Η Χαριτίνη Μαλισσόβα συνομιλεί με τη Διώνη Δημητριάδου με αφορμή τη νέα της ποιητική συλλογή "Παλίμψηστη του Λύκου μου Μορφή" (ΑΩ εκδόσεις 2021) Συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στο κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας Θεσσαλία στις 18 Απριλίου 2021

 

Η Χαριτίνη Μαλισσόβα συνομιλεί με τη Διώνη Δημητριάδου

με αφορμή τη νέα της ποιητική συλλογή 

"Παλίμψηστη του Λύκου μου Μορφή" (ΑΩ εκδόσεις 2021)

Συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στο κυριακάτικο φύλλο 

της εφημερίδας Θεσσαλία στις 18 Απριλίου 2021

Πολιτισμός - e-thessalia.gr (e-thessalia.gr)

Η ποίηση είναι στενά δεμένη με τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της

Παλίμψηστη του Λύκου μου Μορφή, ο τίτλος της ποιητικής σας συλλογής, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία;

 

Πρόκειται για μια ποιητική σύνθεση με ποιητικά και εμβόλιμα πεζόμορφα μέρη που όλα συνιστούν έναν εσωτερικό χώρο αναζήτησης. Νομίζω πως το «κλειδί» της ανάγνωσης βρίσκεται στην κτητική αντωνυμία του τίτλου, καθώς έτσι υπογραμμίζει την απολύτως προσωπική πρόσληψη του Λύκου άλλοτε ως δαίμονα και άλλοτε ως σωστικής περσόνας. Ταυτίζομαι με τον Λύκο μου, όπως αναζητώ τη δύναμη που βρίσκεται μέσα στον καθένα μας, ωστόσο δεν έρχεται πάντα στην επιφάνεια. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η ερμηνεία ανήκει στον εκάστοτε αναγνώστη, που με τα δικά του βιώματα εισέρχεται στο ποιητικό πεδίο. Οι διαφορετικές ερμηνείες είναι ο πλούτος της ποίησης.

 

Το βιβλίο διατρέχει έντονη ψυχαναλυτική και φιλοσοφική διάθεση σε σχέση με την αναζήτηση και την αποκάλυψη του βαθύτερου εαυτού. Στάθηκαν όλα τα παραπάνω αφορμή για τη συγγραφή του;

 

Ξέρετε, το τι συνιστά κάθε φορά την αφορμή της γραφής δεν είναι καθόλου εύκολο να διευκρινιστεί. Δεν είναι πάντα μία η αφορμή ούτε και απολύτως σαφής. Συνήθως πρόκειται για μια συγκυρία παραγόντων που κάποια στιγμή οδηγούν στο αποτέλεσμα. Η αναζήτηση δεν σταματάει ποτέ, πόσο περισσότερο αν στοχεύει σε βαθύτερες αποκαλύψεις εαυτού. Η ποίηση έχει στενή σχέση και με τον φιλοσοφικό στοχασμό και με την ψυχαναλυτική διεργασία, καθόσον αποτελεί μια μορφή ίασης, έστω προσωρινής. Με όποιο, φυσικά, κόστο

 

Τι σημαίνει για εσάς η ποίηση;

 

Η ποίηση δεν είναι παρά μία από τις πολλές μορφές της έκφρασης. Δεν θέλω να τη βλέπω έξω από τον καθημερινό αγώνα, μακριά, αν θέλετε, από τον προσωπικό τρόπο που ο καθένας επινοεί για να δηλώσει ποιος είναι, πώς προσλαμβάνει τον κόσμο γύρω του και ποια η θέση του σ’ αυτόν. Οι ποιητές δεν βρίσκονται σε απομόνωση από τον κόσμο, δεν είναι περιβεβλημένοι με γραφικότητα. Η ποίηση είναι στενά δεμένη με τη ζωή σε όλες τις εκφάνσεις της. Οι τρόποι της βέβαια είναι διαφορετικοί. Για μένα είναι ένας από τους τρόπους που έχω για να μιλήσω.

 

Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι ποιητές;

 

Όποιος αγαπά την ποίηση βρίσκει πολλούς για να συμπορευθεί, παλαιότερους και νεότερους. Αν εννοείτε εδώ ποιητές που με άμεσο ή έμμεσο τρόπο με επηρέασαν στη δική μου γραφή, δεν είμαι εγώ που θα απαντήσω. Υπάρχουν, όμως, κάποιοι που με «οδήγησαν» στη  αγάπη της ποίησης από νεαρή ηλικία, όπως ο Καβάφης, ο Σικελιανός, ο Σεφέρης και κατόπιν ο Αναγνωστάκης. Ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Το θέμα είναι μέσα από τις αναγνώσεις να μπορείς να βρεις τον δικό σου τρόπο γραφής.

 

Σας συναντούμε στην κριτικογραφία, που σημαίνει ότι διαβάζετε πολλή ποίηση. Ποια είναι η αίσθησή σας για  το επίπεδο της ποίησης στη χώρα μας;

 

Ναι, η κριτική τη ποίησης είναι κάτι που αγαπώ πολύ και προσπαθώ να την υπηρετώ όσο μπορώ καλύτερα. Κοιτάξτε, ποίηση πάντα γραφόταν στην Ελλάδα και πάντα θα γράφεται. Φυσικά όχι πάντα με επιτυχία, και τότε και τώρα. Δεν είναι σωστό να κοιτάζουμε μόνο προς τα πίσω. Υπάρχουν καλές γραφές και από νεότερους ποιητές. Πιστεύω ότι δεν πρέπει να βιάζεται κανείς να εκδώσει τη δουλειά του, παρά μόνον όταν νιώσει ότι έχει πραγματικά κάτι να πει, τόσο ως προς τη θεματική όσο και ως προς τη μορφή. Το λέω αυτό γιατί το ποιητικό τοπίο σήμερα χρειάζεται ανανέωση, καθώς συχνά έχουμε ανούσιες επαναλήψεις ή προχειρότητες. Ευτυχώς όχι πάντα. Ας είμαστε αισιόδοξοι!

 

 Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;

 

Πιθανόν να περιμένετε να αναφέρω κάποια ποιητική συλλογή. Όμως αγαπώ πολύ και την πεζογραφία και παρακολουθώ την εκδοτική παραγωγή, ελληνική και ξένη. Έτσι, θα πω ότι μου άρεσε πολύ το βιβλίο του Sebastian Barry «Χίλια Φεγγάρια», σε μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου, εκδόσεις Ίκαρος. Και αυτό γιατί μας ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο της μετεμφυλιακής Αμερικής για να δούμε πολλά στοιχεία που οδήγησαν με τα στερεότυπά τους ως τη σημερινή εικόνα της. Παράλληλα, υπάρχουν πολλά σημεία να σταθείς και να σκεφτείς τον τρόπο που η καλή γραφή αποδεικνύει τη δύναμή της: θεάται τον κόσμο με τη δική της ματιά, απομονώνει ό,τι αξίζει να ειπωθεί και το αποτυπώνει με μια έξοχη μυθοπλασία, πολυεπίπεδη στις εκδοχές ερμηνείας της αλλά και ουσιαστικά ηχηρή παρά τους χαμηλούς της τόνους. Μακάρι να βλέπαμε και στην ελληνική γλώσσα τέτοιας αξίας μυθιστορήματα.

 

Γιατί η ποίηση έχει μικρό -αριθμητικά-  κοινό;

 

Η ποίηση πάντα διαβαζόταν από ένα σχετικά μικρότερο κοινό από ό,τι η πεζογραφία. Δικαιολογημένο αυτό, γιατί οι τρόποι της είναι διαφορετικοί: μεταφορικότητα, υπαινικτικότητα, πάνω από όλα μια συμπύκνωση του λόγου προκειμένου να ειπωθούν περισσότερα. Η ποίηση έχει τη δύναμη να περικλείει πολλαπλά νοήματα μέσα σε λίγες λέξεις. Αυτό την καθιστά λιγότερο «εύκολη», ας μου επιτραπεί η λέξη, σε σχέση με τα αναλυτικά κείμενα της πεζογραφίας. Ας είμαστε, όμως, ειλικρινείς. Ευθύνεται και η εντύπωση που καλλιεργείται ότι πρόκειται για γραφή παράδοξη, περίεργη, άρα δύσκολη στην προσέγγισή της. Ακόμα και η ευθύνη της σχολικής εκπαίδευσης είναι μεγάλη σ’ αυτό. Συχνά τα ποιητικά κείμενα αποφεύγονται ως αντικείμενο διδασκαλίας ή, ακόμη χειρότερα, υποβαθμίζονται με πρόχειρες και ανεπαρκείς  αναλύσεις. Θα έπρεπε η ποίηση να αφορά όλους. Δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει. 

 

Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν λογοτέχνη;

 

Το να μπορεί μέσα στον χρόνο να διαμορφώνει τον τρόπο του για έκφραση, να μη μένει προσκολλημένος σε διαμορφωμένες μανιέρες, να έχει κάθε φορά κάτι νέο να πει. Βέβαια, γνωστό αυτό, στην ουσία γράφουμε και ξαναγράφουμε κατά μία έννοια το ίδιο βιβλίο, όμως αυτή η ιδιάζουσα επανάληψη αφορά κάποια στοιχεία που χαρακτηρίζουν το έργο μας, για παράδειγμα μια εμμονή σε όσα καθορίζονται από τη μνήμη. Η ουσία είναι να εξελισσόμαστε ως προς την οπτική μας  και ως προς τον τρόπο που επιλέγουμε για να διαχειριστούμε κάθε φορά το αρχικό υλικό μας, για να δώσουμε την προνομιούχο θέα στον κόσμο. Αυτό είναι η λογοτεχνία.

 

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;

 

Η συνέπεια και η υπευθυνότητα απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους, απέναντι στα «πιστεύω» μας. Νομίζω πως εκεί βρίσκεται η γενεσιουργός αρχή για τις υπόλοιπες αξίες. Αν είμαστε συνεπείς και υπεύθυνοι, τότε η αγάπη και ο σεβασμός προς τον άνθρωπο, αλλά και η δικαιοσύνη, θεωρούνται αυτονόητες αξίες.

 

Γράφετε κάποιο νέο βιβλίο;

 

Μια τέτοια ερώτηση δεν ξέρω πώς μπορεί να απαντηθεί. Πάντα κάτι γράφεται, κάτι επιχειρεί να πάρει  μορφή, αρχικά στο μυαλό και κατόπιν να ολοκληρωθεί σε κάτι που ίσως αξίζει να κοινοποιηθεί και στους άλλους μέσα από μία έκδοση. Ωστόσο, επειδή μόλις κυκλοφόρησε το νέο  μου ποιητικό βιβλίο (και κάτι τέτοιο συνιστά μια μορφή πληρότητας) δεν νομίζω πως σύντομα θα υπάρξει κάτι ανάλογο. Θέλω να αφήσω την ευκαιρία στον «Λύκο» μου να τριγυρίσει τον κόσμο, μια που…  βγήκε από  το δάσος. Πάλι, κανείς δεν ξέρει. Η δημιουργία προβάλλει συχνά απρόβλεπτα και μας ξαφνιάζει. Τίποτα δεν γράφεται κατά παραγγελία.  

 

 

[Η Διώνη Δημητριάδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη αλλά ζει στην Αθήνα. Σπούδασε Iστορία και Aρχαιολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και δίδαξε για πολλά χρόνια σε δημόσια λύκεια. Έχει εκδώσει δέκα βιβλία (πεζογραφίας, ποίησης,  δοκιμιογραφίας και μετάφρασης), έχει συμμετοχές σε συλλογικές εκδόσεις καθώς και  πολλές δημοσιεύσεις (με πεζά και ποιήματα) σε λογοτεχνικά περιοδικά, έντυπα και ηλεκτρονικά. Επιμελείται εκδόσεις και δημοσιεύει άρθρα κριτικής λογοτεχνίας. Στο περιοδικό Οδός Πανός επιμελείται τη στήλη «Διαβάζοντας τους ποιητές – μικρά κριτικά σημειώματα». Μετέχει στη συντακτική επιτροπή του λογοτεχνικού περιοδικού η Καρυοθραύστις. Συντονίζει τη Λέσχη Ανάγνωσης της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Αγίας Παρασκευής και διατηρεί στο διαδίκτυο το λογοτεχνικό ιστολόγιο Με ανοιχτά βιβλία.  Είναι μέλος του Κύκλου Ποιητών.]