Η αξία μιας περιγραφής

(κάποιες πρώτες σκέψεις διαβάζοντας ένα αξιόλογο βιβλίο)

Παράξενη φήμη ήταν, λοιπόν, αλλά λέγανε ότι ο Σεργκέι Αλεξέγιεβ, που μόναζε με τον δικό του, ολότελα προσωπικό τρόπο μέσα στον κόσμο σαν ένας αλλόκοτος καλόγερος, δίχως όμως να απαρνιέται πού και πού τις ηδονές του, είχε κάποιες μέρες την πόρτα του λίγο ανοιχτή για να περνάει όποιος ήθελε μέσα. Το φτωχικό υπόγειό του συνήθως κουκούλωνε η βαριά αποφορά της νερόβραστης λαχανόσουπας. Ψάρι παστό ή κρέας έβλεπε πολύ σπάνια το σπίτι του. Δυο καρέκλες, ένα τραπέζι, μια  μικρή βιβλιοθήκη κι ένα ντιβάνι σκεπασμένο με μουσαμά στη γωνία ήταν όλα κι όλα τα υπάρχοντά του. Καθόταν πολλές φορές στο τραπέζι του και διάβαζε για ώρες με έναν βιαστικό και φαινομενικά ασύνταχτο τρόπο, αλλά το αξιοπερίεργο ήταν ότι πάντα στο τέλος είχε πάρει τις γνώσεις που ήθελε από τα βιβλία. Το μέτωπό του συχνά φωτίζανε περαστικές σκέψεις, τα λιπόσαρκα μάγουλά του ρουφιόνταν θαρρείς ακόμα πιο μέσα από την έγνοια, «τη φροντίδα του», όπως έλεγε, «για τον κόσμο»· ωστόσο, ήταν φορές που έδειχνε να φορτίζεται από ανοίκεια ως τότε σε κείνον συναισθήματα. Τότε το πρόσωπό του κοκκίνιζε από την έξαψη, η ανάσα του βάραινε, τα μάτια του, απλανή, σαν να βρισκόταν σε κάποια απόγνωση ή έντονη ονειροπόληση, στυλώνονταν πάνω από το βιβλίο και πολύ λίγα πράγματα μπορούσαν να του αποσπάσουν από το μοναχικό του έργο την προσοχή.

(απόσπασμα από τη νουβέλα «Η σκιά του στρατιώτη» του Αντώνη Ξυραφά, εκδόσεις Γαβριηλίδη)

Η ικανότητα ενός συγγραφέα να δίνει με ακρίβεια φωτογραφική και σκηνοθετική ματιά τον χώρο μέσα στον οποίο εντάσσονται τα πρόσωπα του έργου του και διαδραματίζεται η πλοκή είναι από τα ζητούμενα της αξιόλογης γραφής. Δεν το καταφέρνουν πολλοί, ίσως από αδυναμία ίσως από αδιαφορία, εκτιμώντας πως η αξία του λόγου τους μετριέται περισσότερο στη δράση, όπως αυτή αναπτύσσεται στην αφήγηση. Να παρατηρήσουμε, ωστόσο, ότι η αφήγηση, όσο γλαφυρή κι αν είναι, κινδυνεύει να μείνει μετέωρη, αν δεν της παρασχεθεί ο κατάλληλος χώρος ανάπτυξης. Και, φυσικά, μια αιωρούμενη δράση τι να την κάνεις; Χρειάζεται πλαίσιο με σαφήνεια περιγραφική δηλωμένο, προκειμένου και οι ήρωες να σταθούν στα πόδια τους, να ενταχθούν ομαλά μέσα του,  και να εξελιχθεί η υπόθεση.

Στο παραπάνω απόσπασμα θαρρείς και είσαι μέσα σ’ αυτό το λιτό και απέριττο σπίτι του ιδιόμορφου Σεργκέι Αλεξέγιεφ, ότι κάθεσαι στο τραπέζι του και μοιράζεσαι μαζί του τη φτωχή λαχανόσουπα, χαζεύεις και φυλλομετράς τις σελίδες των βιβλίων του και παρατηρείς με τη σειρά σου, ως αναγνώστης πια αλλά και ως αόρατος ήρωας του βιβλίου, το συννεφιασμένο του πρόσωπο.

Χαίρομαι να συναντώ τέτοια δείγματα γραφής, κυρίως όταν αυτό συμβαίνει σε βιβλία πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων, όπως εδώ είναι η περίπτωση του  Αντώνη Ξυραφά. Στο βιβλίο του θα επανέλθουμε για μια ολοκληρωμένη παρουσίαση.

Διώνη Δημητριάδου