Λουκρητίου Περί Φύσεως Η Κληρονομιά ενός Επίμονου Κηπουρού Προλεγόμενα, Μετάφραση, Σημειώσεις: Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής Εκδόσεις Gutenberg

 Λουκρητίου

 Περί Φύσεως

Η Κληρονομιά ενός Επίμονου Κηπουρού

 Προλεγόμενα, Μετάφραση, Σημειώσεις: 

Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής

Εκδόσεις  Gutenberg

 

Η ηθική στάση απέναντι στη θνητότητα της ψυχής

 

Από τις εκδόσεις Gutenberg κυκλοφορεί το magnum opus του Λουκρήτιου Περί Φύσεως (De Rerum Natura), έργο που γράφτηκε τον 1^ο αιώνα π. Χ. σε μία έκδοση εξαιρετική ως προς την αισθητική και την πληρότητα περιεχομένου. Ο Καθηγητής Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής δεν προσφέρει ακόμη μία μετάφραση του σπουδαίου έργου (το 1986 από τις εκδόσεις Κείμενα του Φίλιππου Βλάχου είχαμε τη μετάφραση του Κωνσταντίνου Θεοτόκη) αλλά μία συνολική παρουσίαση του έργου και του δημιουργού του στα εκτενή Προλεγόμενα, που προτάσσονται της μετάφρασης, αποτελώντας στην ουσία μία εισαγωγική μονογραφία, ή ένα Οδοιπορικό στον κόσμο της σκέψης του Λουκρήτιου και της εποχής του κυρίως, αλλά και των φιλοσοφικών ρευμάτων που άντλησαν επιρροές από το έργο του από την Αναγέννηση ως σήμερα, συγκροτώντας αυτό που ονομάζουμε δυτική φιλοσοφία. Χωρίζεται σε τρία μέρη και εξετάζει αρχικά τις φιλοσοφικές τάσεις των όψιμων προχριστιανικών αιώνων, προκειμένου να τοποθετήσει τον Λουκρήτιο στην εποχή του παρουσιάζοντας τις επιρροές που δέχτηκε, κατόπιν αναλύει τα κύρια σημεία του έργου Περί φύσεως για να ολοκληρώσει με τις ποικίλες επιδράσεις που αυτό άσκησε στους μεταγενέστερους. Είναι τέτοια η σημασία της μονογραφίας αυτής, ως αναλυτικής παρουσίασης της φιλοσοφικής σκέψης ανά τους αιώνες, που δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως  όχι απλώς συμπληρώνει την έμμετρη μετάφραση αλλά αξιολογικά στέκεται δίπλα στο σπουδαίο έργο, το οποίο προλογίζει – καθόλου τυχαίο αυτό, βέβαια, αν σταθούμε στο όνομα του Θεόδωρου  Παπαγγελή, που εγγυάται τον επιστημονικό χαρακτήρα του πονήματος.

Σε 7.415 στίχους εκτείνεται το Περί φύσεως έργο, χωρισμένο σε έξι βιβλία με δύο θεματικούς άξονες, καθώς από τη φυσιογνωστική ανάλυση των φυσικών πραγμάτων οδηγείται αβίαστα στην ηθική στάση μας απέναντί τους. Συγκεκριμένα η θέση πως όλα τα φυσικά όντα έχουν αρχή και τέλος, καθώς υπόκεινται στην άφευκτη φθορά της ύλης τους, οδηγεί στον τρόπο που το (επίσης) θνητό ον, ο άνθρωπος κατά αναγκαιότητα φυσική και αυτός οφείλει να αντιμετωπίζει τη ζωή στο σύνολό της, δηλαδή ακόμη και τη λήξη του χρόνου της δια του θανάτου. Είναι αυτή η σπουδαία για την εποχή της φιλοσοφική στάση που καθορίζει μια βίωση του χρόνου ζωής χωρίς το άγχος μιας μεταθανάτιας άγνωστης πορείας. Υλιστική στη θεώρησή της η ατομική αυτή στάση, στηριγμένη στην Επικούρεια καθώς και στη Στωική άποψη για τον κόσμο, δικαιολογεί απολύτως την πολεμική εναντίον της κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και κυρίως κατά τον Μεσαίωνα, ωστόσο ανοίγει τον ορίζοντα της σκέψης και καθοδηγεί τα μεταγενέστερα φιλοσοφικά ρεύματα από την Αναγέννηση και εξής.

Η διάταξη των μερών του  βιβλίου έχει ως εξής:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ τραγουδιστή και στοχαστή, Τίτε Λουκρήτιε Κάρε

ΣΤΟΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΚΗΠΟΣ

ΤΟ ΜΕΛΩΜΕΝΟ ΠΟΤΗΡΙ

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Περί φύσεως βιβλία έξι

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

 

Ένα φιλοσοφικό ποίημα, μια φιλοσοφική θεώρηση των πάντων αλλά και  ένας πολύτιμος οδηγός ηθικής στάσης απέναντι στη ζωή. Σε μια σπουδαία έκδοση που δεν απευθύνεται μόνο σε ειδικούς μελετητές αλλά προκαλεί  όλους να γνωρίσουν ένα από τα σημαντικότερα έργα του παγκόσμιου πολιτισμού.

 

Αποσπάσματα:

 Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν ο Λουκρήτιος είχε υπόψη του κάτι περισσότερο από ό,τι εμείς για τις απόψεις του Επίκουρου περί έρωτος, μπορούμε όμως να τον φαντασθούμε συνοφρυωμένο για λίγο, ανάμεσα στο no sex και το safe sex του Δασκάλου προτού τελικά αποφασίσει ότι το τελικό μήνυμα από το αρχηγείο του Κήπου ήταν περίπου: και αν για οποιονδήποτε λόγο το κάνετε, ή πρέπει να το κάνετε, τότε make sex, not love. (Θεόδωρος. Δ. Παπαγγελής, «η περί έρωτος αυταπάτη», από τα Προλεγόμενα, σ. 117)

 

Γιατί κι αυτοί που ξέρουνε καλά πως οι θεοί ζουν βίο δίχως έγνοιες σαστίζουν κι απορούν καμιά φορά πώς γίνεται, ποιο σχέδιο ορίζει αυτά τα θαυμαστά, και πιο πολύ ανάμεσα σε όλα φέρνει δέος το ουράνιο πανόραμα ψηλά, απάνω απ’ τα κεφάλια των ανθρώπων. Κι έτσι ξαναπέφτουν σε παλιές περί θεών προλήψεις κι αυταπάτες […] Αν δεν τα διώξεις τούτα απ’ το νου κι οριστικά αν δεν παραμερίσεις/ιδέες που είναι ανάξιες θεών, ξένες προς τη μακάρια ύπαρξή τους,/το ιερό τους πνεύμα υποτιμάς και αυτό συχνά πυκνά θα σου κοστίζει/όχι γιατί μπορεί να προσβληθεί η θεϊκή τους παντοδυναμία/και χολωμένοι αυτοί να βουληθούν βαριά ποινή για σένα να ζητήσουν,/αλλά γιατί θα σου περνά απ’ το νου πως όντα που σχολάζουν σε γαλήνη/ακύμαντη θυμώνουν και ξεσπά απάνω σου το κύμα της οργής τους. (Λουκρήτιου, Περί φύσεως, βιβλίο έκτο, σ. 573, 574).

 

Διώνη Δημητριάδου