης. Κάπου, κάποτε, ένας τρελός το είχε υποστηρίξει αυτό, πως η Ελλάδα είναι λέει το καλύτερο οικόπεδο της γης. Αν ρωτήσεις εμένα, θα σου απαντήσω εκείνο που πραγματικά πιστεύω: Τα οικόπεδα είναι μονάχα τόποι που δεν πρόλαβε κάποιος μαλάκας να καταπατήσει, να τα γεμίσει μπάζα και σκουπίδια. Το μόνο βέβαιο είναι πως για κάθε οικόπεδο υπάρχει κι ένας μαλάκας που περιμένει να το ρημάξει.(Manifesto)

Έχει όμως και το ιδιαίτερο ταλέντο να αφηγείται ιστορίες σαν τους παλιούς καλούς παραμυθάδες, που γνώριζαν τον τρόπο να σε παρασύρουν  μέσα στην ιστορία τους. Το είχαμε δει αυτό στα δύο προηγούμενα βιβλία του, «Του αηδονιού το δάκρυ» και «Ένα δράμι δύναμης». Τα έντεκα διηγήματα του πρόσφατου βιβλίου του μπορεί να μη δένουν όλα μαζί για να αποτελέσουν μια ιστορία, ωστόσο συναντάμε σ’ αυτά μια ενδιαφέρουσα εκδοχή της πραγματικότητας -άλλοτε αναμενόμενη κι άλλοτε όχι- που παρακινεί τον αναγνώστη σε μια ταύτιση με τους ήρωες – επιθυμητή συνθήκη σε κάθε συγγραφέα.

Ξεχώρισα την ιστορία «Το υγρό στοιχείο της» για την ανατροπή του φαινομενικού σκηνικού και την αποκάλυψη μιας σκληρής αλήθειας, με την ένσταση πως θα ήταν καλύτερα να λείπει η τελευταία παράγραφος· όταν ο αναγνώστης έχει φτάσει στην απόλυτη κατανόηση, ίσως περιττεύει η τελική (καθοδηγητική εν μέρει και επεξηγηματική) αποτίμηση από τη μεριά του συγγραφέα. Η ιστορία «Ανάμνηση» επίσης ξεχωρίζει για τις εσωτερικές διαδρομές που κάνουν οι σκέψεις, όταν μπλέκονται με τις μνήμες, και τότε οι εικόνες που προβάλλονται δεν μπορείς να ξεχωρίσεις αν είναι αληθινές ή αποκυήματα του ταραγμένου ψυχισμού σου.  

Αν ήσουν κάπου έξω στην αυλή, μέσα σε εκείνα τα ελάχιστα εκατοστά πριν το κλείσιμο της πόρτας θα διέκρινες πως το βρέφος μέσα στην αγκαλιά του, αστραπιαία ορθάνοιξε τα δυο του ματάκια σε μια ανύποπτη στιγμή της οποίας δε θα έδινες πολλή σημασία· η πόρτα άλλωστε θα είχε κλείσει και πριν προλάβεις να καταλάβεις τι είχες δει, θα απέμενες να κοιτάζεις ένα όμορφο σπίτι παραλίας να λούζεται απ’ το πανσέληνο φεγγάρι. Αν όμως είχες το ξόρκι εκείνο που χρειάζεται για να γυρίσεις τον χρόνο πίσω και κοιτούσες προσεκτικότερα πριν κλείσει η πόρτα, θα πρόσεχες πως τα δυο μάτια του βρέφους δεν έδειχναν συνηθισμένα. Διόλου συνηθισμένα. Έμοιαζαν με τις εισόδους δύο λάκκων γεμάτων λάσπη και χολή, ενώ περίτεχνα στεφάνωναν δυο πορτοκαλοκόκκινες φλόγες πύρινου αίματος που φούντωνε θυμωμένο μέσα από το βλέμμα του. Πριν προλάβεις να κλείσεις το στόμα σου και να αναλογιστείς τη φρικιαστική εικόνα που δε θα σήκωνε η λογική σου, θα ερχόταν να σε τυλίξει μια απόκοσμη μελωδία. Θα είχε προστεθεί κι εκείνη στη νυχτερινή πλάση με νότες μπερδεμένες που ταξίδεψαν από κάπου βαθιά και μακριά, ομοιάζοντας με ήχο χιλιοπαιγμένου δίσκου σε παλιό γραμμόφωνο· μόνο που αντί για βελόνα στο αυλάκι του, χρησιμοποιούσε το νύχι ενός δαίμονα.

Η τελευταία ιστορία, «Το φρεσκοβαμμένο ξύλο», -εντελώς διαφορετική από όλες τις υπόλοιπες- αποτελεί μια έκπληξη, καθόσον είναι αστυνομική. Το ενδιαφέρον είναι ότι βλέπουμε έναν πολύ πρώιμο πειραματισμό (γράφτηκε όταν ο συγγραφέας ήταν σε πολύ νεαρή ηλικία) στο θέμα της αστυνομικής πλοκής, που χρόνια αργότερα θα αποτελέσει μια αγαπημένη επιλογή πολλών συγγραφέων, νέων ή δοκιμασμένων. Διαβάζεται με ενδιαφέρον, έχει τις απαραίτητες ανατροπές, κι έχει και μια πρωτοτυπία: ένα γρίφο στο τέλος που καλείται να λύσει ο αναγνώστης με τη βοήθεια κάποιων συμβόλων (αν αποκρυπτογραφηθούν αποκαλύπτουν το κλειδί της ιστορίας).

Ο Γιώργος Τζιτζικάκης αγαπά να συνομιλεί με τους αναγνώστες του, είτε δια ζώσης είτε, όπως εδώ, καταθέτοντας εν είδει προσωπικής κουβέντας στο προλογικό του εκτενές σημείωμα, το γιατί και το πώς της γραφής του. Συμπληρώνοντας μάλιστα αυτές τις αποκαλύψεις παραθέτει στο τέλος του βιβλίου λίγα λόγια για την κάθε μία από τις ιστορίες φανερώνοντας τις συνθήκες της συγγραφής. Αυτή η πρόσκληση στο λεγόμενο «εργαστήρι του συγγραφέα» ίσως διευκολύνει κάποιους στην κατανόηση ή εξυπηρετεί την περιέργεια κάποιων να δουν τι υπάρχει πίσω από τις λέξεις. Συχνό, άλλωστε είναι το ερώτημα στις παρουσιάσεις βιβλίων για το πώς επινοήθηκαν ή πώς γράφτηκαν. Η απομυθοποίηση της γραφής, ωστόσο, παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα. Η λογοτεχνία, έτσι κι αλλιώς, είναι ένα υπέροχο ψέμα, και το τράβηγμα της κουρτίνας δεν είναι πάντοτε η ενδεδειγμένη μέθοδος. Ο ίδιος στον πρόλογό του μιλά για το ιδιαίτερο στοιχείο που κάνει μια ιστορία ξεχωριστή:

[…] πολλές φορές η έκπληξη σε μια ιστορία είναι το μεγαλύτερο κέρδος που μπορεί να αποκομίσει ένας αναγνώστης.

Οι ιστορίες του Τζιτζικάκη χτίζονται πάνω στο στοιχείο της έκπληξης, τη ανατροπής των βεβαιοτήτων, γεγονός που τις καθιστά αξιοδιάβαστες. Στις καλές γραφές η οποιαδήποτε παρέμβαση (διευκρινιστική ή απομυθοποιητική) του συγγραφέα ας θεωρείται περιττή, ειδικά, όπως στην προκειμένη περίπτωση, από μόνο του το κείμενο έχει τη δύναμη να επικοινωνήσει απευθείας με τον αποδέκτη του.

Η συγγραφική τέχνη του Γιώργου Τζιτζικάκη ξετυλίγεται αποκαλυπτικά στις μεγάλες αφηγήσεις – το έδειξε αυτό στα δύο τελευταία του μυθιστορήματα. Αφήνεται να αναπτύξει το θέμα του χωρίς περιορισμούς στην έκταση και (είτε γράφει ακουμπώντας πάνω σε παλιούς θρύλους είτε αποτυπώνει τη σκληρή ζωή της νύχτας σε όλη της τη νατουραλιστική όψη) κάνει θαύματα. Οι μικρότερες ιστορίες (όπως αυτές του τελευταίου του βιβλίου) αναδεικνύουν ένα άλλο ταλέντο του: δίνει μέσα στον περιορισμένο χώρο της γραφής και τον μικρότερο χρόνο της ανάγνωσης όλα τα απαραίτητα στοιχεία για να σταθεί λογοτεχνικά το είδος του διηγήματος (δεν θα πρέπει να θεωρηθεί μικρό επίτευγμα αυτό, σε μια εποχή που η μικρή φόρμα αποτελεί επιλογή πολλών συγγραφέων, όχι πάντα με επιτυχημένα αποτελέσματα). Η καλή γραφή φαίνεται να μην περιορίζει την αξία της από το είδος που κάθε φορά υπηρετεί – ίσα ίσα αναδεικνύει κάθε φορά τις αρετές της.

Διώνη Δημητριάδου

Εταιρεία Συγγραφέων - Διεθνές συμπόσιο Γιατί διαβάζουμε; Ο ρόλος του συγγραφέα και του βιβλίου τον 21ο αιώνα

 Εταιρεία Συγγραφέων - Διεθνές συμπόσιο

Γιατί διαβάζουμε;

Ο ρόλος του συγγραφέα και του βιβλίου 

τον 21ο αιώνα

Πέμπτη & Παρασκευή, 18 & 19 Οκτωβρίου 2018

Thursday & Friday, October 18 & 19, 2018

Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50)

Cultural Center of the City of Athens (50 Academias Street)

Hellenic Authors' Society

The Role of Writers & Books in the 21st Century

Why Read? In Greek & English

Υπό την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων και του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού με μέγα δωρητή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στο πλαίσιο της διοργάνωσης Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου του δήμου Αθηναίων

«Γιατί διαβάζουμε; Ο ρόλος του συγγραφέα & του βιβλίου τον 21ο αιώνα» αποτελεί το γενικό θέμα διεθνούς συμποσίου της Εταιρείας Συγγραφέων, που διεξάγεται στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων στις 18 και 19 Οκτωβρίου 2018. Γιατί και πώς διαβάζουμε; Γιατί γράφουμε; Γιατί μεταφράζουμε; Γιατί δημοσιεύουμε; Πτυχές των ερωτημάτων αυτών απασχολούν διακεκριμένους Έλληνες και ξένους συγγραφείς, κριτικούς, μεταφραστές και πανεπιστημιακούς που συμμετέχουν στο συμπόσιο, το οποίο διοργανώνεται από την Εταιρεία Συγγραφέων, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Συγκριτικής Λογοτεχνίας & Κοινωνίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια και το Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας & Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο πλαίσιο της ανάδειξης από την UNESCO της Αθήνας ως Παγκόσμιας Πρωτεύουσας του Βιβλίου. Οι εργασίες του συμποσίου διεξάγονται σε 4 συνεδρίες (11:00 με 13:30 και 16:00 με 18:30, Πέμπτη και Παρασκευή) και στρογγυλή τράπεζα (19:00 με 21:00, την Παρασκευή) στο Αμφιθέατρο Αντώνη Τρίτση του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50). Γλώσσες: ελληνικά & αγγλικά, με παράλληλη διερμηνεία. Συμμετοχή ελεύθερη.

Ποιο είναι το μέλλον της γραφής; Πώς εξελίσσονται οι σχέσεις συγγραφέων, βιβλίων & αναγνωστών, γλώσσας & μετάφρασης; Έχουν κοινά κίνητρα οι συγγραφείς όλων των εποχών; Ποιοι είναι οι μελλοντικοί αναγνώστες; Πώς προκύπτουν φιλαναγνωσία και εχθραναγνωσία; Πώς επιμερίζονται προφορικός, γραπτός και ηλεκτρονικός λόγος; Πώς διαπλέουν γραφή & λογοτεχνία τον ωκεανό της προφορικότητας; Πώς συναρτώνται από υλικούς όρους παραγωγής & κυκλοφορίας, κοινωνικό & πολιτικό περιβάλλον, διεθνείς καταμερισμούς στον χώρο του πολιτισμού; Ποιες σχέσεις διαμορφώνονται ανάμεσα σε “μικρές” και “μεγάλες” γλώσσες, από πλευράς αριθμών, σε συνθήκες πολυγλωσσίας, μονογλωσσίας, αγλωσσίας; Πού βρίσκονται τα ελληνικά; Πώς υπεισέρχεται η κριτική; Υπάρχει λογοτεχνία χωρίς μετάφραση;

Πρόκειται για ερωτήματα η διερεύνηση των οποίων διευρύνει τη συμβολή του κόσμου του βιβλίου στην αυτογνωσία, στον πολιτισμό, στη χώρα. Διαρθρωμένο σε τέσσερις συνεδρίες (Συγγραφείς & αναγνώστες, Γλώσσα & μετάφραση, Συγγραφείς & βιβλία, Το μέλλον της γραφής) και στρογγυλή τράπεζα (Γιατί διαβάζουμε;), το διεθνές συμπόσιο πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και με τη στήριξη της Βουλής των Ελλήνων και του Υπουργείου Πολιτισμού &  Αθλητισμού με μέγα δωρητή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και με  την υποστήριξη της διοργάνωσης Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου του Δήμου Αθηναίων, του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού & Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ) και άλλων σταθερών υποστηρικτών της Εταιρείας Συγγραφέων, όπως το Ίδρυμα Κώστα & Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ θερμές ευχαριστίες οφείλονται στο Ξενοδοχείο Κίμων, την εταιρεία δημοσίων σχέσεων ArtsPr και την εταιρεία γραφιστικών τεχνών Indigo Graphics.

Το πρόγραμμα της διοργάνωσης Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου του δήμου Αθηναίων υλοποιείται με τη στήριξη δωρητών. Μέγας δωρητής είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Χρυσοί δωρητές είναι το Ίδρυμα Ι. Λάτση και η εταιρία Core Α.Ε. Δωρητές είναι το Ίδρυμα Ωνάση, το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού & Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ), το Ίδρυμα Α. Κ. Λασκαρίδη και ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου (ΟΣΔΕΛ). Πολύτιμοι υποστηρικτές είναι η Aegean Airlines, ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών και η εταιρία Σταθερές Συγκοινωνίες (ΣΤΑΣΥ).

An International Symposium

Why Read? The Role of Writers & Books in the 21st Century

Thursday & Friday, October 18 & 19, 2018, in Greek & English

Cultural Center of the City of Athens (50 Academias Street)

“Why Read: The Role of Writers & Books in the 21st Century” is the overall theme of a symposium being held at the Cultural Center of the City of Athens on October 18 and 19, 2018. Why & how do we read? Why write? Why translate? Why publish? Aspects of these questions are addressed by distinguished Greek and other authors, critics, translators, and scholars who participate in this international symposium being organized by the Hellenic Authors' Society, in cooperation with the Institute for Comparative Literature & Society at Columbia University and the Department of English Language & Literature of the School of Philosophy at the National & Kapodistrian University of Athens, on the occasion of UNESCO’s designation of Athens as World Book Capital. Four panels (11:00 to 13:30 and 16:00 to 18:30 on both Thursday and Friday) and a round table (19:00 to 21:00 on Friday) are being held at the Antonis Tritsis Amphitheater of the Cultural Center of the City of Athens. Languages: Greek & English, with parallel interpretation. Free admission.

What is the future of writing? How do relations between writers, books & readers, language & translation evolve? Do writers have common motives in all periods? Who are the future readers? How does love for or enmity toward reading emerge? How are orality, writing, and electronic speech distributed? How do literature & writing sail in an ocean of orality? How do they respond to material conditions of production & circulation, to social & political environments, to international cultural divisions of labor? How are relations shaped between “minor” and “major” languages, in terms of numbers, in multi-lingual, mono-lingual & a-lingual conditions? What is the place of the Greek language? How do critics & criticism become involved? Is there literature without translation?

Athens World Book Capital 2018 is made possible thanks to its donors and contributors. Major Donor is the Stavros Niarchos Foundation. Gold Donors are John S. Latsis Public Benefit Foundation and Core SA. Donors are Onassis Foundation, Welfare Foundation for Social & Cultural Affairs, Laskaridis Foundation, and Greek Collecting Society for Literary Works (OSDEL). Valuable contributors are Aegean Airlines, Athens International Airport, and Urban Rail Transport SA (STASY).

The Hellenic Authors’ Society symposium on “Why Read?” is undertaken under the auspices and with the support of the Hellenic Parliament and the Ministry of Culture & Sports, with the Stavros Niarchos Foundation as major donor, and supported by the City of Athens and its Organization for Culture, Sports & Youth (OPANDA) and the Greek Collecting Society for Literary Works (OSDEL) among others, while special appreciation is extended to Hotel Kimon, public relations company ArtsPr, and Indigo Graphics.

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ                       HELLENIC AUTHORS’ SOCIETY

Κοδριγκτώνος 8, 112 57 Αθήνα                   8 Kodrigtonos Street, 112 57 Athens, Greece

Τ +30  210 823 1890, F +30 210 823 2543, www.authors.gr,  e-mail: info@authors.gr

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ Ρωμαίος και Ιουλιέτα εισαγωγή και μετάφραση: Διονύσης Καψάλης εκδόσεις Gutenberg – σειρά Θέατρο

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

εισαγωγή και μετάφραση: Διονύσης Καψάλης

εκδόσεις Gutenberg – σειρά Θέατρο

Πρόκειται για τη μετάφραση που εκπονήθηκε και παραστάθηκε το 1995, μετά από παραγγελία του «Θεάτρου Κάππα». Γι’ αυτή τη δεύτερη έκδοση από τον Gutenberg (στη σειρά Θέατρο, που είχε σχεδιάσει ο εκλιπών Δημήτρης Αρμάος) ο Διονύσης Καψάλης, όπως λέει, ξαναδιάβασε το αρχικό κείμενο χωρίς να προβεί σε σημαντικές αλλαγές. Μια πολύ όμορφη έκδοση (φροντισμένη από τον Γιάννη Μαμάη) με πρόλογο και εισαγωγή (είναι η αρχική εισαγωγή της  πρώτης έκδοσης) και με την έξοχη απόδοση του σαιξπηρικού κειμένου από τον Διονύση Καψάλη. Φυσικά δεν είναι τυχαίο ότι ο Καψάλης εκτός από μεταφραστής είναι και ποιητής – απαραίτητη προϋπόθεση για να αποδοθεί σωστά ένα ποιητικό κείμενο και να μη χάσει τις «ανάσες» του στη νέα γλώσσα, διατηρώντας παράλληλα την πιστότητα της πρώτης γλώσσας, του μέτρου και του ρυθμού που το καταξίωσαν μέσα στους αιώνες.

Όπως και ο ίδιος ο Καψάλης δηλώνει σε παλαιότερη συνέντευξή του η μετάφραση/απόδοση της ποίησης είναι μια επίπονη εργασία, που απαιτεί να αντιμετωπίζεις με τον δέοντα σεβασμό το αρχικό κείμενο.

[το ποιητικό κείμενo] Είπαμε ότι από τη μία μεριά πρέπει να είναι εύληπτο και παραστάσιμο, αλλά, από την άλλη, ποιητικό. Εκεί σηκώνει συζήτηση τι ακριβώς είναι ποιητικό. Εκεί υπάρχουν οι γκρίζες περιοχές. Πόσο φέρνει κανείς και πάλι το κείμενό του στη δική του γλώσσα και στη δική του ποιητική ταυτότητα και αντίληψη.

Η πρόκληση για τον μεταφραστή του Σαίξπηρ είναι πώς θα αποδώσει το μεγαλύτερο μέρος, που είναι σε blank verse, δηλαδή σε ιαμβικό πεντάμετρο, και από κει και πέρα όλες τις επιμέρους φόρμες που επινοεί ο Σαίξπηρ για να αποδώσει αυτό που θέλει, είτε είναι στιχάκια, ποιηματάκια, ομοιοκαταληξίες, είτε μεγάλα κομμάτια ομοιοκατάληκτα, πεζό. Και το πεζό πρέπει να είναι σε άλλο τόνο. Πρέπει, λοιπόν, να επινοήσει και ο μεταφραστής κάτι αντίστοιχο για όλα αυτά.

Πηγή: www.lifo.gr

Αποσπάσματα από συνέντευξη του Διονύση Καψάλη στην Εύη Μαλλιαρού  (lifo.gr, 19-2-15)

Εδώ δύο αποσπάσματα από τη μετάφραση του έργου:

Χορός

Τώρα πεθαίνει η παλιά επιθυμία,

και νέο πάθος τα πρωτεία περιμένει·

η ομορφιά που τον πονούσε κι ήταν μία

με τη γλυκιά Ιουλιέτα ασχημαίνει.

Τώρα ο Ρωμαίος αγαπιέται κι αγαπάει,

απ’ τη μορφή της καλλονής συνεπαρμένος·

σ’ αυτήν που έχει για εχθρό θλιμμένος πάει,

κι εκείνη κλέβει την αγάπη από το μένος.

Όντας εχθρός, πώς να τη βρει, να της μιλήσει,

κι οι δυο ανάσες τους να γίνουν αρραβώνας;

Κι εκείνη πάλι τη στοργή της πώς να λύσει,

Αν δεν βρεθούν σε κάποιο μέρος κατά μόνας;

Αλλά το πάθος βρίσκει τρόπο κι ανταμώνουν·

με άκρα γλύκα τα δυο άκρα θηλυκώνουν.

(Πρόλογος στη Δεύτερη Πράξη είτε χορικός επίλογος της Πρώτης)

Ρωμαίος

Όποιος ποτέ δεν έχει πληγωθεί γελά

με τις ουλές των άλλων.

Μα τι βλέπω, Θε μου;

Χαράζει φως σ’ εκείνο το παράθυρο!

Η Ιουλιέτα θ’ ανατείλει, όλη ήλιος!

Ανάτειλε, ωραίε ήλιε, να σκοτώσεις

τη φθονερή σελήνη. Δες την που χλομιάζει

κι απ’ τον καημό της αρρωσταίνει, μαραζώνει,

που είσαι συ πιο όμορφη, η συνοδός της.

Τιμώρησέ την για τον φθόνο της, μην είσαι

η συνοδός της άλλο πια. Με την αρρώστια

πρασίνισε το φόρεμα της εστιάδας,

μόνο παλιάτσοι το φοράνε. Πέταξέ το.

(Σκηνή 2^η της 2^ης Πράξης]

 

(Ρωμαίος και Ιουλιέτα, μετάφραση: Διονύσης Καψάλης, Gutenberg, σειρά Θέατρο, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2018)