Η κυρία Νταλογουέι
Βιρτζίνια Γουλφ
Μετάφραση:
Κωνσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου
Εκδόσεις Μεταίχμιο
.jpg)
Στην καρδιά των πραγμάτων
Στα εκατό χρόνια από την πρώτη έκδοση της Κυρίας Νταλογουέι, έχουμε από το
Μεταίχμιο μια επετειακή, συλλεκτική έκδοση αυτού του εμβληματικού έργου της
Βιρτζίνια Γουλφ, με ένθετο το πρώτο εξώφυλλο του βιβλίου (Hogarth Press, 14
Μαΐου 1925), φιλοτεχνημένο από τη Βανέσσα Μπελ, αδελφή της Βιρτζίνια, και με
τον Πρόλογο της δεύτερης έκδοσης, γραμμένο από την ίδια τη Γουλφ (παρατίθεται
σε μετάφραση της Μαρτίνας Ασκητοπούλου). Η τωρινή έκδοση σε μετάφραση του πολύ
απαιτητικού κειμένου από την Κωνσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου, με εξώφυλλο ένα
εικαστικό της Μάριας Μπαχά.
Ήδη από το 1922, οπότε και αρχίζει η γραφή της Κυρίας Νταλογουέι (κι ας μην είχε τότε
αυτήν ως αρχική ιδέα τίτλου αλλά το πολύ εύστοχο επίσης Ώρες), η Βιρτζίνια Γουλφ έχει αντιληφθεί τι πρέπει να αλλάξει στη
γραφή του μυθιστορήματος, προκειμένου αυτό να μιλήσει με αληθοφάνεια,
υπερβαίνοντας τις καθιερωμένες φόρμες και τις καταξιωμένες, στη συνείδηση
γραφόντων και αναγνωστών, αφηγηματικές τεχνικές. Πέρα από το περίγραμμα των
χαρακτήρων, ήταν αναγκαίο να μεταγγίσει στον αναγνώστη την αίσθηση της πραγματικής
ζωής των ηρώων της, να δείξει πώς οι εμπειρίες της ζωής έγραψαν πάνω στους
χαρακτήρες της και τους διαμόρφωσαν κατά τον τρόπο που εξυπηρετούσε την ιδέα
της ιστορίας. Δεν είναι απαραίτητη γι’ αυτό η γραμμική χρονική ακολουθία, ίσα
ίσα η μεγαλύτερη αληθοφάνεια κερδίζεται με το «μπρος – πίσω» του χρόνου, όπως
ακριβώς λειτουργούν τα χρονικά διαστήματα στην ανθρώπινη συνείδηση. Άλλωστε,
χαρακτηριστικό της γραφής της (και του μοντερνισμού γενικότερα, όπως εκφράστηκε
στις αρχές του 20ού αιώνα, για παράδειγμα από τον Τζόις) είναι η λεγόμενη «ροή
της συνείδησης» ως αφηγηματική τεχνική, που επιτρέπει την καταγραφή των σκέψεων
και των συναισθημάτων, όπως προκύπτουν, σε ανατροπή της ευθύγραμμης χρονικής
ακολουθίας, σε ουσιαστική κατάργηση της όποιας λογικής που υπαγορεύει μια δεδομένη
αφηγηματική δομή, προκειμένου να λειτουργήσουν απρόσκοπτα οι συνειρμοί.
Συνειρμοί που, άλλωστε, υποστηρίζουν και την αφηγηματική τεχνική του «εσωτερικού
μονολόγου». Το βάθος χρόνου που είναι μια από τις προϋποθέσεις της «μεγάλης
αφήγησης», δηλαδή του μυθιστορήματος, εν προκειμένω κερδίζεται μέσω της σκέψης
των ηρώων που κατακλύζεται από αναμνήσεις. Όσο για τα γεγονότα, απαραίτητη και
αυτή προϋπόθεση για να χτιστεί η πλοκή, στην περίπτωση της Γουλφ αρκετή συχνά
είναι η παρατήρηση και οι σκέψεις που αυτή γεννά. Στοιχεία που διαμόρφωσαν συν
τω χρόνω το ιδιαίτερο συγγραφικό της ύφος, το οποίο δεν ήταν απλώς ο τρόπος
χρήσης της γλώσσας αλλά απηχούσε μια στάση ζωής, την οποία υπηρέτησε πιστά
μέχρι το τέλος της.
Στην Κυρία Νταλογουέι, η Γουλφ αφήνεται ελεύθερη από συγγραφικές συμβατικότητες να δημιουργήσει το πορτρέτο της Κλαρίσα Νταλογουέι, μιας αστής πενήντα δύο χρονών, που ξεκινά ένα πρωί του Ιουνίου του 1923 να κάνει μια βόλτα στα καταστήματα, να προετοιμάσει μια κοσμική βραδιά στο σπίτι της. Στους θορυβώδεις δρόμους του Λονδίνου, εκεί που είναι αρκετό ένα μαρσάρισμα αυτοκινήτου να διακόψει τις σκέψεις της, εκεί που αρχικά το Μπιγκ Μπεν, κατόπιν άλλα ρολόγια, θα μετρούν τις ώρες, όσο θα διαρκεί η γραφή αυτής της μοναδικής ημέρας, στην οποία εκτείνεται όλο το μυθιστόρημα, στο πρότυπο του Οδυσσέα του Τζόις. Καθώς θα διασταυρώνεται η μέρα της με άλλα πρόσωπα (την παιδική της φίλη Σάλι Σίτον, τον αθεράπευτα ερωτευμένο μαζί της Πίτερ Γουόλς, τον σύζυγό της Ρίτσαρντ, την κόρη της Ελίζαμπεθ, την υπηρέτριά της Λούσι κ. ά.), η αφήγηση θα μεταπηδά σ’ αυτά, έτσι που όλοι να μετέχουν σ’ αυτή τη συνειδησιακή ροή, στο παιχνίδι αυτής της εξαίσιας γραφής. Ταυτόχρονα, δίνεται η ευκαιρία στη Γουλφ να σχολιάσει μέσω των ηρώων της πολλά θέματα, από τον βασιλικό θεσμό, την αποικιοκρατία, την κοινωνική ζωή και τον τρόπο ζωής της ανώτερης τάξης, τις ψυχικές διαταραχές και τον τρόπο που τις αντιμετώπιζαν εκείνη την εποχή, μέχρι τον φεμινισμό, την ομοφυλοφιλία και την πολιτική. Η παρατήρηση και ο σχολιασμός φθάνει μέχρι την καρδιά των πραγμάτων, υποδεικνύοντας έναν νέο τρόπο προσέγγισης της πραγματικότητας αλλά και σκιαγραφώντας, σε σχέση με αυτά, τα πρόσωπα ή τα προσωπεία των ανθρώπων.
Η πιο ενδιαφέρουσα «συνάντηση» θα είναι με τον Σέπτιμους,
έναν βετεράνο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, (που σωστά, φυσικά, η Γουλφ τον
αναφέρει ως Μεγάλο Πόλεμο, καθώς κανείς το 1923 δεν ανέμενε την εφιαλτική
συνέχεια), τον οποίο στοιχειώνει η απώλεια τόσων ζωών, μεταξύ αυτών και του
φίλου του. Ενδιαφέρουσα για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι πως δεν γνωρίζονται,
απλώς διασταυρώνονται οι δρόμοι τους, ικανή συνθήκη για τη Γουλφ για να τους
τοποθετήσει στην ίδια ιστορία, ανατρέποντας άλλη μια προϋπόθεση της αφήγησης,
την άμεση ή έμμεση σύνδεση των προσώπων. Ο δεύτερος μάς αποκαλύπτεται από την
ίδια τη Γουλφ στο Πρόλογό της, όπου αναφέρει πως ο Σέπτιμους στην αρχική εκδοχή
του βιβλίου δεν υπήρχε καν, όμως μετέπειτα προορίστηκε να αποτελέσει το
«καθρέφτισμά» της Κλαρίσα Νταλογουέι. Οι φαντασιώσεις του Σέπτιμους, οι
ατελέσφορες συζητήσεις με τον ψυχίατρό του, τέλος η αυτοκτονία του, θα
μπορούσαν να αποτελούν μία όψη της κυρίας Νταλογουέι, αν ποτέ αυτή το
παραδεχόταν· στην αρχική εκδοχή του βιβλίου, πάλι μας πληροφορεί η Γουλφ, ήταν
αυτή που τελικά αυτοκτονούσε, στο τέλος της δεξίωσης.
Έχει ενδιαφέρον, λοιπόν, ο τρόπος που η συγγραφική
φαντασία «γράφει και σκίζει», μέχρι να καταλήξει στη μορφή που θέλει να δώσει
στο έργο της. Η Γουλφ, όταν πρωτοκυκλοφόρησε η Κυρία Νταλογουέι, αντιμετώπισε μερίδα της κριτικής που στο έργο
αυτό είδε «ένα επιτηδευμένο παράγωγο μιας ιδέας». Προφανής η δυσκολία να
αποδεχθούν την ανατροπή των όρων της παραδοσιακής μυθοπλασίας, την εμφάνιση
ενός μυθιστορήματος, που έμελλε να καθιερωθεί ως ένα από τα πλέον
αντιπροσωπευτικά δείγματα του
μοντερνισμού. Όλο αυτό το μαγικό «παιχνίδι» της εναλλαγής των προσώπων, της
ανάμειξης των σκέψεων σε μια διαρκή συνειδησιακή ροή, το απέδωσαν σε άσκηση εφαρμογής μιας θεωρίας.
Κι όμως, στην περίπτωση της Γουλφ, αρχικά έχουμε το εγχείρημα χωρίς
συγκεκριμένη κατεύθυνση, και σιγά σιγά διατυπώνεται η θεωρία εκ του
αποτελέσματος, εκ του συντελεσμένου έργου. Ένας από τους πολλούς λόγους που την
καθιέρωσαν ως μία από τις σημαντικότερες, αν όχι τη σημαντικότερη, στην
παγκόσμια λογοτεχνία.
Διώνη Δημητριάδου
Απόσπασμα
Αυτός ήταν ο εαυτός της – αιχμηρός, σαν βέλος· σαφής. Αυτός ήταν ο εαυτός της· όταν
κάποια προσπάθεια, κάποια επιταγή να είναι ο εαυτός της, ένωνε τα
χαρακτηριστικά της, μόνο αυτή γνώριζε πόσο διαφορετικά, πόσο ασύμβατα ήταν, και
φρόντιζε για χάρη του κόσμου να γίνεται ένας πυρήνας, ένα διαμάντι, μια γυναίκα
που καθόταν στο σαλόνι της κι αποτελούσε σημείο συνάντησης, χωρίς αμφιβολία ένα
φεγγοβόλημα σε κάποιων την ανούσια ζωή, ένα καταφύγιο για τους μοναχικούς,
ίσως· είχε βοηθήσει νέους που της ήταν ευγνώμονες· προσπαθούσε να είναι πάντα η
ίδια, να μην φανερώνει δείγματα των άλλων πλευρών της – τα ελαττώματα, τις
ζήλιες, τη ματαιοδοξία, την καχυποψία, όπως τώρα με τη λαίδη Μπρούτον που δεν
την προσκάλεσε στο γεύμα· πράγμα που, σκέφτηκε (χτενίζοντας εν τέλει τα μαλλιά
της), ήταν μικροπρεπές! Λοιπόν, πού ήταν το φόρεμά της; (σ. 63).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου