Για την ποίηση του Βαγγέλη Χρόνη γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης

 

Για την ποίηση του Βαγγέλη Χρόνη

γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης

 

Ποίηση Βαγγέλη Χρόνη

 

«Με αναιδή ηδυπάθεια και προκλητική σεμνότητα επιδεικνύει τα κάλλη της στα αμέτρητα φλας των επισκεπτών του Λούβρου λες και αντικαθιστά προσωρινά το φως της γενέτειρας της. Τούτη η θεά θα έχει αποκλειστικά δικαιώματα ακόμη και στο κλείσιμο του ματιού» (Βαγγέλης Χρόνης, ‘Η Αφροδίτη της Μήλου’).

 

Από τις εκδόσεις Καστανιώτη, κυκλοφόρησαν αυτή την χρονιά άπαντα τα ποιήματα του Βαγγέλη Χρόνη. Και πιο συγκεκριμένα, οι ποιητικές συλλογές που εκκινούν από τον ‘Σύμμαχο Χρόνο’ του 1999 έως την πανδημική ‘Μελλοντική Ελευθερία’ του 2020, που γράφτηκε από κοινού με τον Κωνσταντίνο Μπούρα.

Ο τίτλος είναι ‘Ποίηση 1999-2020,’[1] και περιλαμβάνει όχι επιλεγμένα ποιήματα από επιμέρους ποιητικές συλλογές, αλλά αυτούσιες συλλογές που αναδεικνύουν και την ποιητική εξέλιξη στο πέρασμα των χρόνων. Επίσης, θεωρούμε πως τα ποιητικά άπαντα του Βαγγέλη Χρόνη,[2] δεικνύουν και πιστοποιούν παράλληλα την θέση που καταλαμβάνει ο ποιητής στην ελληνική ποιητική παραγωγή των τελευταίων χρόνων, χονδρικά της περιόδου της Μεταπολίτευσης.

Σε αυτό το πλαίσιο, στην ‘Ποίηση 1999-2020,’ διακρίνουμε, μορφολογικά, την έμφαση που δίδει ο ποιητής στην ολιγόστιχη ή αλλιώς, την μικρή φόρμα ως κατάλληλη να αναδείξει τα νοήματα και τις σημάνσεις του ποιητικού του λόγου, από την οποία φόρμα δεν αποκλίνει πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.

 Οπότε, η μικρή φόρμα δεν συνιστά την εξαίρεση στον ποιητικό κανόνα, αλλά συνιστά τον ίδιο τον ποιητικό κανόνα, δίχως όμως κάτι τέτοιο να παραπέμπει στη σύνδεση της μικρής φόρμας με την δημιουργία λίγων ποιημάτων. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.

Αντιθέτως, θα λέγαμε πως, ο Βαγγέλης Χρόνης, διατηρεί το προνόμιο του να επιλέξει ο ίδιος πότε θα γράψει ποίηση, καταθέτοντας, ιδίως τα τελευταία χρόνια, σχεδόν μία συλλογή τον χρόνο, συμπυκνώνοντας σκέψεις και κομίζοντας την αντίληψη ό,τι η ποίηση και δη η ποιητική δημιουργία, αποτελεί ‘προϊόν’ πολλαπλών ερεθισμάτων.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα ερεθίσματα που λαμβάνει είναι πολλαπλά και επίσης, ενσωματώνονται δραστικά στο ποιητικό του ‘πράττειν,’ το οποίο και συγκροτεί ένα υπόβαθρο εντός του οποίου, η ποίηση, ως ‘προϊόν’ πολλαπλών ερεθισμάτων, όπως τονίστηκε μόλις πιο πάνω, αντανακλά και συνειδησιακές διεργασίες οι οποίες επιταχύνονται συνεπεία της ύπαρξης αυτών των πολλαπλών ερεθισμάτων.

 Ως προς αυτό, ο ποιητικός λόγος εν ευρεία εννοία, συντίθεται από την πρόσληψη της ιστορίας ως πεδίο που ‘μας αφορά,’ την παρότρυνση για ζωή εντός της συνειδητοποίησης του θανάτου που συμπεριλαμβάνεται ως θεματική στην ποίηση του Βαγγέλη Χρόνη, την απόσταση και την παρατήρηση,[3] την εγγραφή της μνήμης ως έναυσμα και ως μία εκ των προϋποθέσεων συγκρότησης της ανθεκτικότητας. Ενδεικτικό αυτού, το ποίημα ο ‘Βράχος’ από τον ‘Σύμμαχο χρόνο’: «Έσκυψε και χαϊδεύοντας τρυφερά τον καυτό βράχο ψιθύρισε: «Θα σε κρατήσω στις αναμνήσεις μου».[4]

Εδώ η μνήμη λειτουργεί ως δυνατότητα ανά-μνησης του «καυτού βράχου» που αναπαρίσταται με ‘ερωτικό’ τόνο, ενεργοποιώντας υπόγεια όσο και συνειδητά τους μηχανισμούς της άμυνας: Παρά την αποχώρηση από τον τόπο, ο βράχος και η ανάμνηση του βράχου θα θυμίζουν ό,τι το πρόσωπο ήταν εκεί, ή αλλιώς, έδωσε το παρών, αφήνοντας τα ‘ίχνη’ του. Ο βράχος, καθίσταται οικείο σημείο.

 Όσο η ανάγνωση των ποιημάτων εξελίσσεται, τόσο συναντάμε την συνάρθρωση ιστορίας και μύθου, γνώσης και αναγνώρισης, δοσμένα με μία εκφραστικότητα η οποία όμως, δεν μετατρέπεται σε λυρικό και μελοδραματικό ύφος, με τον ποιητικό λόγο να εδράζεται πάνω σε ένα υπόβαθρο αμφισβήτησης: παραδεδεγμένων ‘αληθειών,’ οραματικών αφηγήσεων που θέτουν ως επίκεντρο τον άνθρωπο, στρατηγικών που την ίδια στιγμή, επιζητούν τα ‘πάντα.’

«Ως εκεί που φτάνει το μάτι μου θέλω να βλέπω ως εκεί που τα νοητά σύνορα γίνονται ορατά και συγκεκριμένα. Το πιο πέρα δεν επιθυμώ να με αφορά. Δεν είναι η σκέψη του άγνωστου που με ταλαιπωρεί αλλά γιατί στην ανίχνευση της αλήθειας σκοντάφτω σε μύθους και αμφισβητήσεις»,[5] γράφει χαρακτηριστικά.

 Το ποιητικό γίγνεσθαι προσιδιάζει προς την κατεύθυνση συνδαύλισης των κρυμμένων επιθυμιών, διανοίγει τον χώρο ώστε να εμφανισθούν συγκεκριμένοι τόπο και ιδίως νησιά του Αιγαίου ως δηλωτικό ταυτότητας, νοηματοδοτεί τον έρωτα ως μετωνυμικό στοιχείο, αφήνοντας να διαρρεύσει η χορεία εκείνων των αφηγήσεων που έχουν να κάνουν με την πανδημική κρίση και την διαχείριση της.

Τα άπαντα επιτελούν την λειτουργία της συμπύκνωσης, προσφέροντας την ευκαιρία στον αναγνώστη είτε να γνωρίσει είτε να εμβαθύνει στις αφηγήσεις ενός ποιητή που είναι προσεκτικός στις διατυπώσεις του, μη παρηγορητικός,[6] μα και αρκούντως αιχμηρός όταν απαιτείται, προβαίνοντας σε μία εμπρόθετη σημασιοδότηση του χρόνου ως απτής πραγματικότητας. Που έχει την ίδια επίδραση αλλά βιώνεται διαφορετικά.  

---

[1] Βλέπε σχετικά, Χρόνης Βαγγέλης, ‘Ποίηση 1999-2020,’ Εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα, 2021.

[2] Το τεύχος 191 του λογοτεχνικού περιοδικού ‘Οδός Πανός,’ φιλοξενεί ένα αφιέρωμα στην εν συνόλω ποιητική δημιουργία του Βαγγέλη Χρόνη, δίδοντας έμφαση και στο δοκιμιακό μέρος, το οποίο και σχετίζεται με την ανάλυση των επιμέρους χαρακτηριστικών του ποιητικού έργου καθώς και ποιητικών συλλογών, αλλά επίσης, και στην κατάθεση της γνώμης ποιητών, συγγραφέων, διανοούμενων για τον και φίλο τους ποιητή, αναδεικνύοντας στοιχεία αμεσότητας. Βλέπε και, Οδός Πανός, ‘Αφιέρωμα στον Βαγγέλη Χρόνη,’ Τεύχος 191, Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 2021.

[3] Σε αυτό το σημείο, θα ειπωθεί πως ο ποιητής φέρει και τα επι-γενόμενα χαρακτηριστικά της λειτουργίας του ως ποιητής-παρατηρητής, κάτι που διαφαίνεται στον τρόπο με τον οποίο εκλαμβάνει την μετάβαση σε διάφορους αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, τα εκθέματα των οποίων ενίοτε αντιβαίνουν στις αρχές ή αλλιώς, στις επιταγές του μιμητισμού. Μέσα στο μουσείο, ο ποιητής επιδιώκει να ισορροπήσει μεταξύ ποιητικής ιδιότητας και της ιδιότητας του επισκέπτη, αφήνοντας να διαρρεύσει η επίγνωση ό,τι ο χώρος, ο μουσειακός χώρος, δύναται να συν-διαμορφώσει την ίδια την εικόνα που σχηματίζουμε για τα μουσεία, τα εκθέματα τους, την ιστορία. Αυτό που δεν γίνεται εν πρώτοις αντιληπτό, έχει επίσης την σημασία του.

[4] Βλέπε σχετικά, Χρόνης Βαγγέλης, ‘Ποίηση 1999-2020,’ ‘Ο Βράχος…ό.π., σελ. 50.

[5] Βλέπε σχετικά, Χρόνης Βαγγέλης, ‘Ποίηση 1999-2020,’ ‘Η Αμφισβήτηση…ό.π., σελ. 164.

[6] Η προσδοκία του, είναι να αντλήσει από την λέξη το νόημα της.

Σίμος Ανδρονίδης

Ο Σίμος Ανδρονίδης είναι Πολιτικός Επιστήμονας, υποψήφιος διδάκτωρ στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι επιστημονικός συνεργάτης της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών, Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδος. Τα  ερευνητικά ενδιαφέροντα είναι: θεσμοί κοινωνικής και πολιτικής εκπροσώπησης (πολιτικά κόμματα), Θεωρία του Κράτους,  κοινωνικά κινήματα, ποίηση, λογοτεχνία και  κριτική λογοτεχνίας. Είναι  μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, του Δικτύου για τη Μεθοδολογία στην Πολιτική Επιστήμη, του Δικτύου Ανάλυσης Πολιτικού Λόγου.   Email: gregandro@hotmail.gr

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ Διώνη Δημητριάδου, "Ο ποιητής διάγει εσώκλειστος - Οι "τόποι" στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη", Εκδόσεις του Φοίνικα

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

Με τη σφραγίδα ποιότητας των "Εκδόσεων του Φοίνικα" (τη γνώση και το μεράκι του Μπάμπη Λέγγα και την άριστη σελιδοποίηση του Σωτήρη Παπαδήμα), μόλις κυκλοφόρησε το κριτικό δοκίμιο:

Διώνη Δημητριάδου, "Ο ποιητής διάγει εσώκλειστος -

Οι "τόποι" στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη"

Στην προμετωπίδα έργο της Φωτεινής Χαμιδιελή. Την έκδοση συμπληρώνουν τρία ανέκδοτα ποιήματα του ποιητή.

Τα αρχέτυπα στην ποίηση της Διώνης Δημητριάδου Η Λίλια Τσούβα γράφει για την ποιητική σύνθεση «Παλίμψηστη του Λύκου μου Μορφή» Της Διώνης Δημητριάδου ΑΩ εκδόσεις, 2021 η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Literature.gr

 

Τα αρχέτυπα στην ποίηση της Διώνης Δημητριάδου

 Η Λίλια Τσούβα γράφει για την ποιητική σύνθεση

«Παλίμψηστη του Λύκου μου Μορφή»

Της Διώνης Δημητριάδου

ΑΩ εκδόσεις, 2021

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Literature.gr

Κριτική: Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή, Διώνη Δημητριάδου (literature.gr)

 

Αν η γραφή γεννιέται από την προσωπική απώλεια και τον σπαραγμό, η ποιητική σύνθεση της Διώνης Δημητριάδου Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή (AΩ 2021) εγκυμονεί στη μήτρα τη φωνή της πάσχουσας ανθρωπότητας. Ανοίγοντας έναν διάλογο εσωτερικό με προεκτάσεις ψυχαναλυτικές και ποιητικές, βυθίζεται στα μύχια της ανθρώπινης ύπαρξης. Συντροφιά της τα αρχέτυπα, εικόνες που δεν ανήκουν στο ατομικό πνεύμα ή σε συγκεκριμένες πολιτισμικές κατασκευές, αλλά στο αχανές ασυνείδητο της ανθρωπότητας.

Ο Karl Jung μίλησε για αρχέτυπα στη λογοτεχνία και υποστήριξε ότι σε ένα αληθινά συμβολικό έργο, η πηγή των εικόνων δεν βρίσκεται στο ατομικό υποσυνείδητο του συγγραφέα, αλλά στον χώρο της ασυνείδητης μυθολογίας, τα αρχέγονα περιεχόμενα της οποίας είναι κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας. Αρχέτυπα αποτελούν για παράδειγμα ο ήλιος, ο σταυρός, το φεγγάρι, το σπαθί, το λιοντάρι, ο λύκος. Στοιχεία του εξωτερικού χώρου που συνδέονται με τον ψυχισμό. Στοιχεία παλίμψηστα που μας επιτρέπουν να ανιχνεύουμε τον βυθό και τα στρώματα της μνήμης. Μορφές μυθικές στις οποίες η ανθρωπότητα αποτυπώνει τη δική της εικόνα για τον κόσμο, ανεξάρτητα από εθνοτικές ή γλωσσικές διαστρωματώσεις.

Η Διώνη Δημητριάδου χρησιμοποιεί το αρχέτυπο του λύκου. Ο Λύκος της έχει ανθρώπινη φωνή, πίνει καφέ. Είναι Λύκος και Δαίμονας μαζί. Φοβισμένος, έρημος, ταπεινός, πιασμένος στην απόχη, αναμετριέται με το κακό. Θύτης και θύμα ταυτόχρονα.

Η ταύτισή μας με ένα ζώο συμβολίζει το ασυνείδητο, σύμφωνα με τον Jung. Στα παραμύθια των λαών ο λύκος εμφανίζεται σε σκοτεινά δάση που φωτίζονται από την πανσέληνο. Από τη μια, είναι άγριος, κακός, το εμπόδιο για να φτάσουμε στο σπίτι, στην ασφάλειά μας, σχετίζεται με τα ένστικτα, το σκοτάδι, το πέρασμα στον Κάτω Κόσμο. Από την άλλη, συμβολίζει τη φωτιά, το φως, τη γνώση, η οποία μπορεί να γίνει και επικίνδυνη. Άπειρες είναι οι ιστορίες παιδιών που χάθηκαν στο δάσος και σώθηκαν γιατί τα θήλασαν οι λύκαινες. Μεταξύ αυτών ο Mόγλης, ο οποίος αναφέρεται στη συλλογή· το παιδί που βρέθηκε από κυνηγούς το 1867 να μεγαλώνει στο δάσος μέσα σε μια αγέλη λύκων.

Η Διώνη Δημητριάδου περιγράφει με αγωνιακό συναίσθημα τη διπλή υπόσταση του ανθρώπου. Από τη μια την κτηνώδη φύση του, με την επιθετικότητα, την αγριότητα· από την άλλη την πνευματική, του φωτός, της ποίησης.

Καταγράφει στη συλλογή της εννιά περάσματα του Λύκου στον σύγχρονο αστικό βίο. Πεζοποιήματα τα περάσματα, με συνοδευτικά ποιήματα και ρήσεις προφητείας. Τα παρουσιάζει σαν σκηνές σε φιλμ νουάρ: με χαμηλό φωτισμό, στη μαύρη νύχτα ή στο λυκόφως. Με ύφος σολωμικό, ενίοτε βιβλικό και προφητικό, ο λύκος περιπλανιέται στην πόλη.

[…] Λίγο φοβισμένος σιγοπατούσε κι όλο κοίταζε γύρω του. Ανθρώπων καταλύματα είναι αυτά, σκεφτόταν. Τα γκρίζα μάτια του δεν είχαν ξαναδεί τίποτα τόσο άγριο […]

 (ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ ΠΕΡΑΣΜΑ ΠΡΩΤΟ, σελ. 11)

Φοβισμένος, αναζητά την ασφάλεια της αγέλης. Όμως η μάζα τον απωθεί και η μοναξιά τον πληγώνει.

Βαρύς ο νόστος

η αγέλη απωθητική

κι η μοναξιά ανελέητη […]

(ΛΥΚΟΣ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΑΣ ΜΑΖΙ, σελ. 12)

Η Διώνη Δημητριάδου ιχνηλατεί τα σκοτεινά μονοπάτια της ψυχής. Τη νύχτα αναζητά καταφύγιο στην ποίηση, όμως ο ποιητής είναι τυφλός και ανέστιος. Και αργεί να ξημερώσει. Παίζει με τις δύο φύσεις του ανθρώπου, την υψηλή-πνευματική και την άγρια-κτηνώδη. Προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά τέρατα, αναμετράται με το ατομικό και συλλογικό σκότος, ενώ παράλληλα επιχειρεί να συμφιλιωθεί με τον «πολιτισμό».

Οι περιπλανήσεις του λύκου στην πόλη αναδεικνύουν την πολύπλευρη και απροσδιόριστη υπόσταση του ανθρώπου. Ζητά ζεστασιά και συντροφικότητα, όμως νιώθει μόνος. Αδύναμος και μοναχικός, οδηγείται σε αδιέξοδο, αντιμετωπίζοντας την αποξένωση.

Πώς να χωθείς έτσι ακυβέρνητος

στο δάσος των ανθρώπων

το νήμα πώς να πιάσεις;

Η Αριάδνη μια προδοσία ολοφάνερη

Θα βρεις το δρόμο, μου ’λεγε

κι εγώ

Λύκος πιστός

πιάστηκα στην παγίδα

(ΣΥΣΚΟΤΙΣΗ, Σελ. 15)

Η Δημητριάδου περιγράφει με τρόπο ανάγλυφο τον ασθματικό αγώνα του ανθρώπου για επιβίωση σε έναν κόσμο εχθρικό. Λύκος ανάμεσα σε λύκους. (Homo hominis lupus. Η ρήση του Πλαύτου). Αναπαριστά τον πάσχοντα άνθρωπο που πορεύεται σαν άγγελος εκπεσών μέσα στο σκοτάδι. Τραγικός Επιμηθέας, μοιραίο θήραμα των άλλων λύκων. Έχοντας απολέσει το ελεητικό του πρόσωπο, παλεύει σαν Σίσυφος.[i]

Πόνος, απουσία, ματαίωση. Η προς τα ένδον στροφή καταντά ΤΣΙΡΚΟ ΔΩΜΑΤΙΟΥ με παλιάτσους φόβους και διαψεύσεις.

[…] Άκουγε ο Λύκος και ο θυμός του φούντωνε, τον έπνιγε ανείπωτη κραυγή. Πώς να φανερωθεί μέσα στο πλήθος των ανθρώπων; Πώς να ντυθεί κι αυτός στο ψέμα τους; Κάποιοι με λένε ταξιδιώτη κάποιοι περιπλανώμενη απειλή – ας μην ξανοίγεστε στο δάσος μοναχοί γιατί μπορεί να συναντήσετε συντροφευμένους λύκους…

έτσι σκεφτόταν ο Λύκος

και τρόμαζε και αυτός με την ιδέα.

(ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ, σελ. 21)

Ένα παλίμψηστο η ανθρώπινη ιστορία, γράφεται ξανά και ξανά. Οι φόβοι της παιδικής ηλικίας (προϊστορικού ανθρώπου) ξαναζούν στην ωριμότητα (σύγχρονος άνθρωπος). Απροσάρμοστο σαν τον Μόγλη το ανθρώπινο ον, δεν διδάσκεται από την ιπποσύνη, τον δονκιχωτισμό. Φαουστική η ζωή του.

[…] Τρέμει η ψυχή την καταιγίδα

Σαλοί και αλλόκοτοι μαζί,

θα πορευθούμε ως το τέλος

 

 Την κόλαση την έχω βρει

γι’ αυτό κι ο φόβος

πιο κρυφός

πιο μοχθηρός με την ψυχή μου

φωλιάζει μέσα μου και τρώει

από το σώμα και τον νου μου

μην ξεχαστώ και με ξεχάσω

(ΜΟΙΡΑΙΑ ΡΗΣΗ, σελ. 24-25)

Προσωπεία, λυκοφιλίες, ολισθηρά ιδεολογήματα. Αναπότρεπτη η μοίρα του ανθρωπίνου γένους. Διάψευση, κενό, αποσύνθεση. Δάκρυα, σκοτάδι και αφόρητη παγωνιά. Ο ανθρώπινος Λύκος συντετριμμένος τραγουδά την έκπτωση. Θηρία οι άνθρωποι και το ποίημα… ωμοφάγο.

Τη μέρα κλειδώνω τα θηρία

στην ντουλάπα

κάνω πως δεν ακούω τα γρυλλίσματα

σχεδόν τα ξεχνώ

κάποτε ησυχάζουν

βάζουνε κάτω σχέδια

μηχανεύονται αποδράσεις

Δεν ξέρω πώς

αλλά τη νύχτα δραπετεύουν

ξεχύνονται στα όνειρα

τι μεταλλάξεις των προσώπων

τι χρονικά μπερδέματα

μια απόλυτη αναστάτωση […]

(ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΟΝΕΙΡΩΝ, σελ. 27)

   Το ασυνείδητο, το όνειρα, ο Φρόιντ. Και στον ιερό χώρο της ποίησης, η υπεροψία των υψιπετών αφεντάδων

που ορέγονται να σπέρνουν νάρκες

αφήνοντας το ποίημα ατελές

όχι στον στίχο μα στο ήθος

 (ΣΠΑΡΜΕΝΟ ΣΕ ΝΑΡΚΕΣ ΤΟ ΤΟΠΙΟ, σελ. 29)

Η Διώνη Δημητριάδου παραδίδεται στην περιπέτεια της ψυχής, επιθυμώντας κάθαρση. Με λόγο αγωνιακό, χωρίς τελεία κάποιες φορές στα πεζοποιήματα, παίζοντας με τα αρχέτυπα του λύκου, του φιδιού, του λαβύρινθου, του καρφιού, περιγράφει την ασυντρόφευτη μοναξιά του ανθρώπου και μιλά για τον εαυτό και το ποίημα.

Όσο ιχνηλατώ τα παλαιά

σβήνει η τωρινή γραφή

κι όσο αχνή προβάλλει

ίδιο σπασμένο κρύσταλλο

η αλλοτινή

τόσο με θλίβουν

τα σβησμένα μου όλα

Εμφύλιοι καιροί

έζωσαν τη ζωή μου

αμάχη από παντού

[…]

Τώρα Λύκος κι αυτός

ρωτά όλο ρωτά

αν κάποιος

βρήκε τον χώρο ανάμεσα

θηρίο ή θεός

κι άνθρωπος πού; […]

 (ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΗ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ ΜΟΥ ΜΟΡΦΗ, σελ. 47-48).

Κάνοντας χρήση του ερωτήματος του Σεφέρη από το ποίημά του Ελένη (τ’ είναι θεός; τί μη θεός; και τί τ’ ανάμεσό τους;), με αναφορές στην αρχαία και χριστιανική παράδοση, επαναλήψεις, ερωτήσεις, εικόνες, στίχους ρυθμικούς, η ποιήτρια προβληματίζεται για τον χρόνο, τη μικρότητα του ανθρώπου μέσα στο απέραντο σύμπαν, την αμαρτία, ζητώντας απεγνωσμένα μια ανάσταση.

Η ποιητική σύνθεση της Διώνης Δημητριάδου Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή μάς συνεπαίρνει, ίσως γιατί μάς οδηγεί κατευθείαν στον καθρέφτη. Χρησιμοποιώντας τα αρχέτυπα με τον δικό της μοναδικό τρόπο, εμπλουτίζει τη λογοτεχνία με νέα επίπεδα ερμηνείας.

[i] ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΡΙΤΟ, σελ. 17.

 

Λίλια Τσούβα

Η ελιά και η φλαμουριά Ελλάδα και κόσμος - Άτομο και ιστορία στην ελληνική πεζογραφία 1974-2020 Δημοσθένης Κούρτοβικ εκδόσεις Πατάκη η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Η ελιά και η φλαμουριά

Ελλάδα και κόσμος - Άτομο και ιστορία

στην ελληνική πεζογραφία 1974-2020

Δημοσθένης Κούρτοβικ

εκδόσεις Πατάκη

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Από την «ελιά» στη «φλαμουριά» • Fractal (fractalart.gr)

 

 Από την «ελιά» στη «φλαμουριά»

 

Η ενδιαφέρουσα μελέτη του Δημοσθένη Κούρτοβικ Η ελιά και η φλαμουριά – Ελλάδα και κόσμος, άτομο και ιστορία στην ελληνική πεζογραφία 1974-2020, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, δίνει την ευκαιρία να διατρέξουμε σχεδόν πενήντα χρόνια νεοελληνικής πεζογραφίας. Να επισημανθεί ότι στη σχετικά πρόσφατη εκδοτική παραγωγή δεν είναι το μόνο βιβλίο με παραπλήσια θεματική, γεγονός που επιτρέπει δύο διαπιστώσεις: αφενός ότι τα πενήντα χρόνια  είναι μάλλον αρκετά για μια εκτενή επισκόπηση ουσίας, και αφετέρου ότι το ενδιαφέρον πλέον προσανατολίζεται, πέρα από την περιστασιακή αξιολόγηση ενός βιβλίου ή και ενός συγγραφέα, περισσότερο στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα, είτε αυτή εκλαμβάνεται ως κράμα πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων είτε ως πολιτιστική επεξεργασία του κλίματος που διαμορφώνεται ως επακόλουθο των εξελίξεων αυτών. Ωστόσο, το εν λόγω συγγραφικό πόνημα του Δημοσθένη Κούρτοβικ έχει μια διαφορετική οπτική από τα υπόλοιπα παρεμφερή, καθώς δεν εστιάζει στους συγγραφείς για να τους αξιολογήσει αλλά επικεντρώνει στα βιβλία. Και αυτό γιατί εξετάζει όχι μόνο τη σχέση του βιβλίου με την κοινωνία (έτσι κι αλλιώς ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα από μόνο του στη γενική θεωρητική του προσέγγιση) αλλά τη σχέση της λογοτεχνίας (εν προκειμένω της πεζογραφικής εκδοχής της) με τη ζωή στο σύνολό της, με τον κόσμο, την ιστορική συλλογική συνείδηση, με τις πολιτισμικές αλλαγές που καθόρισαν τη φυσιογνωμία της εποχής της Μεταπολίτευσης αλλά και τον τρόπο που αυτές έγιναν αποδεκτές (στο βαθμό που έγιναν) διαφοροποιώντας τις νοοτροπίες ή (συχνά) συγκρουόμενες μαζί τους. Εν τοιαύτη περιπτώσει, αν δεχθούμε ότι η Τέχνη σε όλες της τις μορφές, ως αντικείμενο εξέτασης αλλά και ως κατ’ ουσίαν πολιτιστικό αγαθό, δεν μπορεί να εκληφθεί συρρικνωμένη μόνο μέσα στα υλικά της χαρακτηριστικά, τότε το εν λόγω πόνημα έχει να προσφέρει σημαντική αρωγή σε μια συζήτηση γύρω από τη λογοτεχνία, θεωρούμενη ως αφενός αντικαθρέφτισμα της εποχής της αλλά και ως όχημα μιας δυνάμει αλλαγής.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη με βάση μια χρονική μέτρηση: 1974-1989 και 1990-2020. Το βασικό κριτήριο της διάκρισης σε δύο μέρη είναι μια σταδιακή διαφοροποίηση της φυσιογνωμίας της Μεταπολίτευσης η οποία αντανακλά στη λογοτεχνική δημιουργία. Αυτή σχετίζεται με τη (σταδιακή πάλι) μεταπήδηση από το «εμείς» στο «εγώ», εκδηλωμένο ως μια εσωστρέφεια με έμφαση στην εντοπιότητα και στο ελληνικό στοιχείο, κατά την πρώτη περίοδο, και η επιστροφή στο «εμείς», κάτω όμως από μια νέα θεώρηση, προσαρμοσμένο στην παγκοσμιοποίηση, κατά τη δεύτερη εξεταζόμενη περίοδο.

Ενδιαφέρουσα πάντα η κριτική ματιά του Κούρτοβικ, κυρίως μέσα στο ανατρεπτικό της πνεύμα, εξετάζει τις επιλογές της πεζογραφίας συνεκτιμώντας τη «συνομιλία» τους (σε συμφωνία ή σε αντίθεση) με τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της εποχής, αναδεικνύοντας τάσεις ενδογενείς ή εισαγόμενες, εμμονές που επιβίωσαν από παλαιότερες εποχές αλλά και καινοφανείς ιδέες και τρόπους γραφής. Η κληρονομιά του Εμφυλίου, η ξεχωριστή δεκαετία του ’80, οι ήρωες και οι αντιήρωες, η άνθηση του μυθιστορήματος, η «γυναικεία» οπτική, το κοινωνικό-αστυνομικό μυθιστόρημα, η λογοτεχνία του φανταστικού, το ιστορικό μυθιστόρημα, η «λογοτεχνία της Κρίσης», ο ρόλος της κριτικής κ. α. είναι από τα θέματα του βιβλίου. Στην ουσία δημιουργεί ένα εγχειρίδιο κριτικής σκέψης (με την αισθητική του συγγραφέα και τη διεισδυτική ματιά του κριτικού), εντυπωσιακό ως προς την πύκνωση ουσίας στη σχετικά μικρή του έκταση, που χρονικά εκτείνεται στην περίοδο από το 1974 έως σήμερα. Ταυτόχρονα συνιστά ένα «εργαλείο» ανίχνευσης της φυσιογνωμίας της λογοτεχνικής γραφής και των συνδέσεών της με την κοινωνία και τη ζωή, δηλαδή έναν τρόπο ερμηνείας του πολιτισμού. Σε κάθε περίπτωση μια σπουδαία αφορμή για διάλογο που μόνον ευεργετικός θα είναι για το πολύμορφο αλλά και πολύπαθο λογοτεχνικό τοπίο.

Διώνη Δημητριάδου 

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ Από τις ΑΩ εκδόσεις Καλοκαίρι 2021

 

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

Από τις ΑΩ εκδόσεις

Καλοκαίρι 2021

- Κωνσταντίνος Λουκόπουλος "Γενόσημα"

278 πεζά ποιήματα

- Χαράλαμπος Κατσάρας "Λόρδος Μπάυρον"

Συγκριτικές μελέτες στην ανάλυση των ποιημάτων του. Εργοβιογραφία - σχόλια

- Ελένη Γκίκα "Προσωπαγνωσία"

Δημοσιογραφικό θρίλερ

- Χρήστος Κατσάνος "Ο μύθος της αλήθειας"

Όπως τον αφηγήθηκε ο R. Rorty

- Πέτρος Φιλίππου-Αγγέλου "Η επανάσταση στην Αττική και η απελευθέρωση της Αθήνας"

Συμβολή στην ιστορία της Αττικής, για την περίοδο της Επανάστασης του 1821

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ Κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Στίξις η νέα ποιητική συλλογή του Γιώργου Γκανέλη Ιχνηλάτηση του τέλους

 

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

 

Ιχνηλάτηση του τέλους

 

Κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Στίξις 

η νέα ποιητική συλλογή του Γιώργου Γκανέλη

 Ιχνηλάτηση του τέλους

 

"ΔΩΜΑΤΙΟ 304"

  Με τα πιο μέτρια ποιήματα ζωγραφίζεις το σύμπαν. Όπως με την αθωότητα του νηπίου τη μοναξιά. Και μια ανορθόγραφη λέξη αρκεί για να καρποφορήσει  το μέλλον. Εκεί που τελειώνουν οι στίχοι φυτρώνουν δάχτυλα που αγγίζουν το πεπρωμένο. Το μεταλλάσσουν σε ένα καταπράσινο λιβάδι πλησίον της φθοράς. Ο άνθρωπος είναι το παυσίλυπο της ανυπαρξίας και η ανεστραμμένη εκδοχή της ζωής. Με την προϋπόθεση βέβαια να υφίσταται η Ιστορία για να καταγράψει τη διαδρομή. Και οπωσδήποτε η Ποίηση που θα την εκλεπτύνει.

Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του Περιοδικού Οδός Πανός, 191

 

Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του Περιοδικού Οδός Πανός, 191

Με αυτό το τεύχος το περιοδικό κλείνει 40 χρόνια κυκλοφορίας

‛Oδός Πανός®

εργοτάξιο εξαιρετικών αισθηµάτων

έτος 40o, τχ. 191, Σεπτέµβριος - Δεκέµβριος 2021

 

ΠEPIEXOMENA

Αφιέρωμα στον Βαγγέλη Χρόνη

Επιμέλεια αφιερώματος: Θανάσης Θ. Νιάρχος

3 Γιώργος Χρονάς: Το αφιέρωμα για τον Βαγγέλη Χρόνη

4 Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ: Βαγγέλης Χρόνης. Ένας αληθινός ποιητής

5 Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα: Ο ποιητής Βαγγέλης Χρόνης και ο «Σύμμαχος Χρόνος»

8 Νίκος Σταμπολίδης: «Ο Χρόνης, ο χρόνος, η αιωνιότητα και η αρχαιολογία»

11 Γεώργιος Μπαμπινιώτης: Η γλώσσα στην ποίηση τού Βαγγέλη Χρόνη

15 Σταύρος Ξαρχάκος: Βαγγέλης Χρόνης Ένα σκαλοπάτι για να έρθουμε λίγο πιο κοντά στ’ όνειρο

16 Θεόδωρος Παπαγιάννης: Βαγγέλης Χρόνης Ο ποιητής που μετατρέπει την ποιητική ουσία σε ποιητική τέχνη

18 Τάκης Μαυρωτάς: Βαγγέλης Χρόνης. Η εικαστική ματιά ενός ποιητή

23 Θανάσης Θ. Νιάρχος: Ο Βαγγέλης Χρόνης του πεζού λόγου

26 Γιώργος Ν. Μανιώτης: Χαμηλόφωνη ταπεινοσύνη «Σύμμαχος χρόνος»

27 Κώστας Γεωργουσόπουλος: Η πρώτη κραυγή «Η ευθύνη του Μαΐου»

30 Γιώργος Ν. Μανιώτης: Αρχαία μουσική «Η ευθύνη του Μαΐου»

32 Θάνος Μικρούτσικος: Από την αρχή

33 Θανάσης Θ. Νιάρχος: Το αίνιγμα ως λύση «Ένα χωνάκι θλίψη»

36 Κώστας Γεωργουσόπουλος: Νοσταλγία για τα χαμένα «Ένα χωνάκι θλίψη»

39 Γιώργος Ν. Μανιώτης: Η αρχαία ανθοδέσμη των αισθήσεων «Νέοι στον Άδη»

42 Θανάσης Θ. Νιάρχος: Η αρχέγονη απορία «Η ευθύνη του Μαΐου»

46 Θανάσης Θ. Νιάρχος: Η σταγόνα και ο ωκεανός «Νέοι στον Άδη»

50 Γιάννης Κοντός: Με τη ζυγαριά της ψυχής «Νέοι στον Άδη»

52 Κική Δημουλά: Μέσα στην ίδια λέξη «Ένα χωνάκι θλίψη»

54 Τίτος Πατρίκιος: Μια στοχαστική ποίηση «Ένα χωνάκι θλίψη»

56 Μάνος Ελευθερίου: Ο θρίαμβος της ποίησης «Ένα χωνάκι θλίψη»

59 Έλενα Τσαγκαράκη: Η εκκωφαντική σιωπή «Ένα χωνάκι θλίψη»

63 Θανάσης Θ. Νιάρχος: Το φεγγάρι της ποίησης «Ένα χωνάκι θλίψη»

67 Γιάννης Μετζικώφ: Το λιωμένο ρολόι του χρόνου «Νέοι στον Άδη»

70 Κώστας Τσιάνος: Μια ποιητική φύση

71 Γιώργος Χρονάς: Ποίηση του πένθους

73 Σίμος Ανδρονίδης: Η αποκάλυψη του ελάσσονος «Το αρχαίο κεραμίδι»

79 Γιώργος Ν. Μανιώτης: Η τελετουργία της στιγμής «Ένα χωνάκι θλίψη»

82 Νίκος Κυριαζής: Μια θαυμάσια ορχήστρα «Η ευθύνη του Μαΐου»

84 Θανάσης Θ. Νιάρχος: Έννοιες συγγενικές «Τα αγάλματα και οι ψυχές»

86 Κώστας Γεωργουσόπουλος: Ποίηση γνωμική «Τα αγάλματα και οι ψυχές»

88 Τίτος Πατρίκιος: Μια διαρκής κίνηση «Τα αγάλματα και οι ψυχές»

90 Συνομιλία με τον Μανώλη Πιμπλή. Τα συναισθήματα των αγαλμάτων

93 Κωνσταντίνος Μπούρας: Εξατομικευμένη παγκοσμιότητα «Το αρχαίο κεραμίδι»

95 Γιώργος Ν. Μανιώτης: Ο ήχος της αντίστασης «Τα αγάλματα και οι ψυχές»

98 Γιώργος Ν. Μανιώτης: Βουβός θρήνος «Το φως της σκιάς»

102 Θανάσης Θ. Νιάρχος: Φθορά και αφθαρσία «Το φως της σκιάς»

105 Μαριγώ Αλεξοπούλου: Συγκερασμός σύγχρονου και αρχαίου κόσμου «Το φως της σκιάς»

107 Κωνσταντίνος Μπούρας: Λατρεία του υπερβατικού «Το φως της σκιάς»

108 Αλέκος Φασιανός: Ποίηση φιλοσοφική «Η ευθύνη του Μαΐου»

109 Σπ. Κάλμπαρης: Διαυγής πεσιμισμός «Νέοι στον Άδη»

111 Σίμος Ανδρονίδης: Η μικρή αφήγηση περί κρίσης «Το αρχαίο κεραμίδι»

115 Σίμος Ανδρονίδης: Όριο πραγματικό και συμβολικό «Η ευθύνη του Μαΐου»

118 Σίμος Ανδρονίδης: Η βαρύτητα της στιγμής «Το φως της σκιάς»

121 Σίμος Ανδρονίδης: Υπόθεση του νου «Τα αγάλματα και οι ψυχές»

125 Κωνσταντίνος Μπούρας: Ταξιδιώτης του χρόνου «Τα αγάλματα και οι ψυχές»

127 Γιώργος Μαρκόπουλος: Το ποίημα ως δώρο

130 Διώνη Δημητριάδου: Αρχή ερμηνείας «Το φως της σκιάς»

131 Σίμος Ανδρονίδης: Μνήμων ποιητής «Μελλοντική ελευθερία»

134 Παναγιώτης Βούζης: Στιγμιότυπα της αιτιακής περιοχής «Το αρχαίο κεραμίδι»

139 Δημήτρης Ι. Καραμβάλης: «Και αν τα ανύπαρκτα είναι υπαρκτά;»

142 ΕΓΡΑΨΑΝ - ΕΙΠΑΝ

***

147 Βασίλης Κοντόπουλος: Εδώ Βερολίνο

152 Γιάννης Βασιλακάκος: Αναμνήσεις του Γιάννη Βασιλακάκου από την επίσκεψη του

 Βασίλη Αλεξάκη στη Μελβούρνη

156 Θέμης Λιβεριάδης: Ανεπίδοτη στο Βασίλη Αλεξάκη

157 Θέμης Λιβεριάδης: Ένας άδικος λογαριασμός

165 Bασίλης Kοντόπουλος: 71η Berlinale

169 Πολύνα Μπανά: Ποτέ, μπροστά από…

170 Χρήστος Ναούμ: Μνήμη κι επιπλοκές

171 Μπάμπης Ιμβρίδης: 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

173 Στέιση Μανδάλτση: Σεπτέμβρης στα κοιμητήρια της Αγίας Παρασκευής

175 Βιβλία. Γράφουν οι: Διώνη Δημητριάδου, Αθανάσιος Δημ. Οικονόμου, Στέλλα Πριόβολου, Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης, Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Ευσταθίας Δήμου, Γιώργος Χρονάς, Έμυ Πανάγου, Κωνσταντίνος Μπούρας

199 Για την Σταυρούλα Δημητρίου

213 Γιώργος Ζώταλης: Ποντικοφάρμακα

214 Κώστας Θ. Ριζάκης: επιλογέως γνέματα

215 Για τον Γιάννη Τριανταφύλλου

216 Χάρης Μεγαλυνός: Ένα βιβλίο σχεδόν «αχειροποίητο» - Η γυναίκα της Πάτρας»

221 Δευτέρα

222 Τα 3 τεύχη μας του 2021 – 189, 190, 191

226 Τα βιβλία μας, του 2019, 2020, 2021

Υπάρχει στα βιβλιοπωλεία:

Πολιτεία

Ιανός (Αθήνα, Θεσσαλονίκη)

Πρωτοπορία (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα)

Πατάκης

Αχιλλέας Σίμος

Ελευθέριος Τζανακάκης

Χρήστος Μαρίνης

Α. Κανάκης

Συμμετρία Α. Ε.

Τσιγαρίδας Α. Ε.

Ευριπίδης Α. Ε. 

Σμυρνιωτάκης Greek books

Δ. Τσανάς – Σ. Δημόπουλος

Σκλαβούνος Παράσχης

Ηλίας Μαγγόπουλος

Κέντρο του Bιβλίου (Θεσσαλονίκη)

Μαλλιάρης (Θεσσαλονίκη)

Κεντρί (Θεσσαλονίκη)

Πολύκεντρο Θαλασσινού (Κως)

Βιβλιοπωλείο Οδός Πανός, Διδότου 39 και Ιπποκράτους

106 80 Αθήνα, τηλ 2103616782

e-mail: chronas@otenet.gr

και όπου ζητηθεί με αντικαταβολή.

Διανομή από το Πρακτορείο Τύπου, Άργος Α.Ε., μόνο στην Αττική, και στο αεροδρόμιο Αθηνών, τον Σεπτέμβριο.

Καλοκαίρι με χαϊκού Έμμα Τσιβρά μαζί με δύο φωτογραφίες του Δημήτρη Χαρισιάδη από τη Μύκονο του 1955

 

Καλοκαίρι  με χαϊκού

Έμμα Τσιβρά

μαζί με δύο φωτογραφίες του Δημήτρη Χαρισιάδη από τη Μύκονο του 1955

Αμφίβιο ον

ξαπλωμένη στην άμμο

-ανασαίνεις φως.

...

Στον ελαιώνα

χορωδία  τζιτζικιών

-υμνούν το θέρος.

...

Τις νύχτες σιγή

μονάχα τα τριζόνια

-κεντούν το χρόνο.

...

Αστροστόλιστα

μεσάνυχτα στους κήπους

-Αύγουστε θεέ.

...

Άσπρο καπέλο

σε στάση αναμονής

-γλυκιά ραστώνη.

...

Θερινή σιέστα

τα όνειρα κοιμούνται

- κοντέρ στο μηδέν.

...

Μικρό μπαλκόνι

το πένθος αξόδευτο

-θέρος επαίτης.

...

Το απόγευμα

βρέχει τρίγωνες στάλες

-Ιούνης μήνας.

...

Χρώματα φέγγουν

οι βάρκες ακίνητες

-σκοτεινά νερά.

...

Στο λιμανάκι

το πλοίο ορθόπλωρο

-μηχανές στο φουλ.

...

Βαριά βαλίτσα

αφόρετα όνειρα

-στενή προβλήτα.

...

Ο νέος τρόπος

ο νέος διαχωρισμός

-ο νέος φόβος.

...

Λέξεις με θυμό

πίσω από τις μάσκες

-ζητούν το λόγο.

...

Αχνίζει η γη

ο Ιούλιος περνά

-μπαίνει στο δώμα.

...

Καυτή ανάσα

καλοκαιρινός λίβας

-δίψα για φιλί.

...

Σώματα στάχυα

λικνίζονται στον ήλιο

-έρως θηρευτής.

...

Υγρή αρμύρα

μπόρες του καλοκαριού

-γαλάζιος ατμός.

...

Τρελό μελτέμι

στεγώνει το μελάνι

-αδειάζει ο νους.

 

Έμμα Τσιβρά

(η πρώτη δημοσίευση στο frear)

 

Η Έμμα Τσιβρά γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζει στο Περιστέρι. Σπούδασε Αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο University of Reading στην Aγγλία.  Εργάσθηκε  στην ιδιωτική και δημόσια  εκπαίδευση ως καθηγήτρια Αγγλικών. Τον Ιούνιο του 2018 εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Οι λέξεις αντιστέκονται».

 Ποιήματα  και διηγήματά  της  έχουν  δημοσιευθεί  στα  ηλεκτρονικά περιοδικά

 Φρέαρ,  Βακχικόν,  Φράκταλ ,Θράκα   και σε άλλους  λογοτεχνικούς ιστότοπους .