Πέντε ποιήματα της Ζωής Καραπατάκη από τη συλλογή "Ο Παίκτης και το Παίγνιο" και μαζί πέντε πίνακες του Pablo Picasso

Πέντε ποιήματα

της Ζωής Καραπατάκη

από τη συλλογή 

"Ο Παίκτης και το Παίγνιο"

και μαζί πέντε πίνακες του Pablo Picasso

                                                

Αχρείος κόσμος

                    

                                                 Μόνο στη λυτρωμένη ανθρωπότητα ανήκει

πλήρως το παρελθόν της

                                                                                                                     Walter Benjamin

                   

Τα γεγονότα του παρελθόντος μοιάζουν με παγωμένες

Λίμνες που βρίσκονται στους μακρινούς πόλους

Της μνήμης . Η εξερεύνηση έχει μεγάλο ρίσκο

Και γι' αυτό χρειάζεται τρόπο και μέθοδο

Εμείς όμως

Βυθισμένοι σε θερμαινόμενες λίμνες

Χαλαρώναμε

Η σάρκα ξεχνούσε ολοένα και περισσότερο

Ζητούσε απαλλαγή από κάθε μνήμη

Επώδυνη – που τη θεωρούσε άλλωστε- και ανώφελη

Οι κραυγές με τον καιρό μετατρέπονταν

Σε ηδονιστικούς ήχους των οποίω

Η διάχυση νάρκωνε νάρκωνε και νάρκωνε

Και μεγάλωναν οι ουρές των αναμενόντων

Για ένα βύθισμα στην υγρή ζεστασιά

Εκτός λίμνης οι οθόνες

Έδειχναν το μέλλον καλοντυμένο και δυναμικό

 - ωσεί παρόν -

Ώσπου ένα πρωί κάποιος που έμοιαζε

Με τον βασιλιά Ιωάννη τον Ακτήμονα

Φώναξε με παγωμένη φωνή σα να

Ερχόταν από πολύ μακριά

'' Αχρείος κόσμος ! Θα ξεσπάσει το κακό

Πριν καιρός περάσει ''

             

                       

 Μητέρα

                                         Τα πράγματα δεν διαδέχονται το ένα το άλλο

                                                     αλλά το ένα κατοικεί μέσα στο άλλο

                                                                                                             Gadamer

Στις αυλακιές των χεριών σου

Μητέρα

Κάθε φορά που τις κοίταγα

Έβλεπα το μέλλον μου

Σε συμπονούσα

Μα και την ίδια στιγμή

Μια ανυπόφορη αγωνία με κύκλωνε

Τότε έριχνα αλλού το βλέμμα

Να συνθέσω ήθελα τη ζωή

Με τυχαίες εικόνες

Έξω από σένα

Αδιαπέραστες όπως νόμιζα

Από τη λύπη  που έρρεε

Γύρω από το μαλακό σώμα σου

                                               Παίγνια

                                                     Η   Τέχνη αυξάνει την εικονογραφικότητα του είναι

                                                                                                                                      Gadamer

Ξαπλωμένη στο κρεβάτι

 Δυο μεγάλα έντομα

Χτυπήθηκαν με δύναμη

Στον τοίχο

Μετά ησυχία ζέστη παντού

Αναδύεται από το πάτωμα

Από τα κλειστά βιβλία

Από τα κρεμασμένα ρούχα

Ιδρώτας ρέει κρυφά

Και φανερά στο σώμα

 Ώσπου το βλέμμα εστιάζει

Πάνω από το γραφείο

Σε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία

Ο Ναμπόκοφ και η γυναίκα του

Παίζουν σκάκι στο μπαλκόνι του

Montreux Palace

Είναι απορροφημένοι

Το χέρι της γυναίκας

Μετεωρίζεται

Καθώς κινείται προς τη βασίλισσα

Εκείνος το κοιτά σκεπτικός

Τα βλέμματά τους

Διασταυρώνονται

Πάνω στο πιόνι

Οι μεταλλικές καρέκλες

Το τραπεζάκι και το κιγκλίδωμα

Διαχωρίζονται έντονα απ' την

Αχλύ του γύρω τους

Νοτισμένου τοπίου 

Το νερό που τους περιβάλλει

Με δροσίζει

Αφήνομαι στη ρέμβη

 Ξαφνικά η γυναίκα

Της φωτογραφίας

Αφήνει μια χαρούμενη φωνή

Βλάντιμιρ! Ματ!

Αυτός χαμογελά εγκάρδια

Της φιλά το χέρι

Και γελάνε μαζί

Μου αρέσει το καλοκαίρι

                             Τόσκα

Θα ζητήσω απ' το θείο Βάνια

Ένα μικρό χώρο κοντά του

Να δουλέψουμε μαζί

Αυτός τους λογαριασμούς του

Για τα χωράφια κι εγώ τα δικά μου

Διάβασμα και ίσως γράψιμο

Αφού ταιριάζουμε....

Το λοιπόν καλύτερα

Να 'μαστε παρέα

Έχοντας τη θαλπωρή της συντροφιάς

Και τα συνήθεια της μέρας

Τσάι το πρωί

Στη μία φαγητό όπως όλοι οι άνθρωποι

Το βράδυ δείπνο

Κάπου κάπου θα μπαίνει

Και η  Σόνια

''Θ' αναπαυτούμε , θ' αναπαυτούμε

θ' ακούσουμε τους αγγέλους

Θα δούμε ολόκληρο τον ουρανό

Σπαρμένο με διαμάντια

Το πιστεύω ''

   (Τόσκα: λέξη  ρώσικη ουσιαστικά αμετάφραστη, ίσως νοσταλγία, βαρυθυμία, ερημιά)

              

 

                                                   Τσάι με ζάχαρη

                                                     η ιστορία μερικών κρυστάλλων  ζάχαρης είναι ολόκληρη

                                                                  ένα μάθημα  πολιτικής οικονομίας , πολιτικής  αλλά και ηθικής

                                                                                 

                                                                                                                        Auguste Cochin

              

Η κυρία Θάτσερ

Καθάρισε καλά την ξανθιά φωνή της

Και το βλέμμα της

Το απεριόριστα γαλανό

Τσίτωσε στο έπακρον το πολύ λευκό

Δέρμα της

Και είπε

Ακούστε με αγαπητοί μου

Ακούστε τη συμβουλή μου

Χτίστε έναν τοίχο γύρω σας γερό

Γερό ολόγυρά σας και καλό

Να σας προστατεύει

Από τους γείτονες αλλά και τους περαστικούς

Ο κίνδυνος ζει μέσα στο πλήθος

Λέγεται κοινωνία

Κρατήστε τις αποστάσεις

Όπως κάθε σοφός ιδιώτης

Οφείλει

Προστατέψτε την κοινωνία των ιδιωτών

 Αυτή είναι η δύναμή σας

Εγώ θα πολεμήσω τους φτωχούς

Γιατί αυτοί δημιουργούν τη φτώχεια

Και αυτό δεν μας ταιριάζει

Σε άλλες χώρες ναι

  Αλλά όχι στη Μεγάλη Βρετανία

 Το ιδεώδες της δικής μας ζωής είναι

Ένας τακτοποιημένος κόσμος

Να βαδίζει πάνω σε θεμέλιο

Από σίδερο και κάρβουνο

Και εδώ να ζούνε οι ιεροφάντες

Της Θεάς  Προόδου

Οι εγγλέζοι άρχοντες

Κοιτάχτε την ιστορία μας

Για άλλους είναι το όπιο

Για άλλους και οι αλυσίδες

Εμείς χρειαζόμαστε

Τσάι με ζάχαρη

Πολύ τσάι με μπόλικη ζάχαρη

                       Στη σωστή ώρα

Ζωή Καραπατάκη

από τη συλλογή ''Ο Παίκτης και το Παίγνιο '' εκδόσεις Νησίδες 2018

Η Ζωή Καραπατάκη γεννήθηκε στο Πλωμάρι της Λέσβου το 1956. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και διορίστηκε στη Δημόσια Εκπαίδευση. Στον κύκλο των ενδιαφερόντων της είναι η Λογοτεχνία και οι Καλές Τέχνες. Έχει ολοκληρώσει τις σπουδές της στο Γαλλικό Ινστιτούτο με επιλογή την Ιστορία της Τέχνης. Διαμένει στην Αθήνα.

Ένας γέρος Πιερ Λοτί μετάφραση, εισαγωγή, σημειώσεις, χρονολόγιο: Φοίβος Ι. Πιομπίνος εκδόσεις Θίνες η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractalhttp://fractalart.gr/enas-geros/

Ένας γέρος

Πιερ Λοτί

μετάφραση, εισαγωγή, σημειώσεις, χρονολόγιο:

Φοίβος Ι. Πιομπίνος

εκδόσεις Θίνες

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractalhttp://fractalart.gr/enas-geros/

Μολονότι ο Πιερ Λοτί ήταν μόνο τριάντα τεσσάρων ετών όταν έγραψε τη νουβέλα του, βλέπουμε να εκφράζει  σε αυτήν το φάσμα των γηρατειών που τον τρομάζουν, καθώς αυτά μας οδηγούν στο αναπόφευκτο τέλος του βίου. Τούτο το κατορθώνει μέσα από τη σωστή περιγραφή της ψυχοσύνθεσης ενός παλαίμαχου ναυτικού.

(από την Εισαγωγή του μεταφραστή Φοίβου Ι. Πιομπίνου)

Ξεκίνησα από το εισαγωγικό κείμενο που προτάσσεται της νουβέλας του Λοτί για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι γιατί αξίζει να κάνουμε αναφορά στα «παράπλευρα» στοιχεία ενός βιβλίου, κυρίως όταν είναι της γνωστής αξίας που έχουν πάντα τα συνοδευτικά κείμενα του Πιομπίνου. Ο μεταφραστής ενός βιβλίου είναι ο πλέον αρμόδιος να μας εισαγάγει στο κλίμα της γραφής του συγγραφέα που αποδίδει στη γλώσσα μας: ποιος είναι, ποια η εποχή του, ποια τα κύρια γνωρίσματά του, ποιες οι ιδιαιτερότητες της γραφής του. Παράλληλα, ο συγκεκριμένος φροντίζει (στο τέλος του βιβλίου) να μας πληροφορήσει με εκτενές χρονολόγιο όχι μόνο για τους σταθμούς στη ζωή του συγγραφέα αλλά και για το σύγχρονο σημαντικών γεγονότων στην ελληνική και παγκόσμια ιστορία· έτσι δίνεται μια πλήρης εικόνα της εποχής στην οποία εντάσσεται ο συγγραφέας και το έργο του.  Ο δεύτερος λόγος αφορά την παρατήρηση του Πιομπίνου σχετικά με την ικανότητα του Λοτί να πετύχει την περιγραφή της ψυχοσύνθεσης του ήρωά του. Μάθημα αυτό για νεόκοπους συγγραφείς που υποβαθμίζουν την αξία της περιγραφής (του εξωτερικού και κυρίως του εσωτερικού τοπίου), προκειμένου να δώσουν σημασία στη δράση και την πλοκή, αφήνοντας όμως τους ήρωές τους μετέωρους χωρίς τόπο να σταθούν και χωρίς εσωτερικά αντερείσματα για να στηρίξουν τη ζωή τους. Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι κατορθώνει ο Λοτί να μιλήσει πειστικά για ένα τοπίο τόσο (αντικειμενικά) άγνωστο σ’ αυτόν, όπως είναι η σταδιακή πορεία προς το τέλος της ζωής, καταδεικνύει και την αναμφισβήτητη αξία του ως λογοτέχνη.

Ο Λοτί, λάτρης της φυγής σε εξωτικά μέρη, ταξίδεψε με το πολεμικό ναυτικό από τα δεκαεννιά του χρόνια αποτυπώνοντας εικόνες που μετέφερε κατόπιν στα μυθιστορήματά του (Mon frère Yves, Pécheur d’ Islande, Le Matelot) και ίσως θα φαντάστηκε τον εαυτό του, σε απόσυρση πλέον από τη ναυτοσύνη, να φθείρεται στη στεριά αναμένοντας το φυσικό του τέλος. Κάπως έτσι προέκυψε και η νουβέλα του «Ο γέρος». Ταυτόχρονα, μέσα από την καταβύθιση του ήρωά του στην ανυπαρξία της φθίνουσας ζωής, επιτρέπει  να δούμε τη δική του αγωνία (έμφυτη ίσως, γιατί είναι πολύ πρόωρη για να θεωρηθεί βιωματική) για το πέρασμα του χρόνου και την έλευση αργά ή γρήγορα του αναπόφευκτου τέλους, μαζί με την απογοήτευση για την αμετάκλητη αλλαγή των τοπίων που αγάπησε και που ο χρόνος και η νοοτροπία των ανθρώπων δεν σεβάστηκε – κάτι που  θα μπορούσε να θεωρηθεί το προσωπικό του αποτύπωμα στον χαρακτήρα του Ζαν Κερβελλά, ως προς τον τρόπο που αντιμετωπίζει τον παροπλισμό του στη ζωή.

Καημένο συντρίμμι, ναυάγιο που δεν το ’θελε ούτε η θάλασσα, μοναχικός γέρος που κανείς δεν κοιτούσε τα δάκρυά του! Γιατί να μην είχε πεθάνει νωρίτερα, την εποχή της ωραίας του της νιότης; Τα ελεύθερα ζώα δεν σέρνονται έτσι δα· διατηρούν μέχρι τέλους τη φυσική τους κατάσταση, το λόγο ύπαρξής τους, αναπαράγονται, ζευγαρώνουν. Μόνο για τον άνθρωπο έχουν γίνει τα παρατεταμένα γερατειά, ο χλευασμός της ζωής.

Ο Λοτί παρακολουθεί, με την τριτοπρόσωπη αφήγησή του, τη ζωή του Ζαν Κερβελλά στη θλιβερή του καθημερινότητα, καταφέρνει ωστόσο να διεισδύσει στην ψυχή του γερο-θαλασσόλυκου και να μεταφέρει τις ενδόμυχες σκέψεις του, τον τρόπο που χειρίζεται τις αναμνήσεις του ή και την έλλειψή τους, τα προσωπικά του δράματα (την απιστία της γυναίκας του, τον θάνατο της κόρης του), κυρίως όμως τη σταδιακή του συνειδητοποίηση ότι η ζωή του φθίνει και το σώμα του τον εγκαταλείπει μέσα στη φυσική φθορά. Αποφεύγει μια αφήγηση-εξομολόγηση απ’ ευθείας σε πρώτο πρόσωπο, που θα γεννούσε την αναγνωστική αμηχανία και τα ερωτήματα «ποιος μιλά εδώ;» ή «από πού αντλεί το σχετικό βίωμα;» και αφήνει να λειτουργήσει η οξύτατη ικανότητά του προς παρατήρηση· αυτή είναι που κάνει τον ακόμη σε νεαρή ηλικία Λοτί να γεννά τις σκέψεις του ήρωά του, που ξεγελούν για  βιωματικές, χωρίς φυσικά να είναι. Καταγράφει τον τρόπο θέασης της ζωής από κάποιον που έχει σωρεύσει βιώματα μέσα του, και πείθει με την αληθοφάνειά τους. Με αυτή, λοιπόν, την υπέροχη μείξη, να μιλάει ως παρατηρητής και καταγραφέας εικόνων και καταστάσεων (παντογνώστης αφηγητής) και ταυτόχρονα να διεισδύει στην ψυχολογία του προσώπου σαν να βρίσκεται μέσα στη σκέψη του, κατορθώνει να συνταιριάσει την αποστασιοποίηση του εξωδιηγητικού αφηγητή με την αμεσότητα μιας περίπου προσωπικής εξομολόγησης.

Η αφήγηση δεν παρεκκλίνει από την τριτοπρόσωπη, κι έτσι ο συγγραφέας Λοτί παραμένει τελικά έξω από την ιστορία που επινόησε στη μυθοπλασία του, έχοντας  όμως πείσει τον αναγνώστη του για την αμεσότητα και την αλήθεια της γραφής του.

Μα σαν τι τάχα τον έπιανε; Δεν ήταν πια μονάχα η λύπη του για τη νεκρή κόρη του· ήταν μια μύχια και βαθιά απόγνωση – η μεγάλη καθημερινή του αυτάρκεια που αναλυόταν τώρα σε γοερά αναφιλητά και στον πόθο του να πεθάνει αμέσως…

Και αναπόφευκτα ο θάνατος θα τον βρει. Το τέλος της ιστορίας του γερο-ναυτικού θα παρουσιαστεί από τον Λοτί με μια από τις ευρηματικότερες  και καλύτερες σε λιτή απόδοση (σε σχέση με το μέγιστο θέμα) σκηνές της λογοτεχνίας. Σαν μια ξαφνική αναλαμπή στο μυαλό του θανάτου που (πηγαίνοντας για μια βιαστική εκκαθάριση) σαν να θυμήθηκε μια εκκρεμότητα προς τον γέροντα και είπε να τον απαλλάξει πλέον από τα δεινά μιας ζωής φθαρμένης ως το κόκκαλο.

Μια νύχτα του Μάρτη, ο θάνατος που διάβαινε από εκεί πηγαίνοντας στη Βρέστη για ν’ αποτελειώσει κάποιους φθισικούς, σταμάτησε για να τον βάλει κάτω. Του στράβωσε το στόμα, του ανέστρεψε τα μάτια, του συνέστρεψε τα δάχτυλα και συνέχισε την πορεία του, αφήνοντάς τον ξυλιασμένο στο κρεβάτι του, καθηλωμένο στη θέση που θα κρατούσε μέχρι τη στιγμή που θα έπεφτε κομματιαστά στο ύστατο σάπισμα.

Τελευταίος λόγος για την εικόνα που περικλείει το όλον. Το εξώφυλλο (μια από τις καλύτερες δουλειές της Μελισσάνθης Σαλίμπα)  με τον μπλε κυματισμό της θάλασσας να αγκαλιάζει τον ναύτη που συλλογάται απαθανατιζόμενος, εκτός από την αισθητική του αξία, παραπέμπει στο στοχαστικό κείμενο του Λοτί με τον καλύτερο τρόπο.

Γιατί έχει σημασία η επιλογή του νεαρού προσώπου και όχι του απόμαχου της ζωής, όπως θα ήταν ίσως αναμενόμενο. Μια αναφορά στη ναυτοσύνη γενικά ή μήπως ένα σχόλιο, μια υπενθύμιση για την πορεία της ζωής που δεν κατάφερε ποτέ να ξεγελάσει τον χρόνο;

Διώνη Δημητριάδου

4 ποιήματα από την ποιητική συλλογή «Άλλες γεύσεις» του Χαρίλαου Νικολαΐδη εκδόσεις Μελάνι (μαζί με 4 φωτογραφίες του Βασίλη Ταγκούλη)

4 ποιήματα από την ποιητική συλλογή

«Άλλες γεύσεις»

του Χαρίλαου Νικολαΐδη

εκδόσεις Μελάνι

(μαζί με 4 φωτογραφίες του Βασίλη Ταγκούλη)

Με την ελάχιστη χρήση των λέξεων και μέσα σε 29 ποιήματα, ο Χαρίλαος Νικολαΐδης γράφει ποιητικά ένα σχόλιο για την κόσμο μας. Η διείσδυση στα μυστικά του απόλυτη. Η σκληρότητα της εικόνας του δοσμένη με όση σαφήνεια επιτρέπει ο μεταφορικός λόγος, προκειμένου να κρατήσει ακέραιη τη φυσιογνωμία της η ποίηση. Η πληρότητα της περιγραφής εντυπωσιακή.

Διώνη Δημητριάδου 

Εισαγωγή στην παγκόσμια ιστορία

στα επτά

έπεσε για πρώτη φορά

από το ποδήλατο,

την έριξαν.

Γέμισε αίματα,

έκλαψε

για την αδυσώπητη βία.

Πήτερ Παν

Οι χαρούμενες σκέψεις μας

καταπατήθηκαν.

Θα χρειαστεί

να δοκιμάσουμε πάλι.

Ας συμφωνήσουμε λοιπόν:

Ζούμε στη χώρα του

ίσως-μερικές-φορές-με-λίγη-τύχη.

Αντέχεις να πετάς;

Σαγηνεύειν η θεά Αντώνιον

Καβαφικό επεισόδιο

Διέταξα να συλλάβουν τον θίασο,

να σπάσουν τα εξαίσια όργανα.

Επιτέλους, ησυχία.

Απομακρύνομαι σταθερά

από το παράθυρο,

ακούω με συγκίνηση

τα βραχιόλια

στον αστράγαλό σου.

Πανόραμα

Εξαιρετικά

ιδιότροπο είδος.

Μάταιες

οι προσπάθειές μας.

Ό,τι κι αν συμβεί

-ανεργία, επιδημία, πόλεμος-

το βραδινό δελτίο

θα κλείνει

με λίγα λόγια

για τον καιρό.

("Άλλες γεύσεις", του Χαρίλαου Νικολαΐδη, εκδόσεις Μελάνι)

Ο Χαρίλαος Νικολαΐδης γεννήθηκε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1986. Είναι δικηγόρος και λέκτορας Δημοσίου Δικαίου και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων  στη Νομική σχολή του  Πανεπιστήμιου του Essex, στη Μ. Βρετανία.

Η πρώτη του ποιητική συλλογή, «Αλεπού στον αυτοκινητόδρομο», εκδόθηκε το 2015 από τις εκδόσεις Μελάνι. Από τις εκδόσεις Θράκα κυκλοφορεί η μετάφρασή του στη συλλογή «Λίγα σύκα απ’ τα γαϊδουράγκαθα» της Edna St. Vincent Millay. Οι «Άλλες γεύσεις» είναι η δεύτερη ποιητική του συλλογή.