Μια παρουσίαση 

του ποιητή Μίλτου Σαχτούρη

από την Ελένη Αράπη

    Ο Μίλτος Σαχτούρης (1919–2005) είναι ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Έλληνες ποιητές, τιμημένος με τρία κρατικά βραβεία.

Η πρώτη ποιητική του συλλογή εκδόθηκε το 1945 με τίτλο  «Η λησμονημένη». Ακολούθησαν οχτώ ποιητικές συλλογές που εκδόθηκαν στον συγκεντρωτικό τόμο Ποιήματα (1945-1971) καθώς επίσης τα «Χρωμοτραύματα» (1980) και τα «Εκτοπλάσματα» (1986). Η τελευταία του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ανάποδα γύρισαν τα ρολόγια» κυκλοφόρησε από τον Κέδρο το 1998.

Όπως ο ίδιος υποστηρίζει έλαβε αίμα από τους παλαιότερους υπερρεαλιστές, κυρίαρχη είναι η θέση του παραλόγου και συμβολισμού, στα ποιήματά του, δεν εντάχθηκε όμως ποτέ πλήρως στο ρεύμα αυτό. Θα αντλήσει από τον εξπρεσιονισμό την ελεύθερη χρήση της εικόνας, τη διαμαρτυρία που φαίνεται παντού στις μορφές, στα πρόσωπα, στα αντικείμενα. Ο τρόπος με τον οποίο απεικονίζει τις μορφές του φανερώνει φρίκη, προβάλλει το φανταστικό έναντι του λογικού και τα θέματά του πηγάζουν από τον πόλεμο, την απόγνωση του ανθρώπου μπροστά στις μηχανές. Επιπλέον κυρίαρχος είναι ο υπαρξισμός στην ποίηση του. Διακατέχεται από άγχος, φόβο, αγωνία για τη ζωή και τη θέση του ποιητή σ’ έναν εφιαλτικό κόσμο.

«Δεν έχω γράψει ποιήματα /δεν έχω γράψει ποιήματα/μόνο σταυρούς/σε μνήματα/καρφώνω.» (Ο Στρατιώτης ποιητής)

Παρ’ όλες τις επιρροές ο Σαχτούρης είναι μοναδικός και τα ποιήματά του έχουν κατακτήσει τον δικό τους προσωπικό ποιητικό χώρο. Μοιάζουν με μάσκες αφρικάνικες που ξορκίζουν το κακό και τον θάνατο.

Ο Σαχτούρης ήταν ένας άνθρωπος ενοχικός κατατρεγμένος, ταπεινός μα και συνάμα επαναστάτης, ένας ιδανικός «τρελός» που χάραξε στη ζωή του ένα μοναδικό μονοπάτι, κακοτράχαλο μα αμετανόητο, αυτό της ποίησης. Δεν ξεπουλήθηκε.

«Κάτι επικίνδυνα κομμάτια/χάος/είναι η ψυχή μου/που έκοψε με τα δόντια του/ο Θεός.// Άλλοι τα τριγυρίζουν πάνω σε σανίδια/ τα δείχνουνε/ τα πουλάνε/ τ’ αγοράζουν// Εγώ δεν τα πουλώ.// Οι άνθρωποι/τα κοιτάζουν /με ρωτάνε/ άλλοι γελάνε/ άλλοι προσπερνάνε//Εγώ δεν τα πουλώ./» (Κάτι επικίνδυνα κομμάτια)

Στην αρχή της πορείας του κατακρίθηκε από πολλούς, ειδικά από τους ποιητές της γενιάς του 30, σύναψε όμως σχέσεις στενής φιλίας με τον Νίκο Εγγονόπουλο και ουσιαστικής επαφής με τον Οδυσσέα Ελύτη και Ανδρέα Εμπειρίκο. Οι κριτικοί δεν άργησαν να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στο έργο του σημαντικού αυτού ποιητή.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι οι νέοι τον πλησίασαν, τον αγάπησαν και όσο περνάνε τα χρόνια οι στίχοι του ταξιδεύουν ελεύθεροι αγγίζοντας ολοένα και περισσότερες νέες ψυχές.

Πώς λοιπόν μπορεί να προσεγγίσει κανείς τη «δύσκολη, εφιαλτική» ποίηση του Σαχτούρη; Μα μόνο με Αγάπη. Αν δεν τον νιώσεις, αν δεν αφεθείς στη δυναμική των λέξεων, αν δεν κόψεις το κεφάλι σου, αν δεν γίνεις όλος μια καρδιά, δεν πρόκειται να τον καταλάβεις.

Γιατί πρέπει να τον διαβάσεις; Μα γιατί νέους ορίζοντες, νέους κόσμους, ποιητικούς, ανθρώπινους, μεταφυσικούς χαράσσει. Είναι ένας μύστης. Μην προσπαθήσετε να τον διαβάσετε με ανοιχτά τα μάτια, ακούστε πως χορεύουν οι λέξεις, πως ανασαίνουν δια του κενού. Διαβάστε τις άσπρες γραμμές.

Ίσως μέσα από τους εφιάλτες και τις αγωνίες του, μέσα από τα μαχαίρια, το αίμα και τα σκυλιά που αλυχτάνε βρείτε κάτι από τον εαυτό σας και ας μην σφυρίζουν οι σφαίρες πάνω από το κεφάλι μας, σφυρίζουν μες στη ψυχή μας.

«Όμως υπάρχουν ακόμα/ λίγοι άνθρωποι/που δεν είναι κόλαση/η ζωή τους// υπάρχει το μικρό πουλί ο κιτρινολαίμης / η Fraulin Ramser/και πάντοτε οι απομείναντες/ οι ερωτευμένοι με ήλιο ή με φεγγάρι// ψάξε καλά/βρες τους, Ποιητή!/κατάγραψέ τους προσεχτικά/γιατί όσο παν και λιγοστεύουν// λιγοστεύουν/. (Οι απομείναντες)

Ο ποιητής πέθανε μα η ποίηση του μένει και καρφώνει όσους είναι έτοιμοι να μαχαιρωθούν. Εσείς;

«…Δύο άνθρωποι ψιθυρίζουν/ τι κάνει την καρδιά μας καρφώνει;/ ναι την καρδιά μας καρφώνει/ ώστε λοιπόν είναι ποιητής./» (Τα δώρα)

Ελένη Αράπη

Η Ελένη Αράπη γεννήθηκε  στον Πειραιά. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και εργάζεται ως καθηγήτρια φιλόλογος. Κριτικά σημειώματα και ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Τον Μάρτη του 2016 εκδόθηκε η πρώτη της ποιητική συλλογή "Με βράγχια ανασαίνω" από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη.