Χλομά βουνά στ’ αχνάρια του Χρηστομάννου Τίνα Κουτσουμπού εκδόσεις ΑΩ η πρώτη δημοαίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Χλομά βουνά

στ’ αχνάρια του Χρηστομάννου

Τίνα Κουτσουμπού

 εκδόσεις ΑΩ

η πρώτη δημοαίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Μια σύζευξη της ιστορίας με τη μυθοπλασία • Fractal (fractalart.gr)

 

Μια σύζευξη της ιστορίας με τη μυθοπλασία

 

Γνωστή από την ενασχόλησή της με τη μικρή φόρμα η Τίνα Κουτσουμπού (με τέσσερις συλλογές διηγημάτων από το 2015 έως το 2021) άριστα επιχειρεί και στη μεγάλη φόρμα, το μυθιστόρημα, και μάλιστα με μια μείξη της μυθοπλασίας με ιστορικά γεγονότα· δύσκολο εγχείρημα στην επίτευξη της ικανής ισορροπίας, έτσι που ούτε η αλήθεια της ιστορίας να προδίδεται αλλά ούτε και να υστερεί η μυθοπλαστική επινόηση σε ευρηματικότητα και, εν τέλει, σε αναγνωστική απόλαυση. Αποτέλεσμα έρευνας και μόχθου (οι πηγές που παραθέτει το αποδεικνύουν) το μυθιστόρημά της, μοιράζεται σε δύο χώρους (τη Μεσσηνία και τις Δολομιτικές Άλπεις) και σε δύο, ή καλύτερα τρία, κύρια πρόσωπα (τον Περικλή Μαντούδη, μαζί με τη σύζυγό του Αρετή, και τον Θέοντορ Χρηστομάννο), που η μοίρα έφερε να διασταυρώσουν τους δρόμους τους, όπως διασταυρώθηκαν το ανήσυχο πνεύμα, η διορατικότητα, η έμπνευση, το όραμα και η σκληρή δουλειά.

Η διττή αυτή ιστορία (αφηγημένη πότε σε παράλληλες τροχιές και πότε διασταυρούμενες, από το 1870 μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) είχε ως συγγραφική αφορμή την ανακάλυψη ενός προσώπου λίγο ώς πολύ χαμένου στη μνήμη μας, του Θέοντορ Χρηστομάννου, που αποτέλεσε για το δυτικό άκρο της Αυστροουγγαρίας, στα τέλη του 1800, το έναυσμα για την αναμόρφωση μιας ορεινής και αποκομμένης από τον υπόλοιπο κόσμο περιοχής και τη μετεξέλιξή της σε ένα από τα πιο σημαντικά τουριστικά θέρετρα. Με δικές του ενέργειες θα κατασκευαστεί ο «Δρόμος των Δολομιτών», θα γίνουν οι απαραίτητες σιδηροδρομικές συνδέσεις, θα λειτουργήσουν μεγάλα πολυτελή ξενοδοχεία και ορεινά καταφύγια.

Όπως το πρόσωπο του Χρηστομάννου υπήρξε για τη συγγραφέα η αφορμή για την ιστορία του βιβλίου, έτσι και για τον Αλέξη Μαντούδη η τυχαία ανακάλυψη μιας παλιάς φωτογραφίας του προπάππου του, Περικλή Μαντούδη, από το 1887, μαζί με τον άγνωστο άντρα με το όνομα Χρηστομάννος, ήταν η δική του αφορμή για να εξιστορήσει τη ζωή του προγόνου του και, αναπόφευκτα τη ζωή και τη δραστηριότητα του Θέοντορ (Θέο) Χρηστομάννου. Ακριβώς έτσι, μπλέκονται δημιουργικά τα αληθινά γεγονότα και οι συγγραφικές προθέσεις με την επινοημένη ιστορία.

Έχει επισημανθεί και με άλλη αφορμή η ικανότητα της Κουτσουμπού να χειρίζεται την πλοκή των ιστοριών της με τρόπο που οι ήρωές της να καθίστανται διακριτοί, η σκέψη τους να προεκτείνεται, με αφορμή τα γεγονότα, σε γενικότερο προβληματισμό συχνά με διαχρονική ισχύ. Τώρα, στο μυθιστόρημα, αυτή η επιλογή «χτίζει» τους χαρακτήρες της «διάφανους», επιτρέποντας την αναγνωστική  διείσδυση στο βάθος της προσωπικότητάς τους, με τον σωστό χειρισμό του διαλογικού μέρους  (ισορροπημένου στην έκτασή του με τα αφηγηματικά μέρη) να έρχεται αρωγός.

Ο υπότιτλος του βιβλίου (στ’ αχνάρια του Χρηστομάννου) δεν αφήνει αμφιβολίες για το ποιος κατά τη συγγραφική πρόθεση είναι το κύριο πρόσωπο· η Κουτσουμπού ακολουθεί τα ίχνη (χαμένα εν πολλοίς μέσα στον χρόνο) του ευρηματικού Έλληνα. Ταυτόχρονα, όμως, για τις ανάγκες της μυθοπλασίας παρεισφρέει στην ιστορία της το άλλο πρόσωπο, αυτό του Περικλή Μαντούδη, που καθίσταται κυρίαρχο καθώς είναι εύπλαστο στα συγγραφικά χέρια, ελεύθερο από  ιστορικές δεσμεύσεις. Έτσι, το βιβλίο μοιάζει να κινείται σε δύο ταχύτητες, χωρίς, ωστόσο, να υστερεί κάποια από τις δύο σε ενδιαφέρον – το ένα πρόσωπο, ο Περικλής, και οι συν αυτώ, περισσότερο δουλεμένοι ως χαρακτήρες, το άλλο πρόσωπο, ο Χρηστομάννος, να επιβάλλεται ακόμα κι όταν βρίσκεται κατ’ ανάγκη σε δεύτερο, πιο σκοτεινό πλάνο. Θα χαρακτήριζα το στοιχείο αυτό συγγραφικό επίτευγμα. Όσο για τους δευτερεύοντες χαρακτήρες,  μένουν στα πλαίσια που τους επιτρέπει η δράση των κύριων προσώπων· απαραίτητοι προκειμένου να λειτουργήσει η πλοκή, σε δεύτερο όμως πλάνο. Σε ένα τρίτο πλάνο υπάρχει το ιστορικό φόντο της ιστορίας, τόσο σε ό,τι αφορά τη Μεσσηνία, την Καλαμάτα που εξελίσσεται από τα μέσα του 19^ου αιώνα σε εμπορικό και οικονομικό κέντρο, επιτρέποντας ανοιχτούς ορίζοντες για τους τολμηρούς, όσο και σε ό,τι αφορά το δυτικό άκρο της Αυστροουγγαρίας αλλά κυρίως την περιοχή του Τιρόλου, απομονωμένη και  ξεχασμένη, μέχρι που τα μεγαλόπνοα σχέδια του Χρηστομάννου θα μεταμορφώσουν εντελώς το τοπίο.

Μια αφήγηση ισορροπημένη, γραμμένη με τέχνη και γνώση, που λειτουργεί τόσο ως ιστορική αναφορά σε γεγονότα και πρόσωπα, όσο, κυρίως, ως γοητευτική ανάγνωση – μια σύζευξη της ιστορίας με τη μυθοπλασία. Από τις καλές ΑΩ εκδόσεις.

Διώνη Δημητριάδου

 

Απόσπασμα

 

Ο Περικλής άφησε το σχεδιάγραμμα των εργασιών, που μελετούσε αρκετή ώρα αμίλητος, μπροστά στο γραφείο του Θέο. Εκείνος δεν πτοήθηκε. Του έδωσε να διαβάσει την τεχνική έκθεση της ομάδας μηχανικών από το Μεράνο, που θα αναλάμβαναν το έργο, κι έπειτα μια λίστα ονομάτων που έπρεπε να πεισθούν να συμμετάσχουν, χρηματοδοτώντας το έργο ή υποκινώντας άλλους να το πράξουν. Η σιδερένια του θέληση κι η αφοσίωσή του στα έργα υποδομών για τον τόπο ήταν συγκινητική. Στο τέλος. όλοι κατέληγαν να πιστεύουν στα σχέδια του Θέο, όσο δύσκολη κι αν φαινόταν αρχικά η υλοποίησή τους.  (σ. 327).

 

Η ΕΛΕΝΗ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ ΣΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ!

 Η ΕΛΕΝΗ ΠΡΙΟΒΟΛΟΥ ΣΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ!

Την Πέμπτη, 25 Ιανουαρίου 2024, υποδεχθήκαμε στη Λέσχη Ανάγνωσης Ενηλίκων Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αγίας Παρασκευής την Ελένη Πριοβόλου και συζητήσαμε μαζί της το μυθιστόρημά της «Το δέντρο με τις φωλιές» (εκδ. Καστανιώτη). Μεγάλη η συμμετοχή των μελών και των φίλων της Λέσχης και πολύ ενδιαφέρουσα η συζήτηση με τη συγγραφέα, αποκαλυπτική για όλες τις πτυχές του πολυσήμαντου βιβλίου της. Με την ευκαιρία της νέας χρονιάς κόψαμε και την πίτα μας.

 

Η επόμενη συνάντηση στη Λέσχη μας έχει ορισθεί για την Πέμπτη, 22 Φεβρουαρίου 2024, στις 18:00, με προσκεκλημένη τη Βάσω Σπηλιοπούλου για να συζητήσουμε μαζί της τη συλλογή διηγημάτων της «Κόκκινο Κουκούλι» (εκδ. Ιωλκός).

 

Οι συντονίστριες της Λέσχης

Διώνη Δημητριάδου

Δήμητρα Καραχάλιου

Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη: Διώνη Δημητριάδου, Θηρίο ή Θεός, Νουβέλα, Εκδόσεις ΑΩ, Αθήνα 2023 Η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Περί ου

 

 

Δέσποινα  Καϊτατζή-Χουλιούμη: 

Διώνη Δημητριάδου, Θηρίο ή Θεός, Νουβέλα, Εκδόσεις ΑΩ, Αθήνα 2023

Η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Περί ου

Δέσποινα  Καϊτατζή-Χουλιούμη: Διώνη Δημητριάδου, Θηρίο ή Θεός, Νουβέλα, Εκδόσεις ΑΩ, Αθήνα 2023, σ. 104 – Περιοδικό Περί Ου (periou.gr)

«Περιπλάνηση στα μυστήρια της ζωής »

Η Διώνη Δημητριάδου παρουσιάζει τη νουβέλα της με τίτλο «Θηρίο ή Θεός» (2023), ένα καλαίσθητο βιβλίο των Εκδόσεων ΑΩ, το εξώφυλλο αλλά και σελίδες του οποίου κοσμούνται από εικαστικά έργα της Φωτεινής Χαμιδιελή.

Ήρωας της νουβέλας «Θηρίο ή Θεός» είναι ο εσωστρεφής Ευγένιος που συνδιαλέγεται με τον μοναδικό φίλο του, τον Γεράσιμο, αλλά πρωτίστως με τον εαυτό του. Το βιβλίο αποτελείται από δοκιμιακά και πρωτοπρόσωπα ή τριτοπρόσωπα αφηγηματικά κείμενα, ημερολογιακές καταγραφές και παλαιότερα κείμενα που χαρακτηρίζονται από λεκτική και νοηματική πύκνωση και βαθύ στοχασμό, το οποίο ολοκληρώνεται με τις σημειώσεις του Γεράσιμου. Ο ήρωας αποτελεί το alter ego της συγγραφέα, ενώ ο συνομιλητής του θα μπορούσε να παραβληθεί με έναν νοερό αναγνώστη. Η δράση εξελίσσεται κυρίως σε εσωτερικά πεδία του νου και του στοχασμού. Έξω συμβαίνουν ελάχιστα, ενώ στα εσωτερικά πεδία του νου και της καρδιάς κραυγάζουν τα αρχέγονα αναπάντητα ερωτήματα, όπως και ηθικά προστάγματα. Η μάχη του ανθρώπου με τον Θεό, με το θηρίο γύρω του, και κυρίως, κυρίως με το θηρίο μέσα του.

Η νουβέλα πραγματεύεται το ένστικτο θανάτου που φέρει μέσα του ο άνθρωπος, τον προσωπικό του “Λύκο” για το οποίο διερωτάται: «Πόσο δυνατό, λοιπόν, αυτό το ένστικτο, το καταχωνιασμένο μέσα μου; Μπορεί να βγαίνει στην επιφάνεια κάθε που ο προσωπικός μου “λύκος”, θεός και δαίμονας μαζί, ξυπνάει από τον επιβεβλημένο λήθαργο;» (σ. 8). Γνωρίζουμε ότι ο λύκος ως σύμβολο, όπως και τα αναπάντητα ερωτήματα απασχόλησαν τη Δημητριάδου και στις προηγούμενες γραφές της[1].  Η αγωνία του ανθρώπου να ορίσει τη ζωή του, να οριοθετήσει και ή δυνατόν να βρει την αλήθεια του, να πετύχει ισορροπία, να μη κατακρημνιστεί γαντζωμένος από “λέξεις απόκρημνες[2]”, καθώς το στήθος πλαντάζει από αγωνία και τα ερωτήματα χτυπούν κατακέφαλα: «Και, αν ναι, τότε πού με οδηγεί, σε ποιο χάος, σε ποιο γκρεμό;» (σ. 8). Κυριαρχεί η επιθυμία και η ανάγκη του ανθρώπου να ελέγξει τη μοίρα του και να επιβάλει τη βούλησή του εισπράττοντας νόημα ή επιλέγοντας το χαμό του, καθώς η απραξία και το τέλμα γεννούν αφοριστικές και απόλυτες σκέψεις όπως: «Αν κάτι δεν γεννά ζωή, ζωή ας μη λογίζεται.» (σ. 9), ενώ μπρος στη δυσκολία για δράση για κάποιο πλησίασμα διερωτάται αν η φαντασία είναι πιο ενδιαφέρουσα από την πραγματικότητα: «Πού ξέρεις, μπορεί η φαντασία να είναι πιο ενδιαφέρουσα από την πραγματικότητα» (σ. 17).

Ο ήρωας Ευγένιος, ο οποίος βρίσκεται σε συνθήκη ψυχικής κρίσης και σε απόλυτη μοναξιά που αγγίζει τα όρια της απόσυρσης, καταβυθίζεται στα μεγάλα ερωτήματα προσπαθώντας να βρει κάποια διέξοδο στο τέλμα που τον ταλανίζει. Ο μόνος συνομιλητής του, ο φίλος του Γεράσιμος  θεωρεί ότι έχει ξεχάσει τον εαυτό του και του λέει: «Η ανοχή προς τον άλλον είναι που σου λείπει, αυτή η απροσδιόριστη, αλλά και τόσο σημαντική, πρόσκληση προς τον άλλο.» (σ. 24).

Στις πλούσιες διακειμενικές αναφορές της η συγγραφέας συνομιλεί με πολλούς λογοτέχνες και αρχετυπικές μορφές της αρχαιοελληνικής γραμματείας όπως τον Όμηρο, τον Ελύτη, τον Παπαδιαμάντη, κλπ, ενώ θέτει σε εξέχουσα θέση τον Σοφοκλή με τον Οιδίποδα να εκπροσωπεί τον μοιραίο και τραγικό άνθρωπο ο οποίος με ακριβό τίμημα προσπαθεί ο ίδιος του να διαγράψει την πορεία του και το τέλος του. Στο 2ο δοκιμιακό σχεδίασμα (σ.σ. 18-21) ο Οιδίποδας πορεύεται αναπόδραστα προς τη γνώση της αλήθειας που είναι ικανή να τον οδηγήσει στο χαμό, Στο 4ο δοκιμιακό σχεδίασμα (σ.σ.  61-63) μιλά για την προκαθορισμένη δύναμη της μοίρας και διερωτάται αν ο σοφός άνθρωπος, ο Οιδίποδας είναι ευτυχής στη γνώση ή στη άγνοια, ενώ στο 5ο δοκιμιακό σχεδίασμα  γράφει «Σε όλα η απάντηση είναι ο Άνθρωπος!» (σ. 75) παραπέμποντας στη ρήση του Αντρέ Μπρετόν και επισημαίνοντας την επιλογή της αυτοτιμωρίας του Ελεύθερου Ανθρώπου να αφαιρέσει το όργανο της απατηλής γνώσης του.

Ο ήρωας στην προσπάθειά του να διαχειριστεί το άγχος θανάτου συνομιλεί με τον Γιώργο Σεφέρη, «η υψηλότερη μορφή άνοιξης είναι μια ελληνική μεγάλη εβδομάδα.[3]» (σ. 31),  και τις θεολογικές υπερβατικές αναπαραστάσεις του θανάτου σε αναστάσιμη έκβαση και αναγέννηση σκιαγραφώντας  τον διακαή πόθο του θνητού ανθρώπου για αιωνιότητα. Στη μοναχική πορεία  και αναπόφευκτα την μοναξιά του αναφέρεται στη θεωρητική διένεξη των Σατρ και Γκαρωντί για το αν: «Κόλαση είναι, τελικά, οι άλλοι ή μήπως η απουσία των άλλων;» (σ. 26), ενώ προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του ότι τον ίδιον δεν τον απασχολεί το ερώτημα, αντιπαραβάλλοντας σαν μηχανισμό άμυνας τη σχέση του ατόμου με τα αντικείμενα. Μιλώντας για την αμφιθυμία, δηλαδή την συνύπαρξη και εναλλαγή των συναισθημάτων αγάπης και φόβου ή ακόμη και μίσους αναφέρεται στον Καρυωτάκη διερωτώμενος αν η καταφυγή μπορεί να είναι ζωή για να καταλήξει να ισχυριστεί: «Ναι! Η ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούμε[4]» (σ. 35).

Η συγγραφέας πραγματεύεται το θέμα της τέχνης ως αναπαράσταση της ζωής ή ως καταφυγή σε μια άλλη το ίδιο πραγματική ζωή. Την απασχολεί επίσης η τέχνη της φωτογραφίας και η σχέση ανάμεσα στο φωτογράφο και τον ηθοποιό, (σ. 33-35), και εστιάζει στις δισδιάστατες με τα σαφή χρωματικά όρια αγιογραφίες και την επιθυμία να αποδοθεί με μοναδικό τρόπο το «μέσα φως» χωρίς τη συμμετοχή του περιβάλλοντος κόσμου, (σ. 64).

Απέναντι στο άγχος θανάτου και τους στοχασμούς για τον θάνατο, στην ανυπαρξία και το επέκεινα, η Δημητριάδου αντιπαραθέτει τη μνήμη. Γράφει: «Η μνήμη, αυτή είναι που διασώζεται, αυτή που τελικά διεκδικεί ένα κομμάτι αθανασίας, όταν όλες οι ελπίδες της αιωνιότητας διαψεύδονται. Προσωπική, άλλωστε, υπόθεση η συνέχεια, η ελπίδα μιας πορείας από τη ζωή σε μια μη-ζωή, ζωή κι αυτή όμως ας λογίζεται, όταν καταπέσουν όλες οι θεωρίες, φιλοσοφικές ή θρησκευτικές, για τη διατήρηση μιας κάποιας ουσίας. Όταν αυτή η μνήμη εκλείψει, τότε καταργείται οριστικά η ανθρώπινη υπόσταση, κάποιος είναι σαν να μην έζησε, αφού τίποτε δεν τον θυμίζει και κανείς δεν τον θυμάται.» (σσ. 27-28). Αντιπαραθέτει επίσης την καταφυγή και στροφή προς τα πίσω στην πρώτη παιδική ηλικία.

Η Δημητριάδου με το βιβλίο της «Θηρίο ή Θεός» καταθέτει βαθύ στοχασμό σχετικά με την αναζήτηση των ορίων του ατόμου, την ελεύθερη βούλησή του, την ικανότητα εγγύτητα ή την απόσταση με τον άλλον, την κοινωνική του υπόσταση και την είσπραξη νοήματος, ενώ αναμοχλεύει τα αναπάντητα υπαρξιακά ερωτήματα και σκιαγραφεί την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου που αναζητά συμφιλίωση με την περατότητα και τον θάνατο.  Βεβαίως τα μεγάλα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα και το Μέγα αίνιγμα παραμένει αίνιγμα. Συμπερασματικά παραθέτει το στίχο «η αλήθεια μόνον έναντι θανάτου δίνεται[5]» χαρακτηρίζοντάς τον Ελύτη ως «ο άλλος περιπλανώμενος στα μυστήρια της ζωής» (σ. 64). Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε πως η νουβέλα «Θηρίο ή Θεός» της Δημητριάδου αφορά σε μια περιπλάνηση στα μυστήρια της ζωής.

Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

[1]             Διώνη Δημητριάδου «Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή» (εκδ. ΑΩ 2021).   

[2]             Διώνη Δημητριάδου «Λέξεις απόκρημνες» (Μικρές Εκδόσεις  2017).      

[3]             Γιώργος Σεφέρης (Δοκιμές Β’, 1994)          

[4]             «[Είμαστε κάτι…] »: Κώστας Καρυωτάκης, Ελεγεία και Σάτιρες, 1927      

[5]          «Ρήμα το Σκοτεινόν»: Οδυσσέας Ελύτης, Tα Eλεγεία της Oξώπετρας, εκδόσεις Ίκαρος, 1991.

 

Κυκλοφόρησε το νέο τεύχος 201 του περιοδικού Οδός Πανός ‛Oδός Πανός® εργοτάξιο εξαιρετικών αισθημάτων έτος 43o, τχ. 201, Απρίλιος-Ιούνιος 2024

 

 

Κυκλοφόρησε το νέο τεύχος 201 

του περιοδικού Οδός Πανός

‛Oδός Πανός®

εργοτάξιο εξαιρετικών αισθημάτων

έτος 43o, τχ. 201, Απρίλιος-Ιούνιος 2024

Με αφιέρωμα στη Βιρτζίνια Γουλφ

ΠEPIEXOMENA

Aφιέρωμα στην

Βιρτζίνια Γουλφ

Επιμέλεια: Εύα Στάμου

3 Εύα Στάμου: Η κοινωνική τάξη στο έργο της Βιρτζίνιας Γουλφ

9 Ελένη Γκίκα: Βιρτζίνια Γουλφ: Ιδιοφυής και μόνη

15 Ανθούλα Δανιήλ: Βιρτζίνια Γουλφ… σταυροδρόμια ερήμην

22 Αργυρώ Μαντόγλου: Βιρτζίνια Γουλφ, η αρθρογράφος

28 Ιφιγένεια Σιαφάκα: Τα κύματα: Η συμβολική της αστάθειας και της ρευστότητας της ύπαρξης

35 Δημήτρης Καραμβάλης: Τα διηγήματα της Βιρτζίνια Γουλφ

*

40 Γιώργος Ευσταθίου: Η ασκητική της αγάπης, Αδελφή Γαβριηλία

53 Βαγγέλης Χρόνης: Μία μικρή ιστορία

54 Βασίλης Κοντόπουλος: Εδώ Βερολίνο

58 Χρίστος Χριστοφής: Με την ματιά του συλλέκτη...

64 Χρήστος Μαυρής: Μανόλης Αναγνωστάκης: «Είναι ζήτημα ανδρισμού και δεν μπορώ να το κάνω»

74 Σίμος Ιωσηφίδης: Σκόρπιες σκέψεις για την Φωτογραφία

76 Θανάσης Θ. Νιάρχος: Ο κύριος Βασίλης Ματσούκας

80 Μπάμπης Ιμβρίδης: 64ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

92 Δημήτρης Αλεξάκης: Η ζωή δονείται

93 Βιβλία. Γράφουν οι: Διώνη Δημητριάδου, Κωνσταντίνος Βορβής, Αντρέας Πολυκάρπου, Αναστάσιος Στέφος,

Στέλλα Πριόβολου, Κωνσταντίνος Μπούρας, Φώτης Θαλασσινός, Γιώργος Χρονάς

111 Πέτρος Μινώπετρος: TEΛOΣ TOY 2021- APXEΣ 2022...

118 Μαριάννα Βλάχου-Καραμβάλη: Μελτέμι

122 Θέατρο. Γράφουν οι: Κωνσταντίνος Μπούρας, Αθανάσιος Βαβλίδας

131 Γιώργος Μεταξάς: Ganesh

132 Γιώργος Ζώταλης: Ποντικοφάρμακα

134 Αθανάσιος Βαβλίδας: Μουσικές Ανταπο-κρίσεις

142 Φώτης Θαλασσινός: Ο γητευτής των περιστεριών

145 Γιώργος Χρονάς: Αθήνα – Βελιγράδι – Βουκουρέστι – Μιλάνο

146 Τα βιβλία μας και τα CD του 2023

147 Τα νέα μας βιβλία του 2024

148 Κωνσταντίνος Μπούρας: Mobbing, Bullying και άλλες κοινωνικές μάστιγες…

150 Δημήτρης Στενός: Βραχνή πομπή

151 Δευτέρα

153 Αποδελτοποίηση του Περιοδικού Οδός Πανός, 101 + 200 τεύχη, από τον συνεργάτη μας Γιώργο Ευσταθίου

Υπάρχει στα βιβλιοπωλεία:

Πολιτεία

Ιανός (Αθήνα, Θεσσαλονίκη)

Πρωτοπορία (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα)

Πατάκης

Αχιλλέας Σίμος

Ελευθέριος Τζανακάκης

Χρήστος Μαρίνης

Α. Κανάκης

Συμμετρία Α. Ε.

Τσιγαρίδας Α. Ε.

Ευριπίδης Α. Ε.

Σμυρνιωτάκης Greek books

Δ. Τσανάς – Σ. Δημόπουλος

Σκλαβούνος Παράσχης

Ηλίας Μαγγόπουλος

Κέντρο του Bιβλίου (Θεσσαλονίκη)

Μαλλιάρης (Θεσσαλονίκη)

Κεντρί (Θεσσαλονίκη)

Oblik Editions (Θεσσαλονίκη)

Βιβλιοπωλείο Οδός Πανός, Διδότου 39 και Ιπποκράτους

106 80 Αθήνα, τηλ 2103616782

e-mail: chronas@otenet.gr

και όπου ζητηθεί με αντικαταβολή.

Διανομή από το Πρακτορείο Τύπου, Άργος Α.Ε., μόνο στην Αττική,

και στο αεροδρόμιο Αθηνών

 

Alexis de Tocqueville Δύο εβδομάδες στο τελευταίο σύνορο Μετάφραση: Έφη Κορομηλά Επίμετρο: Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος Εκδόσεις Στερέωμα η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

 

Alexis de Tocqueville

Δύο εβδομάδες στο τελευταίο σύνορο

Μετάφραση: Έφη Κορομηλά

Επίμετρο: Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος

Εκδόσεις Στερέωμα

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

Alexis de Tocqueville: «Δύο εβδομάδες στο τελευταίο σύνορο» (diastixo.gr)

 

«Πενήντα μόνο λεύγες χωρίζουν τούτη τη μοναξιά από τους μεγάλους ευρωπαϊκούς οικισμούς. Είμαστε ίσως οι τελευταίοι ταξιδιώτες που τους δόθηκε η ευκαιρία να την αντικρίσουν μέσα στην πρωτόγονη μεγαλοπρέπειά της, τόσο ισχυρή είναι η παρόρμηση που παρασύρει τη λευκή φυλή προς την ολοκληρωτική κατάκτηση του νέου κόσμου». (σ. 94).

Ένας από αυτούς τους τελευταίους ταξιδιώτες ήταν και ο Τοκβίλ, όταν μαζί με τον Γκυστάβ ντε Μπωμόν επεχείρησε να υπερβεί το απώτατο όριο που είχε τότε φθάσει ο ευρωπαϊκός πολιτισμός στην Αμερική, τον νέο κόσμο που σιγά σιγά εγκαταλειπόταν στις αδηφάγες ορέξεις των αποίκων του. Οι εντυπώσεις του (ένα μικρό ταξιδιωτικό χρονικό γεμάτο από κυρίως κοινωνικά και ανθρωπολογικά αλλά και κάποια πολιτικά σχόλια) καταγράφονταν στο σημειωματάριο που κρατούσε, πάνω στο ποταμόπλοιο «Σουπίριορ» που μετέφερε τους δύο φίλους προς τις Μεγάλες Λίμνες, τον Αύγουστο του 1831, αποτελώντας έτσι μια ακατέργαστη πρώτη θεώρηση όσων εν μέρει έκπληκτος, εν μέρει ανήσυχος συναντούσε.

Στην ουσία δύο είναι οι πόλοι που ορίζουν τις εντυπώσεις του. Από τη μια, η σταδιακή εξαθλίωση των γηγενών κατοίκων, των Ινδιάνων, που μοιάζει να έχουν απορροφηθεί από τους επελαύνοντες Ευρωπαίους και τον δυτικό τους πολιτισμό, χάνοντας τα στοιχεία της δικής τους ταυτότητας, φτιάχνοντας μια υβριδική, συγκεχυμένη εικόνα του εαυτού τους. Από την άλλη, τα χαρακτηριστικά των νέων αποίκων που, χωρίς κανέναν ηθικό φραγμό, βάζουν τη σφραγίδα τους στον παλαιό κόσμο, καταστρέφοντας ό,τι ώς τώρα τον χαρακτήριζε. Κατ’ αναγκαιότητα, θα αλλάξει και η δική τους προσωπικότητα, καθώς μόνο με σκληρότητα και μοναδικό γνώμονα το ατομικό κέρδος θα κατορθώσουν να επιβληθούν σε έναν  κόσμο γεμάτο από προκλήσεις. Ο Τοκβίλ θα εντυπωσιαστεί από την αλλαγή οπτικής για τον κόσμο που πλέον, σ’ αυτά τα απώτερα όρια, τα πιο άγρια της Αμερικής, πρέπει να υιοθετήσει ο «πολιτισμένος» Άγγλος ή Γάλλος. Κάποιοι θα προσαρμοστούν, κάποιοι θα εναντιωθούν και θα θελήσουν να αλλάξουν την αγριότητα του τοπίου μεταφέροντας στην παρθένα φύση τα «αγαθά» του δυτικού πολιτισμού, καταστρέφοντας και αλλοιώνοντας τη φυσιογνωμία του χώρου και απορροφώντας ό,τι πιο γνήσιο και αυθεντικό χαρακτήριζε τους πρώτους κατοίκους του. Θα μπορούσαμε να πούμε πως με τον τρόπο αυτό σμιλεύθηκε αργά μα σταθερά ο (τόσο αναγνωρίσιμος κατόπιν και μέχρι σήμερα) τύπος του Αμερικανού πολίτη. Έχει ενδιαφέρον το σχετικό σχόλιο του Δημήτρη Σωτηρόπουλου στο Επίμετρο (κείμενο κατατοπιστικό όσο και γραμμένο με «ψυχή») για το στερεότυπο του σύγχρονου Αμερικανού: «εργατικότητα, πεισματική επιμονή προκειμένου να καταφέρνεις να σηκώνεσαι κάθε φορά που πέφτεις, προσήλωση στον στόχο, προσαρμοστικότητα, μετάθεση της ηδονής στο επέκεινα και θρησκευτική εγκαρτέρηση (ακόμα και αν δεν είσαι πιστός), αλλά πάνω από όλα ατομικιστικό και κερδοσκοπικό πνεύμα». (σ. 112).

Ενδιαφέρουσες είναι και οι παρατηρήσεις του Τοκβίλ για τους μιγάδες, τους ανθρώπους μιας αναπόφευκτης ένωσης των δύο πολιτισμών, των δύο κόσμων. Παιδιά δύο φυλών, με στοιχεία από δύο γλώσσες, με διαφορετικά συγκρουόμενα ήθη, με αντιφατικές θρησκευτικές πεποιθήσεις, ανάμεσα στην  πίστη για τον Λυτρωτή του κόσμου και στα φυλαχτά των μάγων της φυλής τους, αδυνατούν να κατανοήσουν και οι ίδιοι τον εαυτό τους. Θα περάσει πολύς καιρός για να ενταχθούν (στον βαθμό, βέβαια, που αυτό θα επιτευχθεί απρόσκοπτα) στη νέα κοινωνία που δημιουργήθηκε.

Πολιτικός στοχαστής και ιστορικός, οπαδός του φιλελευθερισμού ο Τοκβίλ, θα φέρει στη σκέψη του, καθώς ατενίζει τον Αύγουστο του 1831 το μοναχικό τοπίο στον βορρά της αμερικανικής γης, την εξημμένη ατμόσφαιρα της Επανάστασης του 1830, που μόλις έναν χρόνο πριν έφερε την πιο φιλελεύθερη εκδοχή της συνταγματικής μοναρχίας υπό τον βασιλιά Λουδοβίκο-Φίλιππο. Με τη σκέψη αυτή, της έντονης αντίθεσης, κλείνει και τις σημειώσεις του.

Το κείμενο του Τοκβίλ, συγκινεί όπως μια άμεση και ακατέργαστη, αυθεντική πρώτη μαρτυρία, και μάλιστα σε μια πολύ προσεγμένη απόδοση στην ελληνική γλώσσα από την έμπειρη Έφη Κορομηλά. Διατηρώ ως τελικό απόηχο της ενδιαφέρουσας ανάγνωσης την αίσθηση της ανησυχίας ή ακόμη και του φόβου που ένιωσε, όταν συνειδητοποίησε την ουσία της επικείμενης πλήρους αλλοίωσης της φυσιογνωμίας των αμερικανικών τόπων: «Αισθάνεσαι περήφανος που είσαι άνθρωπος και ταυτόχρονα νιώθεις πικρή μεταμέλεια για την εξουσία που σου παραχώρησε ο Θεός πάνω στη φύση. Η ψυχή ταράζεται από ιδέες, από αντικρουόμενα συναισθήματα, αλλά όλες οι εντυπώσεις που δέχεται είναι συγκλονιστικές και αφήνουν βαθιά σημάδια». (σ. 94). Από τη μια το άγριο μεγαλείο του φυσικού τοπίου να βρίσκεται υπό απειλή, και από την άλλη ο πολιτισμός, να θριαμβεύει ακριβώς γιατί πρώτα καταστρέφει. Και ο άνθρωπος να συνειδητοποιεί την ευθύνη που του αναλογεί.

 

Διώνη Δημητριάδου