Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2023

Τρία ποιήματα του Δημήτρη Α. Δημητριάδη (φωτογραφίες: Lee Jeffries)

 

Τρία ποιήματα

του Δημήτρη Α. Δημητριάδη

 (φωτογραφίες: Lee Jeffries)

 


 

Ποιος να μου το ’λεγε

 

Ποιος να μου το ’λεγε

πως εγώ

χρόνια άνθρωπος της μεγαλούπολης

με συνεχείς εφημερίες

ανάμεσα σε χιλιάδες ανθρώπους

 

να νιώθω γνήσιο παιδί της φύσης

γειτονόπουλο του ποταμού

ένας αδερφός της φλαμουριάς

του ελαφιού

και του κότσυφα

ένθερμος εραστής του βουνού

και του κάμπου.

 

Φαίνεται πως γι’ αυτό

αφουγκράζομαι τις εξάρσεις των νερών

κι ένας απόηχος χρωμάτων με τυλίγει

φυτεύω λουλούδια

αγαπώντας τα χώματα που τα δέχονται

κι ακούω τη φωνή του πατέρα μου

να με καλεί πίσω.


 


Η λατρεία μου για έναν κόσμο ιδεατό

 

Κοίταξέ με

δε βλέπεις;

 

Τρέχω αλλόφρων

μέσα σ’ ένα δαίδαλο νοσηρό

πάνω σε ξυλογέφυρες

κι ερημοσκάλες

χτυπημένος από οπλές

κι από εκείνα που οι άλλοι δεν τα βλέπουν.

 

Η λατρεία μου

για έναν κόσμο ιδεατό

ουρανομήκη

με συνέτριψε.


 


Μάλλον τα πράγματα 

μάς πάνε προς τα κει

 

Την ώρα που φεύγαν τρομαγμένα τα πουλιά

ένας άρρωστος άνεμος

έγδερνε την ατμόσφαιρα.

 

Τρίζαν τα κόκαλα ανάμεσα στις μηχανές

κι έβγαιναν τρελαμένα τ’ άλογα στις λεωφόρους

με πόδια από παγώνια

τρέχοντας ανάμεσα σε σκουριασμένα αίματα.

 

Σέρνονταν η επανάληψη επάνω στο χαλί

στα έπιπλα

στους τοίχους.

 

Κι εμείς ευάλωτοι και τρωτοί

αδύναμοι στις ουρές των φαρμακείων

και στις εντατικές

πίσω απ’ τα βήματα της Astra Zeneca

με τα βαμβάκια μέσα μας

χωρίς ανάσα.

 

Μάλλον τα πράγματα μάς πάνε προς τα κει

προς τη μεγάλη παύση

προς τη σιωπή που μας μιλά ξεκάθαρα

για την τεφρή επικράτεια που προηγήθηκε

κι αυτήν που εκτείνεται μπροστά μας.


Δημήτρης Α. Δημητριάδης 

Ο Δημήτρης Α. Δημητριάδης γεννήθηκε το 1955 στο Τέμενος Παρανεστίου Δράμας. Συνεργάζεται με πολλά περιοδικά κι εφημερίδες λόγου και τέχνης και με τις επιθεωρήσεις πολιτικής και πολιτιστικής παρέμβασης "Κοινωνική Επιθεώρηση" και "Πολίτες".
Αντιπροσωπευτικά ποιήματά του περιλαμβάνονται σε διάφορες ανθολογίες και συλλογικές εκδόσεις στα Γαλλικά, Ιταλικά, Πολωνικά και Αγγλικά. Άρθρα και μελέτες του μεταδίδονται από το ραδιόφωνο.
Έχει εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές και τιμήθηκε για το έργο του από το Δήμο Θεσσαλονίκης και τον Σύνδεσμο Εκδοτών Βορείου Ελλάδος.

Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2023

Γραφή Ποίημα του Γρηγόρη Σακαλή

 

Γραφή

Ποίημα του Γρηγόρη Σακαλή




Είναι φορές

που οι λέξεις

χοροπηδούν

μέσα στο μυαλό σου

και βιάζονται να βγουν

έξω στο χαρτί

μα είναι άλλες φορές

που βγαίνει κάθε λέξη

μία - μία επώδυνα

με πόνο, με αίμα

κανονική γέννα

πρέπει να την πλύνεις

να την περιποιηθείς

αυτή τη λέξη

που λέει τόσα πολλά

κι είναι φορές

που το μυαλό

δεν μπορεί να παράγει

τίποτα

φοβάσαι μήπως στέρεψες

μα ύστερα από μέρες

επανέρχεσαι

στην προτέρα κατάσταση

και συνεχίζεις τη γραφή

κανονικά.

 

Γρηγόρης Σακαλής

[Νίκος Εγγονόπουλος, Ποιητής και μούσα, 1938]

Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2023

Ο Παναγιώτης Θεοδοσίου παρουσιάζει το βιβλίο του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου "Ο κύκλος που δεν κλείνει"

 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ

Ο κύκλος που δεν κλείνει

Εκδόσεις Οδός Πανός ISBN 978-960-477-542-2


Τού Παναγιώτη Θεοδοσίου*

 


Με μία φωτογραφία τραβηγμένη απ’ τον ίδιο τον συγγραφέα για εξώφυλλο -που μόνη της λέει όσο χίλιες λέξεις- κι εξήντα μόνο σελίδες κείμενο, το τελευταίο βιβλίο τού Αλέξανδρου Αδαμόπουλου ‘Ο κύκλος που δεν κλείνει’ μάς μιλάει άμεσα για την όχι καλή κατάσταση τής χώρας εδώ και αρκετές δεκαετίες, υπαινισσόμενο ακόμη περισσότερα με τρόπο απλό σαφή κι εντελώς ξεκάθαρο· λέγοντας αλήθειες μόνο που όλοι νοιώθουμε μα κανείς ακόμα δεν τις φωνάζει δυνατά: Ένα μανιφέστο  ενάντια στην παρακμή. Διαβάστε το· αξίζει!

 

- Ήταν δύσκολο να βρείτε την τοποθεσία τού εξωφύλλου σας;

ΑΑ: Όχι καθόλου· δυστυχώς… Όπου και να ταξιδέψω άλλωστε, η Ελλάδα με πληγώνει. Έπεσε πάνω μου σε μια βόλτα κοντά στη γειτονιά μου, και δεν μπορούσα ν’ αντισταθώ στον πειρασμό, μιας και όλο εκείνο το σκηνικό με την «ΠΡΟΣΟΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΚΕΒΗ», ταιριάζει απόλυτα στο περιεχόμενο τού βιβλίου.

 

- Πώς φαντάζεστε το Ελληνικό στοιχείο ύστερα από είκοσι χρόνια;

ΑΑ: Εύχομαι ως τότε να μην έχει στοιχειώσει το στοιχείο αυτό, ούτε να είναι ένα ελάχιστο ιθαγενές ιχνοστοιχείο, δυσκόλως ανιχνεύσιμο στη γενική εικόνα τού πληθυσμού εδώ.

 

- Τι είναι για σάς πολιτισμός; Ποιές είναι οι λεπτομέρειές του;

ΑΑ: Ακριβώς αυτό: Οι λεπτομέρειες. Πολιτισμός είναι οι ελάχιστες καθημερινές λεπτομέρειες όλου τού πληθυσμού· δεν είναι ποτέ χοντροκομμένες γενικότητες όπως μάς αρέσει να λέμε εσχάτως, μη προβάλλοντας βέβαια τίποτε άλλο παρά μόνο μια κυρίαρχη κακή γενική πολιτιστική εικόνα· έναν πολιτισμό πολύ χαμηλού επιπέδου.

 

- Σάς αρέσει να ρωτάτε τον εαυτό σας;

ΑΑ: Πάντα. Αρκεί βέβαια να κρατιέμαι νηφάλιος και να διαχωρίζω τη λεπτή ισορροπία των ρόλων μεταξύ αυτού που ρωτά κι εκείνου που αποκρίνεται. Αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος να γίνεις κάτι σαν αυτιστικός νάρκισσος, είτε επικίνδυνα διπολικός σχιζοφρενής.

 

- Το χιούμορ είναι από τα βασικά συστατικά τής γραφής σας. Ακόμη κι όταν πρόκειται για ιδιαίτερα σοβαρά θέματα, όπως ο "φαύλος κύκλος" τής μεταπολίτευσης. Πώς την πετυχαίνετε μια τόσο δύσκολη ισορροπία;

ΑΑ: Χαίρομαι που το επισημαίνετε αυτό μα δεν μπορώ ν’ απαντήσω τίποτε συγκεκριμένο. Είναι η φύση μου έτσι· ανάμεσα σε δυο άκρα: Γελαστός και θλιμμένος, θετικός κι αρνητικός, σοβαρός κι ελαφρύς. Πράγμα που μπορεί να είναι πολύ δημιουργικό αν το ένα άκρο συμπληρώνει θετικά το άλλο, μα κι ολότελα αυτοκαταστροφικό αν δεν ισορροπούν κι αντιμάχονται μεταξύ τους.  Ελπίζω κάπως αρμονικά να τα ’χω καταφέρει ως τώρα.

 

- Πιστεύετε πραγματικά ότι δεν υπάρχει καμιά ελπίδα πια για το μέλλον τής Ελληνικής κουλτούρας και ταυτότητας; Μόνο σε ένα θαύμα μπορούμε να ελπίζουμε; Στον Έρωτα ίσως;

ΑΑ: Μού αρέσει πολύ που επικαλείστε το θαύμα και μάλιστα θαύμα με σάρκα και οστά: Ο Έρως! Μακάρι να γίνει έτσι: Μακάρι ένας Μέγας συλλογικός Πανελλήνιος Έρως ν’ απλωθεί σ’ όλη τη χώρα, να την αγκαλιάσει σφιχτά, να τη γονιμοποιήσει και να την αναγεννήσει κάποια στιγμή…  

 

- Τι είναι για σάς η ποίηση και η συγγραφή;

ΑΑ: Κάτι που το είχα -κρυφά- από πολύ μικρός, απ’ το Δημοτικό. Έπρεπε όμως να περάσουν κάμποσα χρόνια· να σπουδάσω και να κάνω άλλα εντελώς διαφορετικά πράγματα, για να καταλάβω πολύ απλά πως αυτό είναι η μοίρα μου, η ζωή μου· αυτό που ξέρω και μ’ αρέσει να κάνω κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή.

 

- Ο ‘Σιμιγδαλένιος’ καθώς φαίνεται απ’ το έμμετρο απόσπασμά του που βάζετε στον επίλογο και τού τωρινού σας βιβλίου, είναι πάντα παρών στη σκέψη και στα έργα σας. Μήπως ο Σιμιγδαλένιος είστε εσείς;

ΑΑ: Όχι δα! Ο συγκεκριμένος ήρωας, ο Σιμιγδαλένιος, δεν λέει παρά δυο τρεις ατάκες μόνο· εγώ είμαι πολύ πιο φλύαρος. Αν όμως εννοείτε όλο το έργο ‘Ο Σιμιγδαλένιος’ που φέτος κλείνει τριάντα ένα χρόνια από τότε που γράφτηκε, μα συνεχίζει πάντα να διαβάζεται και να παίζεται σε κάποια θεατρική σκηνή, μπορώ να πω ότι σίγουρα με εκφράζει απόλυτα ακόμη και τώρα, γιατί τότε κατάφερα να πω ακριβώς ό,τι ήθελα, ποιητικά και με τις λιγότερες δυνατές λέξεις. Απλά πράγματα που μπορούν να ειπωθούν με τον ίδιο πάντα τρόπο: «Τ’ είναι η ζωή; / ένα φιλί, μια λύση· / μια ζωντανή ανατολή / μια μολυβένια δύση»…

Αλέξανδρος Αδαμόπουλος

alexadam48@hotmail.com

 

 

*Ο Παναγιώτης Θεοδοσίου είναι Μουσικός, Συνθέτης, Πιανίστας, Εκπαιδευτικός.

 panagiotis.theodossiou@gmail.com


Ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος (1953) γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Νομικά στο ΕΚΠ, σκηνοθεσία και κλασική κιθάρα στην Αθήνα και παρακολούθησε μεταπτυχιακά -Sociologie Politique- στη Σορβόννη· Paris II, Assas.

 


Υπήρξε ιδρυτής το 1984 και επί μία δεκαετία διευθύνων σύμβουλος τής μη κερδοσκοπικής ‘Εταιρείας Φίλων Μουσικής Γιάννη Χρήστου’, με σκοπό τη διάσωση και διάδοση τού έργου τού συνθέτη. Εργάστηκε στο Μουσείο Ελληνικών Μουσικών Λαϊκών Οργάνων, από την ίδρυσή του το 1991, ως γενικός γραμματέας και ως πρόεδρος τού σωματείου των ‘Φίλων’. Διετέλεσε μέλος και γενικός γραμματέας τού διοικητικού συμβουλίου τού Εθνικού Θεάτρου. Συνεργάστηκε με την Ε.Ρ.Τ, το Γ΄ πρόγραμμα, το Θέατρο Τέχνης, το Κ.Θ.Β.Ε, την Ε.Λ.Σ, το Εθνικό Θέατρο, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βόλου, Β. Αιγαίου και Ιωαννίνων, με το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, το χοροθέατρο ‘Ροές’, καθώς και με το Φεστιβάλ Αθηνών, το Υπ. Πολιτισμού, το Μέγαρο Μουσικής, το Künstlerhaus Bethanien Berlin, το Warsaw International Festival ’91, την Norddeutscher Rundfunk Hamburg, το Indira Gandhi International Center for the Arts, την National Academy of Letters N.Delhi, την Frankfurter Buchmesse και το Boğaziçi University Istanbul· όπου εκλήθη και εδίδαξε δυο χρονιές ως επισκέπτης καθηγητής. Οι συλλογές διηγημάτων του «Δώδεκα και ένα ψέματα» και «Ψέματα πάλι» κυκλοφόρησαν μεταφρασμένες στη Γαλλία, Γερμανία, Τουρκία και Ινδία. Το θεατρικό του «Ο Σιμιγδαλένιος» ανέβηκε σε περισσότερες από ογδόντα πέντε διαφορετικές παραγωγές (μεταξύ άλλων στο Εθνικό Θέατρο, στο Κ.Θ.Β.Ε και σε πολλά ΔΗΠΕΘΕ) και παρουσιάστηκε αγγλικά στο Wesley College τής Μελβούρνης, και τουρκικά στο Κρατικό Şehir Tiyatro τής Κωνσταντινουπόλεως. Άλλα έργα: «Το τσιγάρο και η γιόγκα», «Οχιναιλέγοντας»,  «Ίναχος ο γιός τού Ωκεανού», «Τα όχι τού ΝΑΙ», «Οι Δαιμονισμένοι», «Ο Αδάμ και το μήλο», «Ο κύκλος που δεν κλείνει».

 

alexadam48@hotmail.com

 

Παγωτό Εσκιμώων Μια ποιητική της ταυτότητας των Ινουίτ Νόρμα Ντάνινγκ μετάφραση: Πηνελόπη Ζαλώνη εισαγωγή: Λίλια Τσούβα εκδόσεις Βακχικόν η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Παγωτό Εσκιμώων

Μια ποιητική της ταυτότητας των Ινουίτ

Νόρμα Ντάνινγκ

μετάφραση: Πηνελόπη Ζαλώνη

εισαγωγή: Λίλια Τσούβα

εκδόσεις Βακχικόν

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: «Είμαστε Ινουίτ – είμαστε εδώ» • Fractal (fractalart.gr)

 


 

 

«Είμαστε Ινουίτ – είμαστε εδώ»

 

«Για τους περισσότερους, στον Καναδά, οι Ινουίτ παραμένουμε εξωτικά παράξενα όντα, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε άνθρωποι επί το πλείστον τακτικοί, που σηκώνονται και πηγαίνουν στη δουλειά και στο σχολείο και ζουν κανονικές ζωές». Αυτά γράφει η Νόρμα Ντάνινγκ, ιθαγενής στον Καναδή με καταγωγή Ινουίτ, καταδικάζοντας τον ρατσισμό απέναντι στους ανθρώπους της φυλής της και υπερασπιζόμενη το δικαίωμά τους σε μια ισότιμη ζωή. Γράφοντας το αυτοβιογραφικό βιβλίο Eskimo pie (ο πρωτότυπος τίτλος παραπέμπει στο παγωτό ξυλάκι βανίλια με επικάλυψη σοκολάτας, δημοφιλή αμερικάνική μάρκα) δεν τιμά απλώς τη φυλή της αλλά καταθέτει την ελπίδα της για ένα  κόσμο χωρίς διακρίσεις. Έτσι, το βιβλίο αυτό αφορά κάθε καταπιεσμένη αυτόχθονη, ιθαγενή μειονότητα, όπου γης.

Η γλώσσα της μητέρας μου ποτέ δεν έφτασε σε μένα. […] Δεν φταίει εκείνη. («Η μητρική μου γλώσσα»). Μέσα σ’ αυτούς τους στίχους το δράμα μιας φυλής που, για λόγους επιβίωσης, πρέπει να κρύβει την αληθινή της ταυτότητα υποδυόμενη κάτι που δεν είναι. Η μητέρα της Ντάνινγκ, ακολουθώντας την παραδεδομένη τακτική, τη συμβούλεψε να δηλώνει Γαλλίδα, γεννημένη στο Κεμπέκ. Μέσα από προσωπικό αγώνα η Νόρμα συνειδητοποίησε την αληθινή της ταυτότητα και την υπερασπίστηκε.

Μέσα από είκοσι οκτώ κείμενα, ποιητικά και πεζά, σε μια γλώσσα φορτισμένη συναισθηματικά αλλά και ρεαλιστική στα βιώματα που αφηγείται, παρουσιάζει τον τρόπο ζωής, αποκαλύπτει, ανατρέπει, καταγγέλλει. Και αναρωτιέται: […] αναρωτιέμαι/ αν κάποιος/ θα με αποδεχτεί/ ποτέ/ όπως είμαι. («Τσιμεντένιος Εσκιμώος»). Αλλού ο πάντα πρόσφορος ειρωνικός τόνος αποβαίνει αποτελεσματικός στη «δόμηση» ενός διαφορετικού Eskimo pie, προτείνοντας για βάση: Μια ολόκληρη ομάδα ανθρωπότητας/ κλεισμένη σε οικοτροφεία, αφημένη να πεθάνει. Για τη γέμιση: Λιώστε τα μαρσμέλοου, μαζί με τις μητρικές τους γλώσσες/ ασπρίστε με γάλα,/ προσθέστε αλάτι στις πληγές. […] βράστε/ σιγοβράστε, αφαιρώντας όλους τους συγγενείς τους. Και ολοκληρώνοντας τη συνταγή: Κόψτε και αφομοιώστε. («Eskimo pie II»). Γλώσσα εύστοχη, σκληρή όσο αντέχει, ειλικρινής σε κάθε περίπτωση. Μια γραφή που γράφεται με οδύνη, όπως και κάθε τι αυθεντικό και βιωματικό που απηχεί έναν προσωπικό αγώνα ζωής, όμως απευθύνεται σε όλους τους ομού και ομοίως πάσχοντες.  Η Ντάνινγκ γράφει για ό,τι θεωρεί αληθινό.



 

Στο πλέον αυτοβιογραφικό κείμενο, σε μια αναπόφευκτη μείξη της απόγνωσης για την κατάσταση των Ινουίτ με την ελπίδα που πηγάζει από τη δική της συνειδητοποίηση και τον δικό της αγώνα, παρουσιάζει τη γραφή της: […] Έχω να πω ότι γράφω  πολύ για την ταυτότητα των Ινουίτ. […] Γράφω για το πώς με θεωρούν Ινούκ. Γράφω για το πώς αυτό με έχει επηρεάσει. Γράφω για τους άλλους Ινουίτ που έχουν προσπαθήσει κι αυτοί  να επιβιώσουν στις νότιες περιοχές του Καναδά. Γράφω για τη δύναμη που έχουμε συγκεντρώσει ο καθένας λόγω του τρόπου που ζούμε. Σκέφτομαι τα μωρά Ινουίτ που βρίσκονται στις κοιλιές των Μητέρων τους τώρα και στο μέλλον. Θέλω να ξέρουν ότι όπου κι αν βρίσκονται είναι Ινουίτ. Θέλω να είναι ατρόμητα και γεμάτα αυτοπεποίθηση. Τα γραπτά μου είναι αφιερωμένα σε όλους τους Καναδούς Ινουίτ του νότου. Ινουτιγκούτ. Εμείς οι Ινουίτ – είμαστε εδώ. («Tainna» -  Οι αφανείς, σελ. 88).

Μία από τις σημαντικότερες εκδόσεις του Βακχικόν, στη σειρά «Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο», σε μετάφραση και σημειώσεις από την Πηνελόπη Ζαλώνη και σε εισαγωγή της Λίλιας Τσούβα, κατατοπιστική τόσο για το έργο της Ντάνινγκ όσο και για τον κόσμο της, τον κόσμο των Ινουίτ. Αντιγράφω από την εισαγωγή: Η ποίηση της Νόρμα Ντάνινγκ, μιας ιθαγενούς του Καναδά, είναι άμεση και ειλικρινής […] μια κραυγή. Η φωνή της, λυρική και μελωδική, γεμάτη εικόνες και ήχους, ενώνεται με τον άνεμο, τη σιωπή και τα άγονα εδάφη της πατρίδας της.


Διώνη Δημητριάδου

 

 

Σάββατο 18 Φεβρουαρίου 2023

Η νοσταλγία της απώλειας Διηγήσεις Θεόδωρος Γρηγοριάδης Εκδόσεις Πατάκη η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

Η νοσταλγία της απώλειας

Διηγήσεις

Θεόδωρος Γρηγοριάδης

Εκδόσεις Πατάκη

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

Θεόδωρος Γρηγοριάδης: «Η νοσταλγία της απώλειας» (diastixo.gr)

 Θεόδωρος Γρηγοριάδης: «Η νοσταλγία της απώλειας» (diastixo.gr)

 


Η ζωή μας είναι ένας περιπλεγμένος ιστός από ιστορίες που μας συνδέουν με το παρελθόν και τις ζωές των άλλων, αλλά και μας παγιδεύουν μέσα στους χιλιάδες τους αδιόρατους κόμβους. (σ. 114). Τριάντα μία διηγήσεις γραμμένες στο διάστημα 2020-21, μέσα δηλαδή στη σκληρή καραντίνα της απομόνωσης και του φόβου, αποτελούν την πρόσφατη πεζογραφική κατάθεση του Θεόδωρου Γρηγοριάδη, ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς, που εμπιστεύεται τις προσωπικές ιστορίες (δικές του ή των άλλων) ως αφορμή για την εντέλει επινοημένη μυθοπλασία των αφηγήσεών του και των διηγημάτων του. Γιατί, δεν θα βρίσκαμε ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στη μυθοπλασία και στην πραγματικότητα, ανάμεσα στη λογοτεχνία και στην αυτοβιογραφία· η μια μορφή αφήγησης εισχωρεί μέσα στην άλλη για να προκύψει η ιστορία, εν μέρει αληθινή εν μέρει επινοημένη, με την αξία της να κρίνεται κάθε φορά στη συγγραφική δεινότητα, στην αληθοφάνεια και όχι στην αλήθεια της. Ο Γρηγοριάδης δεν είναι ο μόνος από τους σύγχρονους πεζογράφους που θα στραφεί προς τα πίσω για να αποτυπώσει μέσα στα γραφτά του πρόσωπα και γεγονότα αληθινά, που συνιστούν και κομμάτι των δικών του βιωμάτων, μεταποιημένα ωστόσο για να προκύψει το γοητευτικό στην ανάγνωση προσωπικό του ύφος γραφής. Η αληθοφάνεια κερδίζεται σε όλα τα βιβλία του μέσα από την ειλικρίνεια, τον ανεπιτήδευτο τρόπο εκφοράς της γλώσσας, τη λιτότητα των μέσων που χρησιμοποιεί για να προσδώσει στις ιστορίες του την αυθεντικότητα μιας εξομολογητικής, προφορικής κουβέντας.

Η συλλογή μοιράζεται σε τρεις κύκλους και έναν επίλογο: Η νοσταλγία της απώλειας, Η ανάμνηση των παθημάτων, Περαστικοί στον νέο κόσμο, Ο θόρυβος των χρωμάτων. Αρχικά έχει ενδιαφέρον το γεγονός πως, αν και γράφτηκαν στην περίοδο του εγκλεισμού, δεν αντλούν τη θεματική τους από αυτήν ακριβώς τη δύσκολη συνθήκη ζωής (εκτός από την τελευταία), επαληθεύοντας εμμέσως μια συγγραφική αλήθεια: Σπάνια η γραφή μπορεί να αποτυπώσει «εν βρασμώ» τις πραγματικές διαστάσεις γεγονότων που έχουν διάρκεια και εξέλιξη. Αντιθέτως, απαιτείται το χρονικό διάστημα, η αναγκαία απόσταση, προκειμένου να κατασταλάξουν ως βιωματική κατάσταση στις πραγματικές τους διαστάσεις. Ο Γρηγοριάδης γράφει στο προλογικό «Σημείωμα του συγγραφέα»: Η επιλογή των ιστοριών ενδεχομένως να είναι απόρροια εκείνης της περιόδου, εστιάζοντας έτσι στο κλίμα, στον απόηχο του εγκλεισμού, που στάθηκε ικανός να ωθήσει τη σκέψη προς τα πίσω και να οδηγήσει στις διηγήσεις αυτές, που όμως ως γεγονότα ή ψήγματα γεγονότων ανήκουν σε παλαιότερα χρόνια, από το τέλος της δεκαετίας του ’70 ώς σήμερα Έτσι, σημειώσεις και αποσπασματικές αφηγήσεις, μνήμες και επινοήσεις,  βρήκαν  την καλή τους ώρα, και μέσα από το βάρος μιας δύσκολης εποχής μορφοποιήθηκαν σε ιστορίες, σε μια συλλογή από τις πιο ενδιαφέρουσες του συγγραφέα. 


Ο πρώτος κύκλος (Η νοσταλγία της απώλειας, δεκατρείς διηγήσεις σε χώρο βορειοελλαδίτικο), με τον τίτλο που στέγασε και τους υπόλοιπους, δημιουργεί μια περίεργη αίσθηση γύρω από την πρόσληψη της «απώλειας». Ας θυμηθούμε τον τρόπο που βρήκε ο Μπόρχες για να μιλήσει για τα απολεσθέντα της ζωής, την κερδισμένη απώλεια: «Ξέρω πως έχω χάσει αμέτρητα πράγματα και πως, τώρα, αυτές οι απώλειες είναι τα μοναδικά δικά μου πράγματα. […] Δεν υπάρχουν άλλοι παράδεισοι από τους χαμένους παραδείσους». (από την «Κατοχή του χθες», συλλ. Οι συνωμότες, 1985, μτφρ: Αχιλλέας Κυριακίδης). Γι’ αυτά τα δικά του, κερδισμένα ως μνήμη και πείρα ζωής, θα μιλήσει ο Γρηγοριάδης, με την αίσθηση του οικείου, της ζεστής, ακόμα ζωντανής, επαφής με πρόσωπα και καταστάσεις, κι ας φέρουν μέσα τους πόνο, κάποιες ενοχές ίσως, ή συχνά μια αίσθηση κενού ή ανολοκλήρωτου.

Στον δεύτερο κύκλο (Η ανάμνηση των παθημάτων, δέκα διηγήσεις κυρίως για τα χρόνια της ενασχόλησής του με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών και την Κινητή Βιβλιοθήκη), το ύφος φαινομενικά πιο ελαφρύ, οι ιστορίες διανθισμένες με το χιούμορ, που έτσι κι αλλιώς πότε ξεκάθαρα και πότε υποδόρια χαρακτηρίζει πολλές από τις γραφές του.

Στον τρίτο κύκλο, (Περαστικοί στον νέο κόσμο, επτά διηγήσεις), αθηναϊκό πλέον το τοπίο, από τον Νέο Κόσμο, κατά την τελευταία δεκαετία. Εδώ έχουν θέση οι πρόσφυγες, οι Ρωσοπόντιοι, οι Άραβες, βασανισμένοι, ανέστιοι και ανώνυμοι που ψάχνουν σταθερή ταυτότητα, ένα μωσαϊκό ανθρώπων σε έναν χώρο που βαδίζει προς την αναβάθμισή του αγνοώντας, όπως είναι αναμενόμενο, τον ανθρώπινο παράγοντα.

Κι έρχεται ο τέταρτος, ο επιλογικός κύκλος (Ο θόρυβος των χρωμάτων) με μία και μοναδική διήγηση, προσωπική αυτή εντελώς, «Brown noise», λες και μόνη αυτή έφτανε για να αποτελέσει ξεχωριστή ενότητα και να ενώσει μέσα από τον ήχο των χρωμάτων, όλα τα υπόλοιπα της συλλογής, τα απολεσθέντα που ο συγγραφέας νοσταλγεί, τα ποικίλα παθήματα, τους περαστικούς στον νέο κόσμο.  Είναι η αϋπνία το θέμα, ως απότοκο του εγκλεισμού, είναι η ιαματική μουσική, αυτή η υποτονική σαν βόμβος υπόκρουση στην οποία καταφεύγει για να βρει επιτέλους ύπνο; Συνδυασμένη με τους χαμηλούς τόνους των αφηγήσεών του, θα μπορούσε να υπονοεί την ακατέργαστη φωνή (από πού έρχεται άραγε, από ποιους ξεχασμένους κόσμους εκκινεί για να φτάσει σ’ αυτόν;) που μέσα του επιμένει να τον κρατά σε μια κατάσταση εναλλαγής από την εγρήγορση στην ύπνωση, ώσπου να του χαριστεί το έναυσμα της δημιουργίας, που αγωνιά να βρει τις κατάλληλες λέξεις, να πάρει τη μορφή μιας ιστορίας, αρχέγονης στα στοιχεία της, μελλοντικής άραγε; – ποιος μπορεί όμως να ορίσει χρονικά τη δημιουργία; Εξαιρετική η καταληκτική παράγραφος της διήγησης:

Γι’ αυτό και κοιμάμαι όσο το δυνατόν περισσότερο, βυθίζομαι στην απέραντη θάλασσα όπου ήχος και εικόνα ανασυνθέτουν μια νέα διάσταση και τα αισθητηριακά μας όργανα είναι πολύ μικρά για να τη συλλάβουν. Χρειάζεται ο εγκέφαλος να την επεξεργαστεί, γι’ αυτό και, μέσα στον  ύπνο, του δίνεται περισσότερος χώρος και χρόνος. Όμως σε ποιον κώδικα μπορεί να καταγραφεί μια τέτοια φωνή; Σε ποιο αλφάβητο, σε ποια γλώσσα; Γλώσσα που χάθηκε ή που ακόμη δεν μιλήθηκε; Brown noise», σ. 286).

Ο Γρηγοριάδης, με την πρόσφατη συλλογή του με διηγήσεις, δεν συνοψίζει απλώς μια συγγραφική πορεία που αριθμεί ήδη πάνω από τρεις δεκαετίες. Δείχνει τον τρόπο που οι προσωπικές μνήμες δένουν με τις ιστορίες των άλλων και όλες μαζί εκβάλουν σε μια σπουδαία επινοητική μυθοπλασία, στην κοινή θεματική που πάντα τροφοδοτεί και αναζωογονεί τη λογοτεχνία: ο έρωτας, η απώλεια, οι σχέσεις των ανθρώπων, η μνήμη και η εσωτερική αναδιάταξη του χρόνου. Ακούει, παρατηρεί, προσέχει, κι ύστερα, όπως γράφει ο ίδιος: διαλέγω τα λόγια μου, τον τρόπο που θα πω μια ιστορία. («Καρδιά από μέταλλο», σ. 145). Με τον ιδιαίτερο τρόπο του θυμάται και επινοεί, σε μια προσωπική γραφή, ικανή να μας συμπεριλάβει όλους, με τα δικά μας βιώματα να συναντούν τα δικά του, μέσα από τους αδιόρατους χιλιάδες κόμβους  των διηγήσεών του.

 

Διώνη Δημητριάδου

Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2023

Ένα δικό σου δωμάτιο Βιρτζίνια Γουλφ μετάφραση-σημειώσεις: Σπάρτη Γεροδήμου εκδόσεις Ερατώ η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Ένα δικό σου δωμάτιο

Βιρτζίνια Γουλφ


μετάφραση-σημειώσεις: Σπάρτη Γεροδήμου

εκδόσεις Ερατώ

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Κανένα πλάσμα δεν θα έπρεπε να μας αποκλείει τη θέα • Fractal (fractalart.gr)



 

κανένα πλάσμα δεν θα έπρεπε να μας αποκλείει τη θέα

 

[…] αν αντιμετωπίσουμε το γεγονός, διότι είναι γεγονός, ότι δεν υπάρχει χέρι να πιαστούμε πάνω του, αλλά ότι προχωρούμε μόνες, και ότι η σχέση μας είναι με τον κόσμο της πραγματικότητας, και όχι μόνον με τον κόσμο των ανδρών και των γυναικών, τότε θα έρθει η ευκαιρία… Απόσπασμα από την ανακεφαλαίωση που επιχειρεί η Βιρτζίνια Γουλφ στο εκτενές της δοκίμιο (στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο διαλέξεις που έδωσε τον Οκτώβριο του 1928 στα δύο κολλέγια του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, όπου για πρώτη φορά φοιτούσαν γυναίκες), που εκδόθηκε το 1929  με τον ευφυή και πολυσήμαντο τίτλο A Room of Ones Own, συχνότερα αποδιδόμενο ως Ένα δικό της δωμάτιο, εδώ στη μετάφραση της Σπάρτης Γεροδήμου, ως Ένα δικό σου δωμάτιο, σε μια περισσότερο προσωπική και απευθείας «συνομιλία» με τις γυναίκες προς τις οποίες απευθύνθηκε η Γουλφ. Με ένα συχνά  χειμαρρώδη λόγο, με πολλά στοιχεία (διαφωτιστικές οι σημειώσεις της μεταφράστριας στο Επίμετρο) αλλά και με παρεκβάσεις βασισμένες σε συνειρμούς, η Γουλφ ανατέμνει τη λογοτεχνική πραγματικότητα που φαίνεται μέχρι την εποχή της να μην έχει να αναδείξει ένα σοβαρό γυναικείο στίγμα στον χώρο της ενασχόλησης με τη μυθοπλασία, την ποίηση, την κριτική, το δοκίμιο. Παραμερίζει με διακριτή ευκολία τις συχνές, βολικές, δικαιολογίες για τη διαφορετικότητα ως προς τις ικανότητες που χαρακτηρίζουν τα δύο φύλα, εστιάζοντας στον διαφορετικό τρόπο σκέψης που εκ των πραγμάτων θα μπορούσε να δώσει εξαιρετικά δείγματα μιας άλλης προσέγγισης του κόσμου από την πλευρά των γυναικών συγγραφέων. Ο στόχος της είναι να δείξει πως η υποδεέστερη θέση της γυναίκας είναι κατασκεύασμα των συνθηκών που δομούν την κοινωνία των αντιθέσεων και της  ανισότητας, με τις διατηρημένες στερεότυπες κοινωνικές οικονομικές, εκπαιδευτικές προκαταλήψεις. Ένας δικός της χώρος (το δικό της «δωμάτιο») αλλά και μια οικονομική ελευθερία, μεταφρασμένη σε πεντακόσιες λίρες τον χρόνο,  θα ήταν οι απαραίτητες, ελάχιστες,  προϋποθέσεις για μια εκκίνηση της δημιουργικής της διάθεσης, που ενυπάρχει ομοίως σε άνδρες και γυναίκες.

 

[…] μπορεί να αντιτίθεστε επειδή μέσα σε όλα αυτά, έχω δώσει μεγάλη βαρύτητα στα υλικά πράγματα. Ακόμα και αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι πρόκειται για συμβολισμό, αυτό το πεντακοσάρικο το χρόνο, αντιπροσωπεύει τη θέση της δύναμης να σκέφτεστε, εκείνη η κλειδαριά στην πόρτα, σημαίνει τη δύναμη να σκέφτεστε απομονωμένη… (σ.218).

 


Ένα κείμενο που φανερώνει, μέσω της εξέτασης του λογοτεχνικού πεδίου, την κατώτερη θέση της γυναίκας, παράλληλα με τη δική της ανασφάλεια να παραμερίσει τις ποικίλες αντιδράσεις και να τολμήσει να εκφραστεί ελεύθερα. Αν μεταφέρουμε τον προβληματισμό αλλά και τις προτάσεις της Γουλφ στη σημερινή, προηγμένη σε πολλά επίπεδα, κοινωνία, θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε πώς ακόμη κάποιες στερεότυπες αντιλήψεις εξακολουθούν να αποτελούν εμπόδιο σε μια ισότιμη παρουσία των δύο φύλων στη λογοτεχνία, κυρίως στη μυθοπλασία. Ενδεικτικός ο χαρακτηρισμός «γυναικεία γραφή», μειωτικός με τον τρόπο που συχνά χρησιμοποιείται για να δείξει μια γραφή λιγότερο σημαντική, και όχι ως εγγενές ενδιαφέρον διαφοροποιητικό στοιχείο του γυναικείου φύλου. Πρωτοπόρα στη σκέψη και στη γραφή της η Γουλφ κατόρθωσε τόσο νωρίς να προσδώσει το σωστό περιεχόμενο στον όρο «ανθρώπινη γραφή» που δεν διακρίνει διαφορές στον τρόπο που γράφει ο άντρας ή η γυναίκα, παρά μόνον όταν  αυτή δεσμεύεται στην ελεύθερη έκφραση. Ενδιαφέρον το σημείο, όπου επινοώντας μια φανταστική περσόνα για την αδελφή του Σαίξπηρ, δείχνει (λόγω των συνθηκών της εποχής) τι κατόρθωσε να δημιουργήσει ο μεγάλος δραματουργός και πώς αντιθέτως εμποδίστηκε να δημιουργήσει η αδελφή του, περιορισμένη στα ειωθότα και αποδεκτά της κοινωνίας.

Μιλώντας για τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώνουν τον κλοιό γύρω από τη γυναίκα, περιορίζοντάς την σε προδιαγεγραμμένους ρόλους, έδειξε τον τρόπο της απελευθέρωσής της. Παρουσιάζοντας μάλιστα τις απόψεις της αρχικά σε μορφή διαλέξεων σε γυναικείο ακροατήριο, έδειξε ότι η προσωπική πορεία της καθεμιάς προς την αποδέσμευση περνά πρώτα από τη συνειδητοποίηση της κατάστασης και κατόπιν από τη βούλησή της να υπερβεί τα εμπόδια, θέτοντας τα δικά της όρια.

 

[…] τότε θα έρθει η ευκαιρία, και η νεκρή ποιήτρια, που ήταν αδελφή του Σαίξπηρ, θα φορέσει το σώμα που τόσο συχνά μέσα στους αιώνες έχει εγκαταλείψει. […] Όσο για τον ερχομό της, χωρίς εκείνη την προετοιμασία, χωρίς εκείνη την προσπάθεια από μέρους μας, χωρίς εκείνη την αποφασιστικότητα ότι όταν γεννηθεί, θα μπορέσει να ζήσει και να γράφει ποίηση, κάτι που κάποτε δεν θα μπορούσαμε να περιμένουμε, επειδή αυτό θα ήταν αδύνατον. Αλλά υποστηρίζω ότι θα ερχόταν αν δουλεύαμε γι’ αυτήν, και ότι, δουλεύοντας έτσι, ακόμα και μέσα στη φτώχεια και την αφάνεια, αξίζει τον κόπο. (σσ. 232-233).

 

Ένα σπουδαίο έργο, που ακόμη λειτουργεί  αφυπνίζοντας συνειδήσεις.

 

Διώνη Δημητριάδου