Παραδουνάβιες σελίδες Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης εκδόσεις Οδός Πανός η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Παραδουνάβιες σελίδες

Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης

 εκδόσεις Οδός Πανός

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal 

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Ο Δούναβης αφηγείται ιστορίες | Fractal (fractalart.gr)

 

Ο Δούναβης αφηγείται ιστορίες

 Μέσα σε είκοσι πέντε άρθρα, δημοσιευμένα στον περιοδικό τύπο το 2018 (πλην ενός από το 2017) ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης, γιατρός χειρουργός και Διευθυντής Χειρουργικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου, γνωστός για την πολυσχιδή δραστηριότητά του στα γράμματα με εστίαση στον πολιτισμό και τη λαογραφία, θα επιχειρήσει να μας γνωρίσει τον Δούναβη ως (αθέατο) πρωταγωνιστή της ιστορίας των τόπων και των λαών. Η γραφή του ξεχωρίζει από άλλες όμοιας θεματικής, καθώς δεν αποτελεί αποτύπωση ταξιδιωτικών εικόνων –θα έλεγα ότι ελάχιστα δίνει τέτοια εντύπωση– αλλά παρουσιάζει μια πολυεπίπεδη εικόνα του τόπου από τη γεωγραφική του πλευρά ως την πολιτισμική και την ιστορική. Εν προκειμένω ο Δούναβης δεν είναι μόνον o υδάτινος δρόμος που διασχίζει την κεντρική Ευρώπη περνώντας από τέσσερις πρωτεύουσες, τη Βιέννη, τη Μπρατισλάβα, τη Βουδαπέστη και το Βελιγράδι, που πηγάζοντας από τον Μέλανα Δρυμό της Γερμανίας και περνώντας μέσα από διαφορετικές χώρες και διαφορετικούς λαούς εκβάλλει στη Μαύρη Θάλασσα. Περισσότερο είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες της διαμόρφωσης των διαφορετικών πολιτισμών, κάποτε ενώνοντας και κάποτε χωρίζοντας – σε κάθε περίπτωση ενσωματώνοντας στα νερά του, που κυλούν αδιάκοπα μέσα στους αιώνες, τη φυσιογνωμία της πολύμορφης (και πολύπαθης) γεωγραφίας και ιστορίας.

Δεν παραξενεύει το γεγονός πως στο επίκεντρο αυτής της περιδιάβασης βρίσκεται η Ουγγαρία, δηλαδή το κέντρο στην ευρωπαϊκή διαγώνια διαγράμμιση που συνιστά  την πορεία του Δούναβη. Και εδώ εντοπίζεται κυρίως η ιδιαιτερότητα αλλά και η συνακόλουθη αξία του πονήματος του Σχορετσανίτη. Θα διατρέξει την ιστορία της χώρας, από την πρώιμη εμφάνιση του λαού των Ούγγρων στα τέλη του ένατου αιώνα (896 μ. Χ.)  ως το τωρινό  αποτύπωμα της Ουγγαρίας μέσα στην Ευρώπη. Θα σταματήσει σε υποδουλώσεις, σε ενοποιήσεις, σε εξεγέρσεις, σε επαναστάσεις για να δείξει τον λαό και τη χώρα, όχι ως ιστορικός (που φυσικά δεν είναι) ούτε μόνον ως περιηγητής, αλλά ως ερευνητής με ιδιάζουσα ευαισθησία, με πολλαπλά ενδιαφέροντα που εκκινούν από την ιστορία και καταλήγουν στη λογοτεχνία.

Ξεχωρίζω την εκτενή αναφορά στην Ουγγρική επανάσταση του 1956, γιατί πιστεύω ότι αποτελεί μια αξιοσημείωτη (σε μορφή άρθρου) απεικόνιση των συνθηκών, των προσώπων, των συγκρουόμενων ιδεολογιών, των συνεπειών τελικά αυτού του εμβληματικού γεγονότος στην καρδιά του τμήματος της Ευρώπης που τελούσε  υπό σοβιετική επιρροή.

Συγκινητική η αναφορά στο μνημείο «Παπούτσια στην όχθη του Δούναβη», αφιερωμένο στους πάνω από μισό εκατομμύριο Ούγγρους Εβραίους, που απεικονίζει φτιαγμένο σε μέταλλο, τα παπούτσια τους, μοναδικό απομεινάρι τους πριν πυροβοληθούν από τους Γερμανούς στην όχθη του Δούναβη, τον Δεκέμβρη του 1944.

Σημαντικά επίσης τα άρθρα του που αφορούν το λογοτεχνικό πρόσωπο της Ουγγαρίας, με αναφορά στον εθνικό ποιητή Sándor Petőfi (1823-1849),  σημαντικό τόσο για το λογοτεχνικό του έργο όσο και για τη συμβολή του στην εμψύχωση του λαού του κατά την επανάσταση του 1848, και σε άλλες μορφές της ουγγρικής διανόησης, όπως οι Janus Pannonius (1434-1472), György Bessenyei (1747–1811), Francis Kazinczy (1759-1831), Janos Arany (1817-1882), Attila József (1905-1937).

Στο τέλος του  βιβλίου αφιερώνει σύντομη αναφορά στην Πράγα, για να συναντήσει τον Bob Dylan ως τραγουδοποιό και εικαστικό σε μια ενδιαφέρουσα μείξη που ξεχωρίζει το άρθρο αυτό από όλα τα υπόλοιπα.

Ίσως, όμως, το πλέον χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης γραφής να είναι το γεγονός ότι σε όλη την ιστορία που αφηγείται τοποθετεί τον εμβληματικό ποταμό, ως ήχο, ως εικόνα, ως γενεσιουργό δύναμη της έμπνευσης για τους ανθρώπους που τον ζουν στην καθημερινότητά τους· επομένως δεν θα ήταν παράδοξο να πούμε ότι είναι ο Δούναβης που παίρνει τον ρόλο του περιηγητή/αφηγητή, ή αλλιώς είναι ο συγγραφέας που δανείζεται τα μάτια, την ακοή, τη μνήμη από αυτόν για να χτίσει τις δικές του ιστορίες.

 

Αποσπάσματα

 

Στις 23 Οκτωβρίου 1956, οι σπουδαστές στη Βουδαπέστη διοργάνωσαν ειρηνική διαδήλωση, έχοντας το προηγούμενο βράδυ καταρτίσει έναν κατάλογο δεκαέξι αιτημάτων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν η διακοπή της διδασκαλίας της ρωσικής γλώσσας ως υποχρεωτικό μάθημα στα ουγγρικά σχολεία και η απομάκρυνση των σοβιετικών στρατευμάτων από το ουγγρικό έδαφος. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Οι αντάρτες ήλπιζαν και ανέμεναν υποστήριξη και βοήθεια από τη Δύση, χωρίς όμως να έρθει ποτέ. Η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία αποστασιοποιήθηκαν λόγ  της αναδυόμενης κρίσης της διώρυγας του Σουέζ και οι ΗΠΑ λόγω των προεδρικών εκλογών. (σελ. 159)

 

Παρακολουθώντας το συγκεκριμένο σημείο γυρίζεις άθελα πολύ πίσω στο χρόνο, στο άχαρο και απάνθρωπο εκείνο παρελθόν. Γιατί εδώ στην πραγματικότητα βρίσκεσαι μπροστά σ’ ένα Μνημείο αφιερωμένο στους πάνω από μισό εκατομμύριο Ούγγρους Εβραίους που τα τελευταία δύο χρόνια του δεύτερου μεγάλου πολέμου (1944-1945), θυσιάστηκαν ή κατακρεουργήθηκαν, και το χειρότερο απ’ όλα από συγκεκριμένους συμπατριώτες τους, συνεργάτες προφανώς των Ναζί. Σε τούτο το σημείο λοιπόν, αναγκάστηκαν ν’ αφαιρέσουν από πάνω τους ό,τι πολυτιμότερο υλικό αγαθό διέθεταν τη στιγμή εκείνη, δηλαδή τα παλιωμένα και ξεχαρβαλωμένα παπούτσια τους. (σελ. 15)

 

 

Διώνη Δημητριάδου