ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ ΛΙΑ ΣΙΩΜΟΥ ΩΣΕΙ ΑΝΘΟΣ ΤΟΥ ΑΓΡΟΥ

 ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

ΛΙΑ ΣΙΩΜΟΥ ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

 

ΛΙΑ ΣΙΩΜΟΥ

ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

 

Tα χελιδόνια

 

 Θε νά ’ρθεις με την άνοιξη

και με τα χελιδόνια

 

και στην καρδιά θα λιώσουνε

της χειμωνιάς τα χιόνια.

 

Σαν κάποια γεύση;

του πελάγου μια πνοή

 

της αδειανής μου της φωλιάς

η θαλπωρή.

 

Θε νά ’ρθεις με την άνοιξη

τότε που η γύρη

 

της πεταλούδας όνειρο  

και τ’ άγριου κρίνου εγίνη.

 

Ίσκιος μιας φλαμουριάς

στις αγριοβραχιές

 

αγέρα θρόισμα στα φύλλα  

και τις σημυδιές.

 

Θε νά ’ρθεις και θα δεις,

θα σε προσμένω.

 

Μ’ ελπίδες κι όνειρα

την πλώρη θε να δένω

 

για ένα ταξίδι μακρινό,

για κάποια δύση

 

το δειλινό της ζήσης μας

μαζί να σβήσει.

 

Θε νά ’ρθεις στο απόμακρο

γνωστό μας μονοπάτι

 

σαν τροβαδούρος της χαράς 

που έσβησε μια ζάλη

 

Τραγούδα μου την άνοιξη  

και το γλυκό το θέρος.

 

Τι πανηγύρι η ζωή,

τι ουτοπία ο έρως

 

7 Μαρτίου 2003

(από την συλλογή Σπονδή Ονείρου, Γαβριηλίδης 2006)

 

 

Ας ήτανε ξανά…

 

Βρήκε τον άνεμο στη ζήση του

μ’ αυτόν ταξίδεψε

 

Κλωνάρια αμυγδαλιάς μιαν άνοιξη

πεσμένα καταγής

 

Πουλιά που σκόρπισαν

στης καταιγίδας την ορμή

 

Πουλιά που πήρανε τα όνειρα

κι εκείνον λες μαζί.

 

Βουνοκορφές που ζήλεψε

και μονοπάτια του δρυμού

 

Και κάτι ρείκια στις πλαγιές

στα ξόβεργα του νου

 

Και το πικρό τ’ ανέβασμα

για κάποιο φως στην κορυφή…

 

Ω!, ας ήτανε ξανά

η ζήση π᾽ έσβηνε γι’ αυτόν

κι ας ήτανε σαν την αλλοτινή…

 

(από τη συλλογή Ωσεί Άνθος του Αγρού, Ελευθερουδάκης 2024)

 Λία Σιώμου

 

 

Λία Σιώμου, «Της ζωής και της αγάπης», Ποίηση 1995-2011, εκδ. Ελευθερουδάκη, Αθήνα 2022. Αναμνήσεις απ’ την πατρίδα Γράφει η Χρύσα Αλεξοπούλου Πρώτη Δημοσίευση 9/12/2023 ΠΕΡΙΟΔΙΚΌ FRACTAL

Λία Σιώμου

Της ζωής και της αγάπης

Ποίηση 1995-2011

εκδ. Ελευθερουδάκη

Αθήνα 2022

Αναμνήσεις απ’ την πατρίδα

Γράφει η Χρύσα Αλεξοπούλου

 Πρώτη Δημοσίευση   9/12/2023   περιοδικό Fractal

  

Η συγκεντρωτική αυτή έκδοση, που περιλαμβάνει επτά προγενέστερα δημοσιευμένες ποιητικές συλλογές -πνευματική παραγωγή δεκαέξι χρόνων- συνδυάζει εμπειρία και συναίσθημα, όπως δηλώνεται και από την επιλογή του τίτλου, Της ζωής και της αγάπης. Ελληνίδα της διασποράς η Λία Σιώμου συντηρεί  τις αναμνήσεις από την πατρίδα και επιτρέπει σε αυτές να τροφοδοτούν τη ζωή της, να απαλύνουν την αίσθηση της μοναξιάς στην αλλότρια γη και να θεραπεύουν την «πληγή», για την οποία η ίδια μιλάει στο προλογικό σημείωμα. Στο ίδιο σημείωμα εξηγεί και τον λόγο, για τον οποίο επέλεξε να γράφει ποίηση, καταθέτοντας ειλικρίνεια και ευαισθησία. Η Τέχνη για τη Λ.Σ. λειτουργεί ως παραμυθία και θερμαίνει τον πόθο του νόστου.

Στην πρώτη συλλογή, Σπουδή ονείρου (Γαβριηλίδης 2006), κυριαρχεί το πρώτο πρόσωπο γιατί υπερισχύουν οι προσωπικές αποτυπώσεις με αφορμή τη φύση και τις ποικίλες εμπειρίες του ποιητικού υποκειμένου. Συχνά επιλέγεται η καταγραφή να γίνει με μέτρο κι ομοιοκαταληξία, μάλλον από πίστη ότι έτσι υπηρετείται καλύτερα ο λυρισμός ή και από σεβασμό στην παραδοσιακή ποίηση. Βασικό χαρακτηριστικό της συλλογής, που εντοπίζεται και στις συλλογές που ακολουθούν, είναι, παράλληλα με τον λυρισμό, και η πηγαία έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων.

Ακολουθεί η συλλογή Εν γη ερήμω (Γαβριηλίδης 2007) με συνθέσεις σε ποιητική φόρμα και σε πεζολογική μορφή, σαν να δοκιμάζει η ποιήτρια τις δυνατότητες και τις αντοχές του λόγου μπροστά σε όσα επιθυμεί η ίδια να εκφράσει. Συναντάμε άλλοτε ειρωνικό και άλλοτε καταγγελτικό ύφος, όπως στο « Περί θυμιάματος» (σ.80), διαψευσμένες προσδοκίες, απρόσμενες συναντήσεις, ζωές και φωνές που ανήκουν στο παρελθόν. Εντυπωσιάζει το πέρασμα από την αναλυτική στη σχεδόν επιγραμματική καταγραφή, όπως στο « Περί γλυπτικής» (σ. )

Αναμνήσεις.

                                                       Σμιλεύματα γλύπτου

                                                                 Στο μάρμαρο της ψυχής.

Σαν να διαβάζουμε έναν ακριβή ορισμό που δεν επιτρέπει αμφισβήτηση.

Περνώντας στη συλλογή Μαγιοστέφανο (Γαβριηλίδης 2009) παρακολουθούμε να εκτυλίσσονται σκηνές, να περιγράφονται εικόνες, για να υποστασιοποιηθούν και πάλι προσωπικά βιώματα. Η γραφή της Λίας Σιώμου είναι ιδιαίτερα προσωπική, ειλικρινής κατάθεση ψυχής, προσεκτική έκθεση νοός. Από την άποψη της μορφής, είναι έκδηλη η στόχευση ορισμένα ποιήματα να είναι πρόσφορα για μελοποίηση, όπως αποδεικνύει και η τύχη της σύνθεσης με τίτλο «Κείνα τα χρόνια» (σ.101). Μουσικότητα που προκύπτει από τις γλωσσικές και μετρικές επιλογές, ρίμες επιτρέπουν ή μάλλον διευκολύνουν τη μελοποίηση.

Η συλλογή «Attica» (Γαβριηλίδης 2014) έχει για σκηνικό ανάπτυξής της το περιβάλλον της Αττικής, φυσικό και πολιτιστικό, όπως ο τίτλος προοικονομεί. «Η ευωδιά της μακρινής πατρίδας» κατακλύζει την ποιήτρια, γίνεται παλμός, βασανιστική νοσταλγία και τελικά λυτρωτική έκφραση. Απλά αγριολούλουδα, η παπαρούνα, οι ανεμώνες, το χαμομήλι, αλλά και οι ελιές, τα πεύκα, τα στάχυα, τα αρωματικά φυτά     (θυμάρι, ρίγανη, δάφνη) δίνουν υπόσταση στον τόπο της νοσταλγίας. Ο έντονος και πηγαίος  λυρισμός, η οξύτατα ζωντανή  μνήμη σφραγίζουν τη συλλογή και δίνουν διεξόδους απελευθέρωσης των αποθεμάτων της μνήμης. Τοπόσημα και άνθρωποι « ζωντανεύουν» μέσα από τις γραμμές των στίχων και ταξιδεύουν «σε ξένα μέρη άπονα και παγωμένα». Όποιος γνωρίζει τον καημό της ξενιτιάς κατανοεί καλύτερα το περιεχόμενο αυτής της συλλογής. Στο δεύτερο μέρος της ίδιας συλλογής, με τον τίτλο Εις μνήμην ουτοπίας, είναι εντονότερο το στοιχείο της ενδοσκόπησης που αναπτύσσεται με εξομολογητικό ύφος και κάποιες φορές απαισιόδοξο. Πρόσωπα που άγγιξαν τη Λ.Σ., συναντήσεις που την πλούτισαν, αγαπητικές εμπειρίες βρίσκουν εδώ τον χώρο έκφρασής τους. 

 

Οι συλλογές Ερωδιού κατοικία και Αλκυονίδες κυκλοφορήθηκαν αμφότερες το 2000 από τις εκδόσεις Δωδώνη. Εμβαθύνουν στη θετική πλευρά δυσκολιών, όπως είναι η μοναξιά (σ.320) κι η προσμονή (σ.326), καταγράφουν εμπειρίες σε τόπους μακρινούς (Oregon Coast, Florida), ανακαλούν στιγμές. Παλεύει η δημιουργός με αναπολήσεις, προβληματισμούς,  εσωτερικούς αγώνες και αγωνίες, προσδοκίες, αγάπης και τρυφερότητας επιδιώξεις.

Ολοκληρώνοντας τις σκέψεις που είχαν αιτία  το Της ζωής και της αγάπης, θέλω να αφήσω τη Λία Σιώμου να τις κλείσει  επιγραμματικά  με τη δική της σφραγίδα που αποτυπώνει την τραγικότητα του ανθρώπου ως αποτέλεσμα και της ματαιότητας ύπαρξης κι έργων του, με δική μου ευχή όμως αυτή η τραγικότητα να δίνει συγχρόνως στην ποιήτρια υλικό να την υπερβαίνει

Εξ ορισμού η ουτοπία δεν έχει τόπο να σταθεί.

                            Απλώς, οι άνθρωποι στηρίζονται πάνω της.

 

* Η Χρύσα Ευστ. Αλεξοπούλου είναι Δρ. Κλασσικής Φιλολογίας-ποιήτρια

 

 

 

 

Χρ. Δ. Αντωνίου: Λία Σιώμου, Της ζωής και της αγάπης (Ποίηση 1995-2011) Εκδόσεις Γ.Κ. Ελευθερουδάκης Α.Ε, 2022. Πρώτη ανάρτηση Περιοδικό Περί Ου, 9 Δεκεμβρίου 2023

 Χρ. Δ. Αντωνίου: Λία Σιώμου, Της ζωής και της αγάπης (Ποίηση 1995-2011)

 Εκδόσεις Γ.Κ. Ελευθερουδάκης Α.Ε, 2022

Πρώτη ανάρτηση Περιοδικό  Περί Ου,  9 Δεκεμβρίου 2023

Η Λία Σιώμου (Λία Αντωνοπούλου) είχε την τύχη-μοίρα πολλών Ελλήνων/ίδων να ξενιτευτούν από τα νεανικά τους χρόνια για χάρη των σπουδών ή ανεύρεσης εργασίας και να παραμείνουν στην ξένη γη έκτοτε μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, η ποιήτριά μας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην μεταπολεμική Αθήνα, όπου σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (Χημικό τμήμα). Στη συνέχεια έφυγε για την Αμερική, όπου πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές  (Master’s of Science στη Βιοχημεία) στο Michigan State University. Εργάστηκε σε διάφορα πανεπιστήμια ως ερευνήτρια. Ειδικεύτηκε ακόμη σε θέματα υγείας του εργαζομένου και προστασίας του περιβάλλοντος. Στη συνέχεια εργάστηκε στο Υπουργείο Ενέργειας της Αμερικής. Έκανε δηλαδή αξιόλογες σύγχρονες σπουδές και σταδιοδρόμησε με επιτυχία. Η ίδια όμως, όπως ομολογεί στον πρόλογο του βιβλίου της,  αν της δινόταν μια δεύτερη ευκαιρία, η Φιλολογία θα της ταίριαζε περισσότερο.

Τι την οδήγησε στην ποίηση; Η ζωή της στην ξένη που ήταν/είναι διαφορετική από τη ζωή στην πατρίδα και οι δυσκολίες που δημιουργεί ο ξένος τόπος στην επικοινωνία. Αισθανόταν ότι ο κόσμος γύρω της δεν την καταλάβαινε, ενώ μέσα της ξεχείλιζαν οι ιδέες και τα συναισθήματα που της δημιουργούσε η ζωή και ιδιαίτερα η νοσταλγία για την πατρίδα της. Η ποίηση έγινε ο τρόπος να σπάσει τη σιωπή της και να επικοινωνήσει με τους άλλους, να στείλει το μήνυμά της, ελεύθερο από συμβατικότητες. Ένα μήνυμα αγάπης προς τον συνάνθρωπό της «τις ώρες τις ιερές που ψάχνει στ’ άστρα να βρει τ’ αχνάρια του, τις σβησμένες ελπίδες του, τα χαμένα όνειρά του», αποκτώντας έτσι η ποίησή της κοινωνικό χαρακτήρα.

Από το 2001 μέχρι το 2014 έχει εκδώσει επτά ποιητικές συλλογές, που περιέχονται στον παρόντα τόμο που έχει τίτλο: Της ζωής και της αγάπης. Οι συλλογές αυτές είναι: Ερωδιού η κατοικία, Αλκυονίδες (Εκδ. Δωδώνη 2001), Μαγιοστέφανο, Σπονδή Ονείρου, Εν γη Ερήμω, Άττικα και εις Μνήμην Ουτοπίας (Εκδ. Γαβριηλίδης).  Οι συλλογές ξεχωρίζουν μέσα στον τόμο η μία από την άλλη καθώς έχουν αναπαραχθεί τα ωραία χρωματιστά εξώφυλλά τους. Σύνολο σελίδων: 445. Σύνολο ποιημάτων: 298. Όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς πρόκειται για ένα ολόκληρο ποιητικό έργο που η εξοικείωσή του θα πάρει πολύ χρόνο. Σ’ αυτή την παρουσίαση του τόμου λίγα μόνο πράγματα χωράνε, ικανά όμως για να παρακινήσουν τον αναγνώστη να αφιερώσει ανάλογο χρόνο για την ανάγνωσή του.

Η ποίηση λοιπόν της Λίας Σιώμου είναι λυρική, χαμηλόφωνη, νοσταλγική, με φρέσκια ποιητική γλώσσα, που διαθέτει μουσικότητα και κάνει πολύ ευχάριστα τα ποιήματά της. Οι λέξεις της βγαίνουν αβίαστα και με ευκρίνεια τα υπηρετούν. Πολλά απ’ αυτά γι’ αυτό το λόγο έχουν μελοποιηθεί. Τα ποιήματα της Λίας Σιώμου δεν ακολουθούν τον κανόνα του μοντερνισμού. Τα περισσότερα είναι παραδοσιακά με μέτρο και με ομοιοκαταληξία, όχι όμως με αυστηρότητα. Βρήκα όλων των ειδών μέτρα: ιαμβικά (Τα μυστικά της ζήσης μου/χαμένα όνειρά μου/βήμα το βήμα τα ‘συρε/ στην άμμο του γιαλού), μεσοτονικά (Μ’ ανέμους στους δρόμους’…μια ελπίδα γι’ ασπίδα), αναπαιστικά (Με ακτίνες σελήνης…και μ’ ασήμι φωτός), ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο (Ζωές π’ ανθίσατε απλά σαν άνοιξης λουλούδια….κύμα το κύμα κύλησε κι η θλίψη σου για μένα) κλπ. Τις περισσότερες φορές όλα μαζί τα μέτρα τα συναντάμε μέσα στο ίδιο ποίημα, πράγμα που μπορεί να σημαίνει ότι παρά τη χαρούμενη επιφάνειά τους, κάτω απ’ αυτά κρύβεται μια ανήσυχη προσωπικότητα που ψάχνει να βρει την ψυχή της. Κι αυτό φαίνεται καλύτερα στη συλλογή Εν γη ερήμω, όπου όλα τα μέτρα κι οι ομοιοκαταληξίες θα σπάσουν και τα περισσότερα ποιήματα θα προσεγγίσουν πεζή εκφορά. Ο λόγος και οι εκτιμήσεις της ποιήτριας θα αποκτήσουν ρεαλισμό και χωρίς τις δεσμεύσεις του ποιητικού λόγου θα μας μιλήσει πιο φανερά:

Ακίνητη υπό το βάρος των αναμνήσεων/ κουρασμένη από την πολυχρόνια πορεία/ εν γη ερήμω και ανύδρω.

Και ξετυλίγει τον μίτο στους λαβυρίνθους του νου./Και τον τυλίγει και πάλι μιαν άκρη ζητώντας να βρει./ Μια προσπάθεια συστηματική, αναλυτική/χωρίς ποτέ να φθάνει στη λύση του θεωρήματος…..Η προσπάθειά του να τα αναλύσει όλα/να λύσει τον γόρδιο οδήγησε εις αδιέξοδο./Η πολλή ανάλυση κατέληξε εις παράλυσιν.

Και η απόσταση μεταξύ των αστέρων έτη φωτός./ Όση και η δική μου από τους συνανθρώπους μου./Χαμένη νιώθω, μικρή/σαν την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων.

Σε αντίθεση με τον γνωστό στίχο του Σεφέρη «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει» τη Λία Σιώμου, όπου κι αν ταξίδεψε, η Ελλάδα και ιδιαίτερα η Αττική τη μαγεύει και τη γεμίζει μια βαθιά κι ανείπωτη νοσταλγία. Είναι βέβαια πρώτα ο οδυσσειακός νόστος της πατρίδας, του τόπου που γεννήθηκε  και μεγάλωσε, αλλά είναι και ο νόστος του πανέμορφου ελληνικού-αττικόύ ουρανού, όπου πειθήνιος ο ήλιος στο ηρακλειτικό απόφθεγμα («Ήλιος γαρ ουχ υπερβήσεται μέτρα∙ ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν») ανατέλλει το πρωί και δύει το βράδυ, για να θυμίζει στους ανθρώπους την κοινωνική τους ευθύνη, αλλά και με το φως του να λαμπρύνει τη φύση.

Η Λία Σιώμου στις πρώτες κιόλας σειρές του προλόγου της γράφει: «Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, τα μεταπολεμικά χρόνια, κι αγάπησα την Αττική μ’ ένα τρόπο που θα μ’ ακολουθούσε μετέπειτα σε όλη τη ζωή μου. Οι αναμνήσεις μου από τη χώρα του ήλιου και της θάλασσας πλαισίωσαν τα όνειρά μου και πλάσανε τον εαυτό μου μ’ έναν τρόπο, αναμφισβήτητα, καθαρά Ελληνικό». Και παρά την μακροχρόνια παραμονή της στην Αμερική, η οποία δεν ευνοούσε την ποιητική έκφραση μιας Ελληνίδας, η Λία Σιώμου μπόρεσε να κρατήσει στο μυαλό και στην ψυχή της την ελληνική θεματολογία και τον ελληνικό τρόπο του φιλοσοφείν, την ελληνική γλώσσα και την αγάπη της για την Ελλάδα και κυρίως για την Αττική. Στα ποιήματά της φαίνεται η μεγάλη νοσταλγία της για τη ζωή της στα νεανικά της χρόνια στην Ελλάδα και η συνακόλουθη θλίψη της, γιατί βρίσκεται μακριά από τη γενέθλια γη.

Θυμήθηκα τα κύματα/τα γαλανά της Αττικής

Τους κάμπους της με τις ελιές/τα στάχυα και τα σκίνα

Τα βράχια της π’ ανθίζανε/μικρές, μαβιές οι κυκλαμιές

Τους λόφους της π’ ευώδιαζαν/πεύκα θυμάρια και μυρτιές.

(island Memories, σ.167)

 

Θυμάται τις γειτονιές της Αθήνας εκεί που όνειρα τριγύριζαν τα χρόνια τα γλυκά της νιότης τα χαμένα…τ’ άσημα χαμόμηλα/τα πράσινα τα βρύα …τις βιολέτες τις μικρές, τις γαληνές/που έφερναν στον νου Επιταφίους, Πασχαλιές…τους κήπους με τα γιασεμιά/τις ανεμώνες και τα γιούλια/ τις γλάστρες με τα βασιλικά/το άρωμα που χύναν τα ζουμπούλια.

(Γειτονιές της Αθήνας, σ.169)

Στο παρακάτω πολύ ωραίο ποίημα η Λία Σιώμου προσπαθώντας να ανακαλύψει τα αίτια της αγάπης της για την Αττική χρησιμοποιεί μια σειρά από «άστοχα ερωτήματα», που φανερώνουν τη μεγάλη της νοσταλγία για το όμορφο φυσικό τοπίο της. Αξίζει να διαβάσει κανείς αυτό το ποίημα που το θεωρώ ως ένα από τα καλύτερά της, ικανό να σταθεί επάξια ανάμεσα σε άλλα παρόμοια παραδοσιακά ποιήματα σπουδαίων ποιητών, και γι’ αυτό το παραθέτω ολόκληρο:

Να 'ταν τα όνειρα που σεργιανούσαν

στις γειτονιές σου τότε Αττική;

Να 'ταν το μύρο απ’ τα θυμάρια σου

π’ ανέπνεε γι’ αγέρα η ψυχή;

 

Να ’ταν οι παπαρούνες που 'διναν

στους κάμπους της ψυχής το χρώμα;

Να 'ταν τα στάχυα των αγρών

που πρασινίζαν στην καρδιά τα όνειρα

και στο φτωχό το χώμα;

 

Να ’ταν τα πεύκα σου και οι μυρτιές

που γέμιζαν τον νου με ευωδιές;

Να 'ταν η αγάπη για τον ουρανό

τον αίθριο τον γαλανό;

 

Να 'ταν το άρωμα μιας πασχαλιάς

τα ανθάκια της τρελής της μυγδαλιάς

μιας κυκλαμιάς απλής των βράχων

τα μικρά, μαβιά ανθούλια

που γέμιζαν τον νου με όνειρα

κι ανθίζαν στην καρδιά τα γιούλια;

(«Αττική», σ. 170)

Από τα πρώτα κιόλας ποιήματά της η Λία Σιώμου φαίνεται καθαρά με πόση λαχτάρα κι ευθύνη αναλαμβάνει το έργο της ποιητικής έκφρασής της. Αισθάνεται πως έχει το ποιητικό χάρισμα και όπως όλοι οι ποιητές επικαλούνται τη Μούσα, αρχής γενομένης από του Ομήρου, έτσι κι η Λία Σιώμου με περισσή ευλάβεια την παρακαλεί «Δώσε μου μούσα το σκοπό, δώσ’ μου και τις ωδές». Με το χάρισμά της θα επιτελέσει με την πολλή πλούσια ποιητική της ύλη έναν υψηλό σκοπό, αντάξιο της ποίησης. Και να ποιος είναι ο ορισμός της ποίησης, κατά τη Λία Σιώμου: «Ένας συνταυτισμός κοινών ονείρων, κάτι σαν κι αυτό που βλέπεις στη ζεστή ματιά τ’ ανθρώπου π’ αγαπάς, που χωρίς να μιλήσει αδειάζει τ’ αστέρια τ’ ουρανού στις φλέβες σου και κάνει το αίμα σου να κυλά για έναν προορισμό στη γη».

Χρήστος Δ. Αντωνίου 

 

Λία Σιώμου Δύο ποιήματα

 Λία Σιώμου

Δύο ποιήματα

 

 

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

 

Έφερ’ ο άνεμος τραγούδι στη νυχτιά,

τραγούδι, άσμα των ασμάτων, ύμνο

σαν μελωδία αγγελική στη σιγαλιά

νανούρισμα γλυκό στον φευγαλέο ύπνο.

 

Γέμισαν νότες του μυαλού την ερημιά

χορδές, κιθάρες και γλυκόλαλα βιολιά.

Σύραν οι θύμησες χορό με τη φωνή της λύρας,

Τσιγγάνες, γυφτοπούλες θύμησες…

Οι μάγισσες της μοίρας.

 

Χόρεψε ο αγέρας τα κλαδιά της φοινικιάς

κλειδιά του σολ στον ουρανό τα μαυροπούλια,

τσιγγάνες, γύφτισσες με σύραν στον χορό

και γυφτοπούλες θύμησες μου φίλησαν τα χείλια.

 

Και μια μελαχρινή, μια γυφτοπούλα όμορφη, μικρή

κρατούσε στο χεράκι της και χτύπαγε το ντέφι.

Σεργιάνιζαν στον άνεμο πάθη, κορδέλες και καημοί

και το μικρό κορμάκι της το τύλιγε μια μέθη.

 

Τα ποδαράκια της κι αυτά λες με φτερά

μια κάποια στριφογύριζαν στον νου αγκάλη

στα γύφτικα τσαντίρια τα παλιά

γλέντι, τραγούδι φούντωνε, κραιπάλη.

 

Ω γυφτοπούλα θύμηση, να ’ταν να έγερνα ξανά

μες στα σγουρά σου τα μαλλιά να βρω τη λήθη

και να χορέψω εκεί με τα χρυσά φλουριά

π’ αγκάλιαζαν τα τρυφερά σου στήθη.

 

ΕΡΜΑΙΟ ΠΙΑ

 

Τ’ αρνήθηκες το όνειρο

δεν ήτανε για σένα

άφησε πίκρα για σφραγίδα

στου νου σου την αντένα.

 

Το ξεριζώνεις, το πετάς

σαν αγριόχορτο στην άκρη

σαν μαργαρίτα το μαδάς.

Κι όμως, τ’ ονείρου μύρο είναι αυτό

που σε ξυπνά απ’ τη νάρκη.

 

Ω, ξανά και πάλι μιαν αυγή

στου ίδιου ονείρου

και ελπίδας την ορμή

έρμαιο πια του απατηλού

κομπάρσος του ίδιου συρμού

τα μονοπάτια παίρνεις τα παλιά

 

τα ίδια όνειρα, τα ίδια μυαλά.

 

Λία Σιώμου

(Της Ζωής και της Αγάπης,  Ελευθερουδάκης 2022)

(η φωτογραφία από την ταινία Ο καιρός των τσιγγάνων του Εμίρ Κουστουρίτσα)

 

«Μνήμες που συγκινούν» Γράφει η Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη Λία Σιώμου, Της ζωής και της αγάπης, Ποίηση 1995-2011 εκδ. Ελευθερουδάκης Πρώτη δημοσίευση 06/02/2024, στο fractalart.gr

 

«Μνήμες που συγκινούν»

Γράφει η Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη

Λία Σιώμου, Της ζωής και της αγάπης, Ποίηση 1995-2011

 εκδ. Ελευθερουδάκης

Πρώτη δημοσίευση 06/02/2024, στο fractalart.gr 

Η Λία Σιώμου  συγκέντρωσε σε έναν πολυσέλιδο τόμο τα ποιήματά της που έγραψε ανάμεσα στα 1995-2011. Έχει δημοσιεύσει επτά ποιητικές συλλογές, οι οποίες εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Δωδώνη και Γαβριηλίδης και τις ενσωματώνει στην παρούσα έκδοση υπό τον γενικό τίτλο Της ζωής και της αγάπης. Η ποιήτρια, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Αθήνα τα μεταπολεμικά χρόνια, με σπουδές στη Χημεία θα μεταβεί στις Η.Π.Α., όπου θα πραγματοποιήσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Mishigan State University και θα εργαστεί πάνω στην επιστήμη της σε διάφορα σημαντικά ερευνητικά κέντρα της νέας της πατρίδας. Σ’ αυτή τη νέα της πατρίδα, όπως η ίδια σημειώνει στον πρόλογό της... δεν μπορούσε ποτέ να εκφρασθεί όπως θα ήθελε… αυτή είναι η σοβαρότερη πληγή του απόδημου και η μοίρα του ξενιτεμένου. Η καταφυγή της στον ποιητικό λόγο, συνεπώς, είναι ένας τρόπος να εξωτερικεύσει όσα δονούν την ψυχή της ανοίγοντας συγχρόνως έναν δρόμο επικοινωνίας με τον συνάνθρωπο.

Χωρίς αμφιβολία, αυτή η γραφή που έρχεται από τόσο μακριά εμποτισμένη  με εικόνες της Ελλάδας, με μια λεπταίσθητη νοσταλγία  επιτυγχάνοντας με τη λυρική πνοή της ώστε- όπως σημειώνει ο Θανάσης Νιάρχος- τα ανείπωτα τρυφερά, τα μακρινά λησμονημένα, τα παντοτινά θλιβερά, να τα μεταβάλλει σε έναν λυτρωτικό αναστεναγμό, όπως μόνον η ποίηση σε βοηθάει να τον εκβάλεις. Στην παρούσα έκδοση περιλαμβάνονται οι συλλογές Σπονδή ονείρου(Γαβριηλίδης 2006), Εν γη ερήμω (Γαβριηλίδης 2007), Μαγιοστέφανο(Γαβριηλίδης 2003), Attica, (Γαβριηλίδης 2014), Ερωδιού η κατοικία, (Δωδώνη 2000), Αλκυονίδες (Δωδώνη 2000). Με ελάχιστες εξαιρέσεις σκέψεων διατυπωμένων σε πεζό λόγο, τα ποιήματα είναι γραμμένα με μέτρο και ομοιοκαταληξία παραπέμποντας τον αναγνώστη στις μνήμες παλαιότερων αναγνώσεών του, τότε που αυτό το είδος ποιητικής γραφής ήταν κυρίαρχο και δοξάστηκε από τους μεγάλους ποιητές μας αλλά και από τους μινόρες που μας κληροδότησαν πολλές φορές ποιήματα, αληθινά κοσμήματα λόγου και ευαισθησίας.

Πολλά από τα ποιήματα της Λίας Σιώμου ανακινούν  μνήμες που συγκινούν και αντιμάχεται με τη γραφή της έναν ψεύτικο κόσμο καταδυόμενη στα μύχια της ψυχής της. Η μνήμη ενεργοποιεί εικόνες και αισθήσεις με αφετηρία τη φύση, τους μύθους, τις μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης, όλα όσα αποκόμισε η ποιήτρια από τον γενέθλιο τόπο και με κάθε ευκαιρία χαρτογραφούνται στον ποιητικό της λόγο. Το όνειρο πάντα παρόν, σπονδή σε όλα όσα φέρει δένοντάς τα με τους κραδασμούς της ψυχής. Τ’ αστέρια και οι ήλιοι,  της σελήνης τ’ ασήμι, το φως και οι σκιές, η πραγματικότητα και η ουτοπία, το κύμα και το κοχύλι, το άρωμα της μυρσίνης, το χάδι του αέρα, το τραγούδι των σειρήνων,  το θρόισμα των φύλλων μιας λεύκας αποφορτίζουν την ψυχή από όποιο βάρος φέρει και την οδηγούν να αντλήσει τη χαρά

στο απλό τριφύλλι και σε πελάγου πνοή.

Με αγέρι νοτιά σμίγει τη θλίψη της. Ο άνεμος, τα νησιά με τη θύελλα, τα κοχύλια και οι αστερίες άλλοτε στεγάζουν την ανάσα μιας μικρής ευτυχίας. Ο προσωπικός πόνος εκφράζεται σαν ένα παράπονο …και στο άκληρο διάβα/ μιαν αγάπη δε βρήκα μα γρήγορα έρχεται η επίκληση της ελπίδας και του ανέλπιδου ονείρου, όσο κι αν συχνά ακυρώνεται σαν …χέρσα ουτοπία η αναμέτρηση με την πεζή πραγματικότητα.

Και μέσα σε ένα ονειρικό πλαίσιο τίθενται επίσης υπαρξιακά ζητήματα καθώς το ποιητικό υποκείμενο αυτοκαλείται να προδιαγράψει τον προορισμό του και ένα πιθανό πέρας του βίου: Με κοχύλια συνάμα/ σε μιαν έρημη ακτή/ κάπως έτσι με άμμο/

θαλάσσης να σμίξω./Και μ’ αγέρι αντάμα/ η στερνή μου πνοή/ στων αιώνων το διάβα/

μια μνήμη ας μείνω. Η θέαση του επέκεινα άλλοτε έρχεται  ως φιλοσοφικός στοχασμός, απόλογος του αναπότρεπτου τέλους της ανθρώπινης ζωής, όταν ο ανηφορικός και πολυκύμαντος δρόμος της  διακόπτεται από την έλευση του θανάτου,

όταν όνειρα και τραγούδια και νιάτα και ομορφιά σβήνουν. Πάντα μια πίκρα συνοδεύει το βίωμα αυτό της απώλειας: …Ζωές που δεν στερήθηκαν μη κλάμα μη και γέλιο,/αγάπησαν, τραγούδησαν μια μάταιη ωδή,/ έσμιξαν μ’ ακατάληπτη, χρυσή τροχιά αστέρων/ εχάθηκαν στο Requiem, στης ζήσης την πομπή.

      Η μνήμη της πατρίδας διαρκώς παρούσα. Η ανάκληση εικόνων της φύσης πλαισιώνει τις σκέψεις και την έκφραση των συναισθημάτων. Η θάλασσα, η ανάσα του κύματος, η αίσθηση της αλμύρας …η μνήμη του πελάγου στα όνειρά της, …η προσμονή γι’ απόμακρο και στεριανό ακρωτήρι κι άλλοτε κύμα και όνειρο συμφύρονται στην επίκληση: Φέρε μου κύμα τ’ όνειρο/πάνω σε νερανθό/να το θωρώ να χαίρομαι/όσα στη γη αγαπώ. Η αίσθηση της μοναξιάς, η συνάντηση με τον αγαπημένο που ματαιώθηκε, η νοσταλγία μιας εξιδανικευμένης αγάπης που χάθηκε στην τύρβη των καιρών και έρχεται ως θύμηση – …άυλη πάχνη σύρθηκε /στης λίμνης τον καθρέφτη/τ’ αστέρια έκρυψε ο ουρανός/ στην άχνη του νερού/ η αγαπημένη σου μορφή/ τυλίχτηκε σε νέφη/ σ’ απατηλό ταξίδεμα/ στο φέγγος τ’ ουρανού- όλα αυτά διαχέουν μια γλυκιά θλίψη. Η αποτύπωση  σκηνών από μνήμες της παιδικής ηλικίας,  εικόνες του αττικού τοπίου, στιγμές αμεριμνησίας και χαράς από τις γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων, παιχνίδια στις γειτονιές τα καλοκαιρινά βράδια, αλλά και πρώιμες απώλειες, τα πρόσωπα της οικογένειας που χαμένα πια ανασύρονται φέρνοντας μαζί όλα τα δώρα που είναι δεμένα με την ύπαρξή τους, …κόσμος σιγής… κόσμος παλιών ονείρων,… ίσκιοι περαστικοί και γενικότερα όλα όσα συσσωρεύονται και συνθέτουν το εσωτερικό “τοπίο” από όπου εκπορεύονται.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα στοιχεία της φύσης που φέρουν οι στίχοι της Σιώμου είτε πρόκειται για μεγάλα πλάνα είτε για μεμονωμένα και ταπεινά κομμάτια του φυσικού βασιλείου δημιουργούν στον αναγνώστη ευφορία ψυχής, τη γαλήνη και την εσωτερική πληρότητα που προσφέρει αφειδώλευτα η επαφή με τη φύση, πολύ περισσότερο σε μια εποχή που η έλλειψη αυτής της επαφής και η απειλή της απώλειας καθίσταται οδυνηρή. Έτσι, οι κάμποι με τις παπαρούνες, τα ανθάκια της αμυγδαλιάς και της πασχαλιάς το άρωμα, ο μικρός σαλίγκαρος και η σιγανή βροχή, η πεταλούδα και τα αγριόχορτα, οι ελιές κι οι πικροδάφνες, τ’ αγιόκλημα και οι πευκοβελόνες η απεραντοσύνη της θάλασσας αφυπνίζουν ακόμη και την οσφρητική μνήμη και ζωντανεύουν τη βιωμένη ανάμνηση της ομορφιάς που σαγηνεύει. Οι εικόνες της φύσης δεμένες αρμονικά με σκέψεις και συναισθήματα στην ποίησή της απαλύνουν ακόμη και τον πόνο του τραύματος, όταν αναφέρονται σε θλιβερά γεγονότα  ή εναρμονίζονται εύστοχα με το περιεχόμενο. Μια άλλη διάσταση της ποιητικής της εμπλουτίζεται από την παρουσία ενός πλατωνικού έρωτα, στην ουσία μιας ουτοπίας που ακολουθεί την πορεία της ζωής της. Πολλά από τα ποιήματά της, ποιήματα αγάπης, αποτυπώνουν την απόφασή της να θυσιάσει ένα όνειρο ζωής για να το κρατήσει ακέραιο στη σφαίρα του απραγματοποίητου, διατηρώντας την ομορφιά και την αλήθεια του συναισθήματος. Ακόμα κι όταν έχουν όλα χαθεί, η αγάπη  τρεμοπαίζει σαν τον ίσκιο από το πέταγμα  της πεταλούδας.

Σε ένα τέτοιο κλίμα κινείται η ποιητική γραφή της αφήνοντας στην κοιτίδα του χρόνου τα ίχνη των βημάτων της, την πορεία της εσωτερικής της περιπλάνησης, μια κατάθεση ψυχής άλλοτε δοσμένη με τον ήχο της σιωπής και άλλοτε στο ρυθμό της ροής του νερού  στο ρυάκι. Ήχοι που φθάνουν, θαρρείς, από έναν σχεδόν λησμονημένο κόσμο, κόσμο που  ωστόσο εξακολουθεί να συγκινεί με την αλήθεια και την τρυφερότητα που αποπνέει.

 Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη