ΛΙΑ ΣΙΩΜΟΥ 2 ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

 

ΛΙΑ ΣΙΩΜΟΥ

2 ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ

 

Και πάλι θα περάσει ο Επιτάφιος

 στης άνοιξης την ώρα, τη νυχτιά

 Στα μύρα της βραδιάς της ανοιξιάτικης

 Σ’ εαρινής εσπέρας τη δροσιά

 

Ελπίδες θε να δω να γυροφέρνουνε

μ’ άνθια μπλεγμένες στην πικρή πομπή

 Ελπίδες με γιούλια και βιόλες θαμμένες

 

 Ελπίδες και βιόλες

 που μέσα μου ζουν μυροβόλες

Και πάλι θα περάσει ο Επιτάφιος

και οι κομπάρσοι με κεριά θ’ ακολουθούν

Θα κλαίνε τα χαμένα όνειρα

 Ανάσταση τη νύχτα θα ζητούν

 

Κάπου εκεί στα λούλουδα θε να ‘κρυψα

κάποιας αγάπης μύρο και δροσιά

 Σε κάποιο γιούλι του Μαγιού

σαν δρόσο θα ‘σταξα, τα δάκρυα

που κυλάν απ’ τη ματιά

 

Και πάλι θα περάσει ο Επιτάφιος 

μες στα στενά σοκάκια, τη γλυκιά βραδιά

 Μια μπάντα θε να παίζει θύμισες

 για γλυκασμό στα μύχια, στην καρδιά

 

Με το κουβούκλιο λες

 πέρασε κι η ζήση μου

 σε μια πομπή με μουσική

και μ’ άνθια στολισμένη

 

Με την καρδιά πικρή

 σαν βιόλα μαραμένη

 Με την καρδιά μου άγρυπνη

Ανάσταση να περιμένει

 

 

ΠΑΣΧΑ

 

Ω, ναι, την άνομη αγάπη σου για με

Στην άμμο της ερήμου να την κρύψεις

Στου Γολγοθά τους ίσκιους και τις ερημιές

Μιαν άφεση απ᾽ τον Θεό να ᾽ρθείς και να ζητήσεις

 

Ω, ναι, οι γραμματείς, οι δίκαιοι της γης

Θε να την δουν την άφατη την ανομία

Τον λουλουδένιο της αγάπης μας σταυρό

Θε να προσφέρουνε στον Γολγοθά σπονδή

Ανάστασης θα ᾽ρθεί καιρός να γίνει κουστωδία

 

Ω ναι, με πἐτρες, ιαχές κι οχλοβοή

Την άσπιλη αγάπη μας θα σύρουν

Στον ίδιο δρόμο του Σταυρού, του λυτρωμού

Στ᾽ αχνάρια της θυσίας θα την φθείρουν

 

 Λία Σιώμου

(από το Της Ζωής και της Αγάπης, Ποίηση 1995-2011, Ελευθερουδάκης 2022)

(φωτογραφία: εκκλησία των Αγίων Αποστόλων σε Προάστειο του Σικάγου

 

Η Λία Σιώμου ( Λία Αντωνοπούλου ) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από το Χημικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετέπειτα ήλθε στο Michigan State University (MSU) για μεταπτυχιακές σπουδές, Μαster of Science στην Βιοχημεία. Εργάσθηκε ως ερευνήτρια στο MSU και στο Northwestern University in Evanston Illinois. Επίσης ως επιστήμων στο U.S Department of Energy στο Argonne National Laboratory.

Ποιήματα της έχουν μελοποιηθεί από τον συνθέτη Δρ. Αθανάσιο Ζέρβα, καθηγητή και κοσμήτορα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, και έχουν παρουσιασθεί σε κονσέρτα στην Αμερική και Ελλάδα. Πρόσφατα (2022), ο Δρ. Ζέρβας εξέδωσε CD με δέκα τραγούδια πάνω σε ποιήματα της Λίας Σιώμου. σε συνεργασία με την πολύ γνωστή μέσο σοπράνο Αγγελική Καθαρίου, τον σπουδαίο Ρώσσο πιανίστα Ιγκόρ Πέτριν, και άλλους καθηγητές του Παν/μίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη.

To Hellenic Heartbeat Media (TVRadioWeb) έχει παρουσιάσει στην Τηλεόραση συνδιαλέξεις τη Λία Σιώμου και την ποίησή της. Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα. Τον Φεβρουάριο του 2022 εκδόθηκε από τον οίκο Ελευθερουδάκη το συνολικό της έργο Της Ζωής και της Αγάπης, Ποίηση 1995-2011

 

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

Ερωδιού η Κατοικία (2001), Δωδώνη

Αλκυονίδες (2001), Δωδώνη

Μαγιοστέφανο (2003), Γαβριηλίδης

Σπονδή ονείρου (2006), Γαβριηλίδης

Εν γη ερήμω (2007), Γαβριηλίδης

Attica (2014), Γαβριηλίδης

Εις Μνήμην Ουτοπίας (2014), Γαβριηλίδης

Της ζωής και της αγάπης (2022), Ελευθερουδάκης

Μητρικό γάλα Μυθιστόρημα Νόρα Ίκστενα Μετάφραση: Μαριάννα Αβούρη Εκδόσεις Βακχικόν η πρώτη δημοσίευση στην Bookpress

 

Μητρικό γάλα

Μυθιστόρημα

Νόρα Ίκστενα

Μετάφραση: Μαριάννα Αβούρη

Εκδόσεις Βακχικόν

η πρώτη δημοσίευση στην Bookpress

«Μητρικό γάλα» της Νόρα Ίκστενα (κριτική) – Μητέρα και κόρη σε καθεστώς ανελευθερίας (bookpress.gr)

 

 

Ζωή μέσα σ’ ένα κλουβί

 

Μπορούμε να φανταστούμε πώς είναι να ζεις μέσα σ’ ένα κλουβί, κυριολεκτικά, αν, για παράδειγμα είσαι χάμστερ, ή μεταφορικά, αν ζεις στη σοβιετική Λετονία, όπως οι ηρωίδες της ιστορίας της Ίκστενα; Μια ιστορία που διαδραματίζεται από το 1944 έως την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, με μια μητέρα και μια κόρη, με το παρόν αλλά και το παρελθόν τους, με τους διαφορετικούς ρόλους που η επινοητική μυθοπλασία της Ίκστενα τους προσδίδει. Διαβάζοντας δεν διακρίνεις εύκολα τα όρια ανάμεσά τους – ή μήπως δεν υπάρχουν;

Η Νόρα Ίκστενα, μια από τις σημαντικότερες συγγραφείς της Λετονίας, πολυβραβευμένη για το έργο της, συστήνεται τώρα στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Βακχικόν, σε μετάφραση από τη Μαριάννα Αβούρη, με το μυθιστόρημά της Μητρικό γάλα, ήδη μεταφρασμένο σε είκοσι γλώσσες. Ένα έργο που σε ένα πρώτο επίπεδο μιλάει για τη μητρότητα, την αποδοχή και την απόρριψη, αλλά η θεματική του εκτείνεται ακόμη πιο πέρα, στην αναζήτηση της ελευθερίας, τη βασανιστική ανάγκη για επιβίωση μέσα σε ένα περιβάλλον που διαρκώς την εμποδίζει ή και εντελώς την αναιρεί. Η νεαρή γιατρός της ιστορίας και η κόρη της θα διανύσουν μια μακρά πορεία έχοντας να αντιμετωπίσουν όχι μόνο τον ασφυκτικό κλοιό ενός ανελεύθερου καθεστώτος, αλλά και τις μεταπτώσεις στη μεταξύ τους σχέση. Ποιος είπε πως η σχέση μητέρας - κόρης έχει αυτονόητους ρόλους αλλά και επίσης αυτονόητους, ακλόνητους συναισθηματικούς δεσμούς; Η μητέρα θα στερηθεί τα πάντα μέσα στο ολοκληρωτικό καθεστώς, θα απελπιστεί, θα χάσει το κίνητρο για ζωή, θα αρνηθεί το μητρικό γάλα στην κόρη της – πώς να δώσει ζωή όταν η ίδια την αρνείται; Συγκλονιστικό στον συμβολισμό του, σε μια αντιστοιχία με  τη μητέρα της ιστορίας,  το επεισόδιο με το χάμστερ που σκοτώνει τα παιδιά του, γιατί δεν θέλει να ζήσουν καταδικασμένα στον εγκλεισμό στο κλουβί όπως το ίδιο. Η κόρη, όμως, με το βαθύ τραύμα της μητρικής απόρριψης, έχοντας να αντιμετωπίσει τα δικά της προβλήματα, θα σταθεί εκείνη στήριγμα στην καταθλιπτική και ανήμπορη μητέρα, παίρνοντας τον ρόλο της. Ηχηρό μήνυμα για την αξία της ζωής, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Η γραφή της Ίκστενα, σε ολοζώντανη γλώσσα που δεν φοβάται ούτε τις ρεαλιστικές εικόνες ούτε τις συναισθηματικές εκρήξεις, υπερβαίνει τα όρια μιας επινοημένης μυθοπλασίας και αποκαλύπτει προσωπικά τραύματα (όχι κατ’ ανάγκη ίδια με της ηρωίδας της), παράλληλα ωστόσο αγκαλιάζει κάθε αγώνα για την ποθητή ελευθερία ενάντια σε ό,τι μας εγκλωβίζει σε περίκλειστο χώρο αλλοιώνοντας σταδιακά τις ανθρώπινες, αληθινές σχέσεις. Έχει ενδιαφέρον να δούμε ότι η Ίκστενα, εκτός από τη συγγραφική της ιδιότητα,  συμμετέχει ενεργά τόσο στην πολιτιστική όσο και στην πολιτική ζωή της Λετονίας, γεγονός που την οδηγεί να μην περιορίζεται σε όσα μια απλή (όσο αξιόλογη) μυθοπλασία μπορεί να προσφέρει. Η ιστορία της, πέρα από την αναγνωστική τέρψη που δίνει η καλή λογοτεχνία, ανοίγει έναν ενδιαφέροντα διάλογο σε διάφορα επίπεδα. Ερευνά τα όρια της προσωπικής αντοχής αλλά και τις εγγενείς ή επίκτητες δυνατότητες αποδέσμευσης από ένα περιβάλλον που εκμηδενίζει την ανθρώπινη ελευθερία. Τολμά να μιλήσει για το πρόσφατο παρελθόν της χώρας της, όταν πολλοί θα προτιμούσαν να σιωπήσουν, κάτω από μια ακόμα ισχυρή προσκόλληση σε τραγικά δοκιμασμένες ιδεολογίες, ή ακόμη και κάτω από το βάρος μιας προσωπικής ενοχής.  Όταν η ηρωίδα της διαβάζει σελίδες από το 1984 του Όργουελ (Γνωρίζετε το σύνθημα του Κόμματος: «Η ελευθερία είναι σκλαβιά»), ανακαλύπτει μέσα από τη λογοτεχνία την πολιτική προπαγάνδα, τη διαστρέβλωση των εννοιών, νιώθοντας πόσο κοντά βρίσκεται με τον ήρωα του βιβλίου, τον Ουίνστον, πόσο κοντά στον κίνδυνο να εισχωρήσει η παντοδύναμη εξουσία στο δικό της μυαλό και να τη μετατρέψει σιγά σιγά σε πειθήνιο οπαδό. Ερευνά, όμως, και σε προσωπικό επίπεδο μια ισορροπία επισφαλή ανάμεσα στην (κατά φυσικό λόγο) πιο στενή σχέση ανάμεσα σε μητέρα και παιδί, αλλά και την ακόμη πιο επισφαλή έννοια του μητρικού ενστίκτου, αναδεικνύοντας  στη θέση της την ανάγκη για εύρεση νοήματος ζωής, όταν αυτό διαρκώς αμφισβητείται.  

Τολμηρό βιβλίο θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε, η Ίκστενα όμως συνειδητά επιλέγει να γράψει με ειλικρίνεια και αυθεντικότητα. Γι’ αυτό και η γραφή της ξεχωρίζει. Έχοντας περάσει η ίδια, γεννημένη το 1969, τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια μέσα στο καθεστώς που περιγράφει στο βιβλίο της, αναπόφευκτα μεταφέρει τόσο το κλίμα που επικρατούσε όσο και δικά της βιώματα στις ηρωίδες της.  Αλλά και αισιόδοξο, εν τέλει, βιβλίο, καθώς αναδεικνύει τη μέγιστη αξία, τη θέληση για ζωή, όταν όλα γύρω αντανακλούν άμεσα ή έμμεσα το χρώμα του θανάτου. Όλα είναι θέμα επιλογής σε καθοριστικές στιγμές που κρίνεται η συνέχεια της ζωής, ακόμα κι όταν το λεπτό νήμα που σε κρατάει πάνω από το χάος είναι έτοιμο να σπάσει. Και η ζωή έχει τη δύναμη να κερδίσει στο τέλος.

 

Διώνη Δημητριάδου

 

Αποσπάσματα

 

Εμείς τα παιδιά της υπαίθρου ήμασταν όλοι ίσοι. Τα καλοκαίρια στο κολχόζ, καθόμασταν με ηλιοκαμένες πλάτες, πόδια και χέρια καλυμμένα με χώμα σε απέραντες σειρές από παντζάρια και αγγούρια. Ξεχορταριάζαμε και υπολογίζαμε τα ατελείωτα μέτρα που απέμεναν μέχρι να πιάσουμε τον στόχο που ενέκρινε μια αγριογυναίκα ταξίαρχος. […] το νεαρό προλεταριάτο μας δούλευε εξαντλητικά.  Ελευθερία ήταν εκείνη η απειροελάχιστη αναλαμπή ευτυχίας όταν, μούσκεμα ως το κόκαλο, σερνόμασταν μέχρι το σπίτι για  να στεγνώσουμε δίπλα σε μια ζεστή σόμπα, εφοδιασμένοι με καθαρά ρούχα και φαγητό. «Αναθρέφουν καινούργιους σκλάβους» συνήθιζε να λέει η μητέρα μου. (σ. 51).

 

Αργότερα το δωμάτιό μου απέκτησε ένα κλουβί με ένα χάμστερ, το οποίο ονόμασα Μπάμπι. Ήταν ένα άσχημο χάμστερ που μισούσε την έλλειψη ελευθερίας του. Έτρεχε γύρω γύρω στο κλουβί του σαν τον διάολο που ήρθε αντιμέτωπος με τον σταυρό. […] Ο θετός παππούς μου, γραπώνοντάς τον από τον σβέρκο είπε: «Παλιόφιλε, όλοι σε ένα κλουβί ζούμε. Συνήθισέ το». (σ. 80). 

ΛΑΛ – Γνωστοποίηση πένθιμου γεγονότος Γιώργος Χριστοδουλίδης εκδόσεις Κουκκίδα η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 ΛΑΛ – Γνωστοποίηση πένθιμου γεγονότος

Γιώργος Χριστοδουλίδης

 εκδόσεις Κουκκίδα

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Μια ποιητική «λύση του δράματος» • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Μια ποιητική «λύση του δράματος»

 

Πάντα μας ενδιαφέρει η ποίηση που επιλέγει το κοινωνικό πρόσημο, εστιάζοντας στο δράμα της καθημερινής επιβίωσης, στο πιο απλό, πλην σπουδαίο, ανθρώπινο φορτίο. Η ποίηση του Γιώργου Χριστοδουλίδη μιλάει για όσους, κρυμμένοι στη σκιά, διάγουν τον προσωπικό τους αγώνα χωρίς ελπίδα ανατροπής του στημένου σκηνικού. Ποίηση, όμως, που δεν λησμονεί μια από τις γενεσιουργούς δυνάμεις του λόγου, την υπαρξιακή αγωνία, διαρκή και ανελέητη, την τραγικότητα εν γένει του ανθρώπου, με την κληρονομική τυφλότητα, που δεν ξέρει ούτε εννοεί τίποτα παραπάνω από όσα προσφέρουν οι αισθήσεις του ή επιτρέπει η πεπερασμένη λογική του ικανότητα. Κάτω από αυτό το πρίσμα, όλα παίρνουν άλλες διαστάσεις, προσωπικά ή κοινά, το τέλος της αγάπης, το τέλος της ελπίδας των κατατρεγμένων, οι σκοτωμένες λέξεις.

Και για να εννοηθούν, κατά το δυνατόν, απαιτείται μια υπέρβαση του λογικού επικαλύμματος. Έτσι καλείται από τον ποιητή ο Λαλ, μια οντότητα που θα μπορούσε να εκληφθεί υπαρκτή ή όχι, χωρίς όμως η διάκριση αυτή να έχει ιδιαίτερη σημασία· αυτό που μετράει εδώ είναι να λειτουργήσει μέσα στο ποίημα, να ξεκαθαρίσει με την παρουσία του το τοπίο. Από τον κατασκευαστή φεγγαριών θα ζητήσει να του αφηγηθεί την ιστορία του, σ’ αυτή την ποιητική σύνθεση που ενώνει στην ουσία τα επιμέρους ποιήματα σε ένα εκτενές, γεμάτο από σκοτεινούς, αδιέξοδους χώρους αλλά και λιγοστό φως να περνάει από μικρές ρωγμές. Έτσι, δίνει το «βήμα» της έκφρασης στους αφέγγαρους και ανίδωτους ανθρώπους, γιατί η ποίηση οφείλει να το κάνει, αφήνοντας στην άκρη την άγονη ομφαλοσκόπηση. Η ποίηση αυτή βάζει δίπλα στο «εγώ», που πάσχει, ζει, παρατηρεί και καταγράφει, το «εμείς» για να δώσει το στίγμα της σύγχρονης ανθρωπότητας:

 

Είμαστε οι υγιείς/ που περιμένουν τη μεγάλη αρρώστια/ είμαστε οι μολυσμένοι/ οι άρρωστοι που περιμένουν τον μεγάλο θάνατο […] είμαστε αυτοί που δεν πεθαίνουν ποτέ όλοι, ποτέ εντελώς ξαφνικά/ γιατί έχουν φιλοτεχνήσει τον αργό σαν κοχλάζοντα υδράργυρο θάνατο […] μετά από μια ακόμα ασφαλή πρόβλεψη/ ότι το μέλλον είναι το άθικτο καταφύγιο/ του παρόντος. («Ο αιώνιος λοιμός των ανθρώπων»).

 

Ο Λαλ, μέσα στο ποίημα, φανερά ή όχι, είναι αυτός που εξαγνίζει όλα τα δεινά, αθωώνει τον πάσχοντα άνθρωπο, εξισορροπεί την ύβρη με την ταπεινότητα και τη γνώση, χαρίζει το ελάχιστο φως στο γένος του επαναλαμβανόμενου θανάτου. Είναι η άλλη όψη μιας καταδικασμένης ανθρωπότητας, είναι η ποιητική «λύση του δράματος», αν δικαιούμαστε να προσδώσουμε αυτή τη δυνατότητα στον ποιητικό λόγο να ποιήσει το θαύμα.

 

[…] και για μια στιγμή ο κόσμος καθάρισε/ ο κόσμος ανάπνευσε για λίγο. Σχεδιάζω να το ξανακάνω σε εκατό χρόνια/ όπως κάποιος που θέλει να κρατήσει την πίστη του/ για πάντα. («Το θαύμα»).

 

Σε κάθε περίπτωση, για να ανέβεις λίγο πιο πάνω χρειάζεται να πληρώσεις κάποια μηχανή για να ανεβείς στους ουρανούς/ και κάποια καλά φτερά/ να νοικιάσεις/ για να το ψάξεις. Η ποίηση ίσως λειτουργεί ως προωθητικός μηχανισμός. Ο Χριστοδουλίδης μάς γνωστοποιεί το πένθιμο γεγονός του θανάτου, προσφέρει όμως και ψήγματα ανάνηψης. Κι αν η ποίηση δεν μπορεί να καθαρίσει εντελώς το θολό τοπίο, αν συνομιλώντας με ό,τι την περιβάλλει, την περικλείει ασφυκτικά αποδυναμώνοντας τη φωνή της, ας είναι αρκετό το έναυσμα για εγρήγορση, σαν μια ελάχιστη διαφορετική θέα στον κόσμο

Διώνη Δημητριαδου

Μασσαλία Νουβέλα Μιούζικαλ Χρήστος Χρυσόπουλος Εκδόσεις Νεφέλη η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

Μασσαλία

Νουβέλα Μιούζικαλ

Χρήστος Χρυσόπουλος

Εκδόσεις Νεφέλη

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

Χρήστος Χρυσόπουλος: «Μασσαλία» (diastixo.gr)

 

«Ανάμεσά τους μένει μόνο η Μασσαλία. Η Μασσαλία… πάντα…». Καθώς ξετυλίγονται οι ιστορίες του Ζυλ, του Πιερ και της Μαριάν, το τοπίο ανοίγει προς τη θάλασσα για να προσδώσει εκείνη την αναπόφευκτη νότα μελαγχολίας που συνοδεύει κάθε πόλη που ολοκληρώνει το σκηνικό της στο υγρό στοιχείο. Ή, μήπως, ακριβώς από εκείνο το σημείο γειτνίασης με τη θάλασσα αρχίζει η ιστορία της; Ο Χρήστος Χρυσόπουλος γράφει για τη Μασσαλία, γράφει για τα πρόσωπα που του «αφηγούνται» τις δικές τους ιστορίες, λίγο ώς πολύ μεταποιημένες για να μην προδίδουν την αληθινή τους αφορμή. Ιστορίες που συνοδεύονται από τον ήχο τραγουδιών, και ο Χρυσόπουλος εν είδει σκηνοθέτη καθοδηγεί τα πρόσωπα, τη θέση τους στη σκηνή, καθορίζει τις φωτοσκιάσεις των εικόνων, προκειμένου το όλον να πάρει τη μορφή ενός μιούζικαλ υπερσκελίζοντας την πεζογραφική μορφή μιας νουβέλας.

 

«Κάθε φορά που αισθάνομαι άσχημα βγαίνω μια βόλτα προς τη θάλασσα. Ακόμα και τον χειμώνα, όταν η Μασσαλία μεταμορφώνεται στον αντίποδα της πόλης που θέλει να επιδεικνύει ότι είναι: ηλιόλουστη, θερμή, εκρηκτική και μεγαλόφωνη. Βρίσκω καταφύγιο κοντά στο νερό. Ακόμα κι αν βρέχει ή φυσά και οι δρόμοι είναι άδειοι. Ακόμα κι αν αισθάνομαι τη Μασσαλία σαν φυλακή. Υπάρχει –ακόμα και τότε, στην πιο βαθιά μελαγχολία του χειμώνα–  η έξοδος προς τον ορίζοντα. Οι πόλεις σώζονται από την εγγύτητα προς τη θάλασσα. Δίχως αυτήν, η Μασσαλία θα είχε από καιρό μαραζώσει». (σσ. 9-10).

 

Η γυναικεία φωνή που μιλά εδώ, η γυναίκα των εξήντα χρονών, ίσως ενσωματώνει όλες τις φωνές των ιστοριών ή, σε μια συγγραφική έμπνευση, την ίδια την πόλη της Μασσαλίας, που προσδιορίζει τη μελαγχολία της εισχωρώντας στα πρόσωπα, μεταγγίζοντας σ’ αυτά τη δική της ψυχική κατάσταση – γιατί και οι πόλεις έχουν ψυχή.

Αυτή την «ψυχή» θέλησε ο Χρυσόπουλος να μεταφέρει στις λέξεις του, που ακροβατούν ανάμεσα σε μια σκηνική  παρουσία με εμβόλιμες λειτουργικά μουσικές, και στις προσωπικές του μνήμες και φωτογραφικές αποτυπώσεις από το καλοκαίρι του 2016, την προσωπική του «συνομιλία» με την πόλη της Μασσαλίας. Με τον τρόπο του, απομονώνοντας σκηνές, πρόσωπα, στίχους, καταφέρνει να μεταδώσει κάτι από την αύρα, την πνοή της πόλης, που εγκιβωτίζει μέσα της τους ανθρώπους, μπερδεύοντας τις ταυτότητές τους και μεταγγίζοντας κάτι από τον εαυτό της.  Έτσι, αναδεικνύεται αυτή κυρίαρχο πρόσωπο  της παράστασης, του «μιούζικαλ» όπως το θέλει ο συγγραφέας. Καθόλου τυχαία, φυσικά, η επιλογή του τίτλου, καθώς προβάλλεται ο πανταχού παρών  πρωταγωνιστής, δηλαδή η πόλη.

 

«Σκουπίδια στους δρόμους, γκράφιτι, εκκλησίες, μπαλκόνια με γλάστρες, παραβιασμένα αυτοκίνητα, εστιατόρια, βενζινάδικα, καφενεία, κλεμμένα κινητά τηλέφωνα, κομμωτήρια, ιερείς και ποδοσφαιριστές, τζογαδόροι, μεθύστακες, αυλές και ταράτσες, τέντες, ομπρέλες, μωρά σε καροτσάκια… Τίποτα δεν μοιάζει αληθινό. Όλα είναι παράξενα. Η ζωή μάς αγνοεί και συνεχίζει». (σ. 53).  

 

Και ο συγγραφέας;  Όπως σε ένα καθαρόαιμο πεζογραφικό κείμενο (ας πούμε μια νουβέλα, αφού και αυτόν τον προσδιορισμό, δίπλα στο μιούζικαλ, επέλεξε για τη Μασσαλία του) θα επέλεγε τον ρόλο του παντογνώστη αφηγητή, καθοδηγώντας αποστασιοποιημένος τα πρόσωπα του έργου του, έτσι εδώ μεταμορφώνεται στον «καθοδηγητή» των εικόνων και των λόγων, τον σκηνοθέτη, καθορίζοντας την πλοκή των ιστοριών του – ή ίσως της μίας και μόνον ιστορίας του.

 

Η κάμερα πλησιάζει προς το λιμάνι και σταματά στην άκρη της αποβάθρας αντικρίζοντας το νερό. Ο ήχος παραμένει ο φυσικό της σκηνής, αλλά προστίθεται χαμηλόφωνα το μουσικό χαλί με την ορχηστρική εκδοχή του τραγουδιού «Tais-toi Marseille» που είχαμε ακούσει στον εναρκτήριο τίτλο της ταινίας. (σ. 84).

 

Θυμάμαι ένα από τα πρώτα έργα του Χρυσόπουλου, τον Περίκλειστο κόσμο (Καστανιώτης, 2003), που είχε καταχωρισθεί ως μυθιστόρημα, κι ας ήταν μια σειρά από εικόνες διάσπαρτες μιας ζωής περίκλειστης, χωρίς φαινομενικά καμία συνοχή, μέχρι που αντιλαμβανόσουν πως ο ήρωας δεν είχε σάρκα και οστά, ήταν ο τόπος, ο χώρος όπου διαδραματίζονταν οι διαφορετικές μεταξύ τους σκηνές του βιβλίου, ο «πρωταγωνιστής» που γύρω του έδεναν όλα οδηγώντας εν τέλει σε μία ιστορία. Έτσι κι εδώ, στη Μασσαλία του, όπως συμβαίνει σε ένα σενάριο κινηματογραφικής πλοκής που μοιράζει τα πλάνα του, ή σε ένα θεατρικό που δομεί τις διαφορετικές σκηνές του, συνιστώντας ωστόσο  ένα ενιαίο έργο, οι ιστορίες εκτυλίσσονται φαινομενικά διαφορετικές, ενωμένες όμως στον ιστό της πόλης, του πρωταγωνιστή. Μία η ιστορία, λοιπόν, γιατί κάπως έτσι ιστορείται ο μύθος της ζωής μας, αποσπασματικά και περιέργως συνειρμικά δεμένος με τον μύθο της ζωής του άλλου, του άγνωστου διπλανού μας, δεμένος με τους τόπους, με τις πόλεις, σε μια περίκλειστη, τελικά, ζωή.

 

Στην προμετωπίδα διαβάζουμε: Για όσα έδωσε και όσα πήρε η Μασσαλία. Μέσα σε ένα μικρό βιβλίο (μόλις φθάνει τις 90 σελίδες) μια πόλη και οι άνθρωποί της, με τη συγγραφική μνήμη να είναι δεμένη με τη συγγραφική επινόηση, σε μια μορφή από τις πιο πρωτότυπες.

 

Διώνη Δημητριάδου

Εκδήλωση για την ποίηση (21-3-23) Παρουσίαση "Σταφυλής". (φωτογραφίες)

 

Στα πλαίσια της εκδήλωσης για την ποίηση (21 Μαρτίου 2023), στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας, προσκεκλημένοι του Βασίλη Χατζηιακώβου, παρουσιάσαμε (Συμεών Σταμπουλού, Ευσταθία Δήμου, Διώνη Δημητριάδου)  τη "Σταφυλή", το περιοδικό μας για τον Λόγο και τις Τέχνες. Ποιητές της Σταφυλής και των εκδόσεων Κουκκίδα διάβασαν ποιήματά τους (εκδόσεις Κουκκίδα).

 [οι φωτογραφίες από: Δήμητρα Καραχάλιου και Βασίλη Χατζηιακώβου].

Το χιόνι των Αγράφων μυθιστόρημα Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης εκδόσεις Κίχλη η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Το χιόνι των Αγράφων

μυθιστόρημα

Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης

 εκδόσεις Κίχλη

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Οι σπουδαίοι ελάσσονες και η προσωπική κάθαρση (μικρό σχόλιο σε ένα σημαντικό βιβλίο) • Fractal (fractalart.gr)

 

Οι σπουδαίοι ελάσσονες και η προσωπική κάθαρση 

(μικρό σχόλιο σε ένα σημαντικό βιβλίο)

 

Ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης έχει δείξει στα γραπτά του πως δεν φοβάται το τραύμα, ίσα ίσα προκλητικά το ερευνά, το αναπλάθει μέσα του, το κοιτάζει κατάματα, συμφιλιώνεται μαζί του σε μια σχέση αμφίδρομη: αυτός και η γραφή, σε μια αντίστιξη που αποκαλύπτει τόσο τη δυναμική των λέξεων όσο και την αντοχή του να μπορεί να δέχεται σε διαρκή ανανέωση τα πλήγματα, με την ελπίδα πως αν έρθει η ίαση πάλι μέσω της γραφής θα είναι· ένας κύκλος μέσα στον οποίο βρίσκεται χωρίς να μπορεί μα ούτε και να θέλει από αυτόν να βγει. Η γραφή του ακουμπά σε προσωπικές αποτυπώσεις, είτε αυτό καθίσταται φανερό είτε υποκρύπτεται πίσω από ευφυή και εύστοχη μυθοπλασία. Έτσι, μέσα σε έργα που παραπέμπουν επιφανειακά στη μυθοπλασία υπάρχουν κρυφά περάσματα που οδηγούν στα προσωπικά βιώματα – μια επινοημένη ιστορία επιτρέπει πάντα τη μείξη του αληθινού γεγονότος με το πλασμένο, συνιστώντας από κοινού την έννοια του «λογοτεχνικού ψεύδους», χωρίς να ενδιαφέρει καθόλου ο διαχωρισμός των δύο.

Οι επινοημένες μορφές στο μυθιστόρημα Το χιόνι των Αγράφων οι απειροπόλεμοι και ανεκπαίδευτοι επίστρατοι που κυνηγημένοι ακολουθούν μια πορεία διαφυγής στη Μακεδονία, θύματα του Εμφυλίου, δεν μπορεί παρά να απεικονίζουν πραγματικά πρόσωπα που ήρθαν και ακούμπησαν στη συνείδηση του συγγραφέα μέσα από διηγήσεις των παλαιότερων για να ενσωματωθούν στη γενικότερη θεώρησή του για τα γεγονότα της εποχής. Έτσι εκπληρώνεται και ένα χρέος, βαθύ και προσωπικό, που μοιάζει να στοιχειώνει κάθε γραφή του Χατζημωυσιάδη, το χρέος απέναντι στην κατακρεουργημένη αλήθεια για την ιστορία του τόπου. Η καθημερινότητα των ηρώων του, η ασημαντότητα των χαρακτήρων για την επίσημη εκδοχή που καταγράφει η ιστορία, ωστόσο η επικέντρωσή του σ’ αυτούς ακριβώς τους σπουδαίους ελάσσονες συνιστά μια κάθαρση, που δεν μπορεί παρά να  είναι προσωπική, όπως το σιωπηλό αντάρτικο του ήρωά του: Όλα άλλαζαν γρήγορα, βολικά και τελεσίδικα· όλα εκτός από τη δήλωση, την κομμένη αλυσιδίτσα και τη σιγή του οστεοφυλακίου, που επέμεναν στο δικό τους σιωπηλό αντάρτικο μπροστά στην ύπουλη εξουσία της λήθης, του χρόνου και των αναγκαστικών ή ηθελημένων συνθηκολογήσεων. (σ. 50). Είναι τότε, όμως, που η γραφή ξεφεύγει από το προσωπικό πεδίο και τείνει να αποτυπώσει τα πάθη μιας συλλογικής ιστορίας, να αποκτήσει τις λέξεις της η συλλογική συνείδηση.

Κατ’ εξοχήν πολιτικό πρόσωπο ο Χατζημωυσιάδης, αυτή τη συλλογική συνείδηση υπηρετεί, με την έννοια της πολιτικοποίησης να εισχωρεί ως αντίδραση στα τεκταινόμενα, ως διατύπωση θέσεων, μακριά από δεσμεύσεις και καθοδηγητικές νόρμες. Μια αυθεντική και ειλικρινής φωνή που νιώθει χρέος να μιλήσει κάθε που το ποτάμι φουσκώνει. Το ύφος του λόγου δεν είναι ηχηρό, δεν εντυπωσιάζει με την επεξεργασία των αφηγηματικών τεχνικών· η αξία του έγκειται κυρίως σε ό,τι δεν γράφεται παρά μόνον αφήνεται να υπονοηθεί, σε ό,τι εν σιωπή κραυγάζει για όποιον έχει τις προσλαμβάνουσες για να συμπορευθεί με τον συγγραφέα. Τοποθετείται απέναντι στην πολύπαθη πρόσφατη ιστορία του τόπου, στο δράμα των ηττημένων, με την ήττα, ως μοτίβο στη γραφή του Χατζημωυσιάδη, να παίρνει διάφορες μορφές, άλλοτε ως αντικειμενική απόληξη του αδελφοκτόνου πολέμου, άλλοτε ως διάψευση ενός ολόκληρου ιδεολογικού κόσμου που κατέρρευσε εξομοιώνοντας εχθρούς και οικείους: Αλλά ό,τι έπαθε στον πόλεμο απ’ τους εχθρούς τού έμελλε να το πάθει απ’ τους δικούς του φίλους, ίσως εξαιτίας της πολιτικής του αφέλειας και τη κομματικής του απειρίας, σίγουρα πάντως εξαιτίας της αφοσίωσής του στα στρατιωτικά καθήκοντα, που τον εμπόδιζε να ’χει  μάτια κι αυτιά για οτιδήποτε άλλο. (σ. 134).

Το χιόνι των Αγράφων δεν είναι μια ακόμη ιστορία για τον Εμφύλιο, ανάμεσα στις πολλές που έχουν γραφεί και ακόμη θα γράφονται. Είναι ένας φόρος τιμής στα «άγραφα» της ιστορίας, σε όσα δεν χαρίστηκε το «βήμα» να μιλήσουν. Το βιβλίο του Χατζημωυσιάδη, εστιάζοντας στα πιο χαμηλόφωνα της ιστορίας, παίρνει με εύσχημα έμμεσο τρόπο θέση στα γεγονότα. Θέση πολιτική, που επιτρέπει  να ακουστούν μέσα της εκείνες οι φωνές που αλλιώς θα έμεναν εσαεί βουβές.

Διώνη Δημητριαδου

21 ΜΑΡΤΙΟΥ 2023 ΗΜΕΡΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΥΚΚΙΔΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΑΦΥΛΗ

 

21 ΜΑΡΤΙΟΥ 2023

ΗΜΕΡΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΥΚΚΙΔΑ

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΑΦΥΛΗ

Στα πλαίσια της εκδήλωσης για την Ποίηση 

παρουσιάζουμε το περιοδικό Λόγου και Τέχνης "Σταφυλή"

(Στον κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου, Πατησίων 44, στις 19:00)

Για το περιοδικό θα μιλήσουν:

Διώνη Δημητριάδου (από τη Διεύθυνση του περιοδικού)

Ευσταθία Δήμου (Υπέυθυνη ύλης)

Συμεών Σταμπουλού (από τη Συντακτική επιτροπή)

Ποιήματά τους θα απαγγείλουν οι ποιητές της Σταφυλής και των εκδόσεων Κουκκίδα:

Βερονίκη Δαλακούρα

Νιόβη Ιωάννου

Μάνια Μεζίτη

Κωνσταντίνα Παπαγιωτοπούλου

Λενέτα Στράνη

Βαγγέλης Αλεξόπουλος

Γιώργος Γώτης

Λουκάς Λιάκος

Σωτήρης Σαράκης

ΒΡΑΒΕΙΑ ΖΑΝ ΜΟΡΕΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ 2022 (ΓΙΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ 2021) - ΑΠΟΝΟΜΗ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

 

ΒΡΑΒΕΙΑ ΖΑΝ ΜΟΡΕΑΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ 2022

(ΓΙΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ 2021)

ΑΠΟΝΟΜΗ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

 

ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ

 

Το Βραβείο για την καλύτερη ποιητική συλλογή απονέμεται στον Ηλία Κεφάλα για τη συλλογή του: γραφέας του φυσικού έπους, εκδ. Θράκα, 2021

Ο Ηλίας Κεφάλας γεννήθηκε το 1951 στο χωριό Μέλιγος Τρικάλων. Ο Ηλίας Κεφάλας συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο σημαντικούς ποιητές της γενιάς του ᾽70. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα, όπου και έζησε από το 1969 έως το 1992. Σήμερα ζει και πάλι στον γενέθλιο τόπο του, παρακολουθώντας φωτογραφικά τη φύση, γράφοντας ποίηση, δοκίμιο και πεζογραφία και ασκώντας λογοτεχνική και εικαστική κριτική, σε περιοδικά λόγου και τέχνης. Ασχολήθηκε με το ραδιόφωνο και περιστασιακά με την τηλεόραση. Μεταφράζει και παρουσιάζει γαλλόφωνους ποιητές. Σε στήλη του περιοδικού "Ευθύνη" δημοσιεύει κριτικές αποτιμήσεις προσώπων και κειμένων της νεοελληνικής γραμματείας, ως ύστερες εντυπώσεις από μια δεύτερη ανάγνωση. Σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά ("Αυγή", "Διαβάζω", "Εντευκτήριο", κ.λπ.) παρουσιάζει τις εντυπώσεις τους από τη σύγχρονη λογοτεχνική δημιουργία. Συντελεί στην έκδοση της επιστημονικής επετηρίδας "Τρικαλινά". Συνεργάζεται με τα κυριότερα λογοτεχνικά περιοδικά, όπου φιλοξενούνται ποιήματά του και άλλα κείμενα. Παλαιότερα διακόνησε επισταμένως της κριτική βιβλίου στα περιοδικά "Τομές", "Νέες Τομές", "Διαβάζω" και "Οδός Πανός", όπου φιλοξενήθηκαν περισσότερα από χίλια κείμενά του. Κάποια ποιήματα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά και πολωνικά.

 

 

ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΣ/-Η ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

 

Απονέμονται 2 Πρώτα Βραβεία ισότιμα στους:

Νικόλαο κιχέμ Κοτσαμπουγιούκη, για τη συλλογή του «εν συντομία», εκδ. ΑΩ, 2021

και

Μαρίνα Μιχαήλ Χρηστάκη, για τη συλλογή της Αρμενόπετρα, εκδ. Μανδραγόρας, 2021

 

ΣΚΕΠΤΙΚΟ

 

Ένα ερώτημα καίριο που αφορά στο σύγχρονο  ποιητικό τοπίο είναι τι θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια δημιουργική ανανέωσή του. Χωρίς να αρνείται κανείς τον σεβασμό προς ό,τι έχει προηγηθεί (σε ύφος, σε γλώσσα, σε θεματική) ενδιαφέρουν εδώ τα στοιχεία εκείνα που, με το ανάλογο φυσικά ρίσκο, θα ανοίξουν μια ρωγμή στο δεδομένο σκηνικό για να προσφέρουν  την ποθητή αναζωογονητική ανανέωση, να συγκεράσουν ό,τι καλύτερο από την παραδοσιακή μορφολογία με ό,τι πιο εμπνευσμένο από τη νεωτερική. Κάθε φορά που ο ποιητικός λόγος ξεφεύγει από τις στερεοτυπικές μορφές και τολμά να συνδυάζει, για παράδειγμα, τον δομημένο σε στροφές στίχο με εμβόλιμα χειμαρρώδη συχνά πεζόμορφα κείμενα, καταδεικνύει πως προχωράει ένα βήμα πιο πέρα, πως εισηγείται μια ανανέωση στη μορφή. Όταν, πάλι, ενσωματώνονται στον ποιητικό λόγο διακειμενικές αναφορές, είτε ως εμφανείς αφορμές για την προσωπική ποίηση είτε ως έναυσμα για ανάλυση, διακρίνεται η τάση να εισχωρεί η ποίηση (με τις δικές της βιωματικές καταγραφές) στα γραπτά των άλλων, εν είδει μιας ενδιαφέρουσας συνομιλίας. Αλλά και όταν αρκείται το ποίημα στο ελάχιστο δυνατό «σώμα», των λίγων λέξεων που συμπυκνώνουν το νόημα, φαίνεται καθαρά πως ξεπερνιέται εύστοχα ο ανούσιος βερμπαλισμός άλλων εποχών. Η αναμενόμενη σε νέους ποιητές προβολή του «εγώ» δεν θα πάψει ίσως ποτέ να απαντά στην ποίηση, ωστόσο έχει ενδιαφέρον η προέκτασή του για να αγκαλιάσει μια ολόκληρη γενιά ή, ακόμα καλύτερα, για να δείξει μια κοινωνική ευαισθησία απρόσμενη για τη σύγχρονη εποχή αλλά και για τη νεαρή, εγωπαθή εν πολλοίς, ηλικία. Ευρηματικοί γλωσσικοί συνδυασμοί που πάντα θεωρούνται ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις στα τετριμμένα της μορφής, αλλά και η εικονοπλασία που από μόνη της ποιεί λόγο, συνιστούν εν μέρει μια μορφή ανανέωσης, καθώς δεν είναι μεν καινούργιες επινοήσεις, όμως η όλο και πιο υπερβατική αλλά και νοηματικά έγκυρη σύζευξη λέξεων, όπως και η διεύρυνση της θεματικής των εικόνων οδηγεί την ποίηση σε νέους δρόμους. Οι παραπάνω περιπτώσεις διαμορφώνουν ένα νέο σκηνικό, τολμηρό συχνά, καινοτόμο και ρηξικέλευθο, το οποίο πέρα από ένα αρχικό ξάφνιασμα έχει τη δυναμική να προσελκύσει το ξεχωριστό ενδιαφέρον και, ακόμη περισσότερο, να αποτελέσει ένα καινούργιο όριο για υπέρβαση στους επόμενους ποιητές. Είναι ένας τρόπος για να πούμε πως η ποίηση ανανεώνεται, προχωράει και εισηγείται το καινούργιο. Το ίδιο συμβαίνει και όταν ο ποιητικός λόγος σχηματίζει μια ενιαία σύνθεση σε μορφή και σε θεματική, αποδεικνύοντας έτσι πως μια ποιητική συλλογή δεν αποτελεί μια τυχαία συνύπαρξη ποιημάτων.

Στη φετινή μας κρίση για τις πρώτες εμφανίσεις στην ποίηση (για εκδόσεις του 2021), όπως πάντα βρεθήκαμε μπροστά σε μια πληθώρα ποιητικών συλλογών. Πέρα από την καλή πρόθεση των περισσότερων νέων δημιουργών, πέρα από τη φιλότιμη διάθεση αρκετών από αυτούς να υπηρετήσουν με σοβαρότητα την υπόθεση της ποίησης, θελήσαμε να διακρίνουμε τις περιπτώσεις αυτές που έδειξαν να έχουν τη δυναμική να δημιουργήσουν συν τω χρόνω ένα προσωπικό ύφος ανανεώνοντας το ποιητικό τοπί

 Ο Νικόλαος κιχέμ Κοτσαμπουγιούκης έχει σπουδάσει πληροφορική, ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Γράφει ποίηση και παραμύθια, και δουλειές του έχουν δημοσιευθεί σε ηλεκτρονικά περιοδικά. Αρθρογραφεί στην πολιτιστική εφημερίδα Ο Εξαρχιώτης. Ασχολείται με τη φωτογραφία (πραγματοποίησε ατομική εικαστική έκθεση στο Σαν Φραντζίσκο, έχει συμμετάσχει σε φωτογραφικές ομαδικές εκθέσεις και έχει βραβευθεί σε πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς). Παράλληλα ασχολείται και με τον κινηματογράφο, με την πρώτη του πειραματική ταινία, με τον τίτλο half να συμμετέχει στο 11ο ψηφιακό φεστιβάλ κινηματογράφου Αθήνας καθώς και στο πειραματικό φεστιβάλ video hackers στην Ιταλία. Η συλλογή «εν συντομία», ΑΩ εκδόσεις 2021, είναι η πρώτη του ποιητική.

 Αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη η πρώτη εμφάνιση στην ποίηση του Νικόλαου Κοτσαμπουγιούκη,  ως σπονδή στο ελάχιστο, πλην ουσιώδες. Δεν συναντάμε συχνά πρωτοεμφανιζόμενους ποιητές που να αρκούνται σε όσα η δυναμική των εύστοχων λέξεων μπορεί να προσδώσει στο (πολύπαθο από περιττολογίες) ποιητικό τοπίο. Εδώ τα ποιήματα έχουν κάτι από φωτογραφικές λήψεις, μεταμορφωμένες σε λέξεις, που αιχμαλωτίζουν αιφνιδιαστικά τα επιλεγμένα σκηνικά, αποδίδοντας όχι μόνον τις φωτοσκιάσεις αλλά και την ψυχή των πραγμάτων. Μια ψυχή που συμβαδίζει με αυτή του δημιουργού των εκλεκτών εικόνων. Η χρήση της πρωτοπρόσωπης φωνής στην ποίηση του Κοτσαμπουγιούκη δεν αποπνέει καμία εγωπαθή διάθεση (συνήθη και αυτή σε πρώτες εμφανίσεις), αντιθέτως διαβάζοντας έχεις την αίσθηση ότι οι στίχοι σε εκπροσωπούν, σε μια παράδοξη μέθεξη του «εγώ» του ποιητικού υποκειμένου με το «εμείς όλοι». Λιτή και η εικαστική παρέμβαση, καθώς ο ποιητής ασχολείται και με τη φωτογραφία. Μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, ένας γκρίζος ουρανός ως φόντο στο λευκό πουλί που πετάει προς ανοιχτό ορίζοντα. Μια ελπίδα, μια υποψία από φως που θα είναι ικανό να διαλύσει όσα σκοτάδια κρύφτηκαν στους στίχους. Ο ίδιος ο ποιητής προσφέρεται, με ό,τι ζωογόνο του αναλογεί, να δώσει αισιόδοξο μήνυμα, κι ας γέμισε συχνά τους στίχους του με δόση από θάνατο και αίμα Ποίηση που υπόσχεται πολλά, από τις πιο ελπιδοφόρες νέες παρουσίες.

Η Μαρίνα Μιχαήλ Χρηστάκη γεννήθηκε στο Βαχό Βιάννου και κατοικεί στο Ηράκλειο Κρήτης. Σπούδασε Τεχνολογία Γεωπονίας, Παιδαγωγικές επιστήμες και  Ευρωπαϊκό Πολιτισμό. Έχει μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης  στη Δημιουργική Γραφή. Είναι καθηγήτρια Τεχνολογίας στο Γυμνάσιο Αρχανών. Συνεργάζεται με έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά δημοσιεύοντας ποιητικό και πεζό λόγο. Έργα της έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικές εκδόσεις. Η ποιητική συλλογή Αρμενόπετρα (εκδόσεις Μανδραγόρας, 2021) είναι η πρώτη της εμφάνιση στην ποίηση.

Η ποίηση της Μαρίνας Μιχαήλ Χρηστάκη έχει τη σιγουριά που προσδίδει η δυναμική των λέξεων, και δομεί τα ποιήματά της εμφυσώντας ψυχή στο ελάχιστο «σώμα» τους, προκειμένου να ενωθούν με τη δημιουργό τους και να την οδηγήσουν αυτές, κατά τη δική τους βούληση και αυτονομία. Χωρισμένη η συλλογή σε τρία μέρη («Ανισόπτερη λιβελλούλα», «Τ’ αχτένιστα ποιήματα», «Αρμενόπετρα»), σε μια κοινή όμως θεματική: μια συνομιλία με την ίδια την ποίηση, ως έμπνευση, ως επεξεργασία, ως παρουσία, που ανασαίνει και κυκλοφορεί από την αρχική ιδέα, μένοντας ζωντανή (και συχνά αυτόνομη) ώς την τελική μορφή. Δείγμα ώριμης αντιμετώπισης της ποιητικής υπόθεσης,  το γεγονός πως στοχεύεται σ’ αυτή την ποίηση το «υλικό» περίβλημα, το σύμβολο, ο κώδικας, προκειμένου να χτιστεί το ποίημα, υπερβαίνοντας όμως αναπόφευκτα αυτό το αρχικό υλικό στοιχείο και αφήνοντας πλέον τις λέξεις αποδεσμευμένες από την αφορμή τους μέσα στη μαγική πολυσημία τους, λέξεις «άκαφτες» που επιμένουν να ζουν στο μυαλό και παραμένουν εσαεί ζωντανές: Ποιήματα «αχτένιστα» που αφρόντιστα διαβαίνουν ανάμεσα σε διαύγεια και σκοτεινότητα, Τέλος, μεταμορφωμένη η ποιήτρια σε Αρμενόπετρα, πάλι θα ατενίσει την ποίηση, θα ψάξει για την αλήθεια των λέξεων που μετασχηματίζονται σε ποίημα. Το γεγονός ότι όλα αυτά συντελούνται σε μια πρώτη εμφάνιση στην ποίηση, καθιστά την περίπτωση της Χρηστάκη εξόχως ενδιαφέρουσα. Μια ποιήτρια που η Ποίηση ασμένως την καλωσορίζει. Η εικαστική παρέμβαση είναι της Βασιλικής Πανταζή.

 

ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

 

Το Βραβείο για το σύνολο του έργου και τη συνολική προσφορά στα ελληνικά γράμματα απονέμεται στον ποιητή, δοκιμιογράφο-κριτικό λογοτεχνίας Δημήτρη Δασκαλόπουλο

 

Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος γεννήθηκε το 1939 στην Πάτρα. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Από το 1962 ως τη συνταξιοδότησή του, το 1996, εργάστηκε ως υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα. Κατά το διάστημα 1984-1996 είχε αναλάβει την έκδοση του πολιτιστικού περιοδικού της Τράπεζας, "Εμείς", και την τελευταία δεκαπενταετία της υπηρεσίας του ήταν υπεύθυνος του Τομέα Εκδόσεων & Ιστορικού Αρχείου της Τράπεζας και διευθυντής Δημοσίων Σχέσεων. Το 2006 ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει εκδώσει ποίηση, δοκίμια και μελέτες για θέματα νεοελληνικής λογοτεχνίας. Έχει επιμεληθεί εκδόσεις έργων του Σεφέρη και έχει συντάξει βιβλιογραφίες για τον Σεφέρη, τον Γ. Κ. Κατσίμπαλη, τον Σικελιανό, τον Ελύτη, τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, τη Νόρα Αναγνωστάκη, τον Κ. Π. Καβάφη και πολλούς άλλους. Επίσης, υπήρξε μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού "Εντευκτήριο" , της εφημερίδας "Τα Νέα" ως βιβλιοκριτκός και επιφυλλιδογράφος, καθώς και τακτικός συνεργάτης της εγκυκλοπαίδειας "Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα". Είναι μέλος του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α), της Εταιρείας Συγγραφέων, της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού, της Εταιρείας Σπουδών Μωραΐτη. Χρημάτισε αναπληρωματικό μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας και κατά το διάστημα 2000-2004 υπήρξε αντιπρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Έχει λάβει μέρος στην επιτροπή απονομής των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων, καθώς και στην ανάλογη του περιοδικού "Διαβάζω". Το 1990 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην επιτροπή απονομής του ευρωπαϊκού αριστείου λογοτεχνίας (Δουβλίνο). Έχει προσκληθεί και συμμετάσχει σε πολυάριθμα συνέδρια, συμπόσια και ημερίδες. Το 2015 βραβεύθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του.

 

ΕΙΔΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ «ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ»

Το ειδικό Βραβείο «Κωστής Παλαμάς» απονέμεται στον Καθηγητή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμο Γ. Ζώρα

 

Ο Γεράσιμος Γ. Ζώρας γεννήθηκε στην Αθήνα (1959), όπου και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή, λαμβάνοντας πτυχίο Φιλολογίας (1981) και διδακτορικό δίπλωμα (1991). Επίσης έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης (1981-1983) και αργότερα διενήργησε μεταδιδακτορική έρευνα σε βιβλιοθήκες της Αιώνιας Πόλης (1992). Είναι καθηγητής στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διδάσκει ιταλική και συγκριτική λογοτεχνία, από το 1995. Πολλές επιστημονικές εταιρίες τον έχουνε εκλέξει μέλος τους, όπως ο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, η Αρχαιολογική Εταιρία, η Εθνική Εταιρία των Ελλήνων Λογοτεχνών, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρία, ο Μουσικός και Δραματικός Σύλλογος Ωδείων Αθηνών, το P.E.N. Club, η Societe Europeenne de Culture της Βενετίας, η Accademia Letteraria Arcadia της Ρώμης. Είναι μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιδρύματος Κωστής Παλαμάς, ενώ μετέχει της επιτροπής Κρατικών Βραβείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Είναι μέλος συντακτικών επιτροπών επιστημονικών περιοδικών που εκδίδονται στην Ελλάδα και την Ιταλία (Παρνασσός, Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής, Lenguistica e Letteratura, Sincronie, Studi danteschi). Έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από εκατό άρθρα του σε έγκριτα περιοδικά, ενώ έχουν κυκλοφορήσει δέκα βιβλία του από ελληνικούς και ιταλικούς εκδοτικούς οίκους. Το 2002, ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Carlo Azeglio Ciampi του απένειμε το παράσημο του Cavaliere του Τάγματος Ευποιίας της Ιταλικής Δημοκρατίας. Το 2009, εκλέχτηκε πρόεδρος του Συλλόγου του Διδακτικού Προσωπικού της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

 

Το Βραβείο για το σύνολο του έργου και την συνολική προσφορά στα ελληνικά γράμματα στο εξωτερικό  απονέμεται στην ελληνίστρια-μεταφράστρια Gonda Van Steen.

 

 

Η Gonda Van Steen είναι η πρώτη γυναίκα που κατέχει την ιστορική θέση της έδρας «Κοραή» για τη Νέα Ελληνική και Βυζαντινή Ιστορία, Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών και στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών του King's College του Λονδίνου. Από το 2018 είναι επίσης Διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του ίδιου Κολλεγίου.

Το πρώτο βιβλίο της, Δηλητήριο σε στίχο: Ο Αριστοφάνης στη Σύγχρονη Ελλάδα, εκδόθηκε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Πρίνστον το 2000 και τιμήθηκε με το Βραβείο «Ιωάννης Δ. Κριτικός» από την Ελληνική Εταιρεία του Λονδίνου Το τελευταίο βιβλίο της, Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα: Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου (Αθήνα: Ποταμός, 2021) είναι η πρώτη μελέτη που αποκάλυψε την αμφιλεγόμενη ιστορία των μεταπολεμικών υιοθεσιών Ελληνόπουλων στις ΗΠΑ και την Ολλανδία και κέρδισε το «Book Prize 2019» της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών. Η ίδια αναφέρει για το βιβλίο της: Αυτές οι προσωπικές μαρτυρίες εμβαθύνουν στην ξεχασμένη ιστορία των μεταπολεμικών και ψυχροπολεμικών υιοθεσιών από την Ελλάδα στις ΗΠΑ και την Ολλανδία. Περίπου 4.000 Ελληνόπουλα αποτέλεσαν αντικείμενο αυτού του πρώτου μαζικού κύματος οργανωμένων διεθνών υιοθεσιών. Εκατοντάδες αυτών των ελληνικής καταγωγής υιοθετημένων, τώρα ηλικιωμένων ενηλίκων, είναι τώρα πρόθυμοι να πουν τις ιστορίες τους - αυτοπροσώπως και γραπτώς. Έχει παράλληλα αναπτυχθεί μια εκστρατεία ακτιβισμού, για να αποκτήσουν τα υιοθετημένα άτομα απρόσκοπτη πρόσβαση στα έγγραφα που σχετίζονται με την πρώιμη παιδική τους ηλικία και τη διαδικασία υιοθεσίας. Τώρα η συγγραφέας ετοιμάζει τη σχολιασμένη έκδοση των Απομνημονευμάτων ενός εμφυλίου πολέμου τα οποία συνέγραψε ένας Αμερικανός κοινωνικός λειτουργός που εργαζόταν σε υπηρεσίες αρωγής στη Βόρεια Ελλάδα: The Battle for Bodies, Hearts and Minds in Postwar Greece: Social Worker Charles Schermerhorn in Thessaloniki, 1946-1951 (Routledge, 2024).

 

ΕΙΔΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ «ΘΑΝΑΣΗΣ ΝΑΚΑΣ»

 

Το ειδικό Βραβείο «Θανάσης Νάκας» απονέμεται στον Συμεών Γρ. Σταμπουλού, θεωρητικό της λογοτεχνίας και της μετάφρασης, δοκιμιογράφο και μεταφραστή, για τη συνολική του προσφορά στην ελληνική γλώσσα, τη φιλολογική μελέτη, το κριτικό έργο και τη μετάφραση.

 

Ο Συμεών Γρ. Σταμπουλού έχει σπουδές στην ιστορία και στην κλασική αρχαιολογία. Είναι διδάκτορας στο έργο του Γιάννη Σκαρίμπα, με τίτλο της διατριβής του "Πηγές της πεζογραφίας του Γιάννη Σκαρίμπα: ο λόγος της σιωπής στη σκηνή του μεσοπολέμου", 1991-1996, ΣΩΒ, Αθήνα 2007. Παρακολούθησε μαθήματα συγκριτολογίας στο πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν, ένα από τα παλαιότερα της Γερμανίας και της Ευρώπης με έτος ίδρυσης το 1477, στη Βάδη - Βυρτεμβέργη, όπου πραγματοποίησε την εργασία "Ο ιερός Τύραννος. Η αναμέτρηση του Friedrich Hölderlin με τον Σοφοκλή", DWV, Baden-Baden 2011. Κυκλοφορεί η συγκριτολογική μελέτη με άξονα το συνολικό έργο του Γιάννη Σκαρίμπα, "Ο ίσκιος της γραφής: μελέτες και σημειώματα για τον Γιάννη Σκαρίμπα", σε 104 σελ., εκδόσεις Άγκυρα, 2009. Το δοκίμιο R.M. Rilke-P. Celan., "Από την ελεγεία στο ερεβώδες ποίημα", Άγκυρα, 2011. Πρόσθετα, Novalis "Σκέψεις", Στιγμή 2012, μεταφράσεις έργων του Ράινερ Μαρία Ρίλκε, "Ελεγείες από το Ντουΐνο", Στιγμή 2012, και ο τόμος Friedrich Hölderlin, Στιγμή, ποιήματα, 2013. Συγκριτολογικά δοκίμια και μεταφράσεις έργων των Nelly Sachs, G. Falkner, D. Grünbein, S. Lenz κ.α., δημοσιευμένα στα περιοδικά Νέα Εστία, Το Δέντρο, Μικροφιλολογικά, Οροπέδιο, Αντί κ.α. To 2013 τιμήθηκε με το Βραβείο Μεταφρασμένης Ποίησης "Άρης Αλεξάνδρου" και το 2014 με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα (εξ ημισείας με τον Διονύση Καψάλη, μεταφραστή θεατρικού έργου του Σαίξπηρ), για τη μετάφραση του βιβλίου του Ράινερ Μαρία Ρίλκε, "Ελεγείες από το Ντουίνο" (εκδ. Στιγμή, 2012). Έχει διδάξει ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία, στα πανεπιστήμια του Ελσίνκι, και της Λειψίας, από το 2002 μέχρι το 2011.

 

Σκεπτικό

Το φετινό ΒΡΑΒΕΙΟ «ΘΑΝΑΣΗΣ ΝΑΚΑΣ» των ΒΡΑΒΕΙΩΝ ΖΑΝ ΜΟΡΕΑΣ απονέμεται στον θεωρητικό της λογοτεχνίας και της μετάφρασης, δοκιμιογράφο και μεταφραστή Συμεών Σταμπουλού για τη συνολική του προσφορά στην ελληνική γλώσσα, τη φιλολογική μελέτη, το κριτικό έργο και τη μετάφραση.

Η θεσμοθέτηση βραβείων παίρνει ξεχωριστή σημασία, όταν βραβεύονται πρόσωπα που έχουν αφιερωθεί στο έργο τους, υπηρετώντας το με συνέπεια και αξιοσύνη, όπως ο αποψινός βραβευθείς με το «Βραβείο Θανάσης Νάκας». Ο Συμεών Σταμπουλού στα θεωρητικά του δοκίμια είναι αναλυτικός και διεισδυτικός, φθάνοντας στον πυρήνα της θεματικής που τον απασχολεί, εμπλουτίζοντας την επιστημονική μας σκευή με τις θέσεις του. Ομοίως και στις μεταφράσεις του, δεν αρκείται μόνον στην απόδοση/μεταγραφή του πρωτότυπου έργου, αλλά παραθέτει τη συνολική του άποψη για το έργο και τον συγγραφέα, όπως για παράδειγμα στην υποδειγματική απόδοση της Έρημης Γης του Έλιοτ, την οποία έχει εμπλουτίσει με Προλεγόμενα και Σημειώσεις που τοποθετούν το έργο στην εποχή του και στην εργογραφία και ζωή του συγγραφέα. Στην δε Αντιγόνη του, εκτός από τη μετάφραση και τον σχολιασμό προσθέτει τρία δοκίμια για την τραγωδία, που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά γράμματα, από τους: Friedrich Hölderlin, Søren Kierkegaard και Martin Heidegger, τα οποία σχολιάζονται διεξοδικά από τον ίδιο. Αυτά για να αναφέρουμε μόνον ενδεικτικά παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο εργάζεται πάνω στα κείμενα. Κυρίως, επομένως, με την ιδιότητα του εμβριθούς μελετητή βραβεύουμε σήμερα τον Συμεών Σταμπουλού με το «Βραβείο Θανάσης Νάκας».

 

 

ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΒΡΑΒΕΥΣΗΣ ΣΥΓΚΡΟΤΟΥΝ:

 

-Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος, Καθηγητής Δημιουργικής Γραφής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας – Ποιητής (Πρόεδρος της επιτροπής)

-Γεωργία (Τζίνα) Καλογήρου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και Διδακτικής Εκπαίδευσης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Μέλος της επιτροπής)

-Λίνα Νικολακοπούλου, Ποιήτρια –Στιχουργός (Μέλος της επιτροπής)

-Διώνη Δημητριάδου, Ποιήτρια – Κριτικός Λογοτεχνίας (Μέλος της επιτροπής)

-Κώστας Κρεμμύδας, Ποιητής – Εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Μανδραγόρας (Μέλος της επιτροπής)

-Αντώνης Δ. Σκιαθάς Ποιητής – Κριτικός Λογοτεχνίας- προεδρεύων στο Γραφείο Ποιήσεως (Μέλος της επιτροπής)