Μυθοπλασία και βίωμα στην ποιητική παραγωγή της Άι Ογκάουα Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη // Άι Ογκάουα, «Τα αιρετικά παραμύθια». Ανθολόγηση-Μετάφραση: Βαγγέλης Αλεξόπουλος και Διώνη Δημητριάδου. Εκδόσεις Βακχικόν. Αθήνα, 2020

 

Μυθοπλασία και βίωμα 

στην ποιητική παραγωγή της Άι Ογκάουα

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη 

 Μυθοπλασία και βίωμα στην ποιητική παραγωγή της Άι Ογκάουα | Fractal (fractalart.gr)

Άι Ογκάουα, «Τα αιρετικά παραμύθια»

Ανθολόγηση-Μετάφραση:

Βαγγέλης Αλεξόπουλος και Διώνη Δημητριάδου

 Εκδόσεις Βακχικόν, Αθήνα 2020

 Η πρώτη δημοσίευση στπο περιοδικό  Fractal

 H Άι Ογκάουα, ήταν Αμερικανίδα ποιήτρια και εκπαιδευτικός η οποία το 1999 κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου για την ποιητική της συλλογή ‘Vice’. Υπήρξε και έμεινε γνωστή ως ειδήμων και κυρίαρχη προσωπικότητα για τους δραματικούς μονολόγους που τοποθετούσε αρκετά συχνά μέσα στα ποιήματά της παρουσιάζοντας έτσι μια καινούργια ποιητική μορφή, καθώς και για την αντιμετώπιση πολλών σκοτεινών, αλλά και αμφιλεγόμενων θεμάτων στο έργο της συνολικά. Συνήθιζε να περιγράφει τον εαυτό της με πολλαπλές ρίζες, όπως ιαπωνικές, αφρικανικές, ιρλανδικές, ινδιάνικες και ακόμα Ολλανδικές. Γεννήθηκε στο Άλμπανι του Τέξας, το 1947, και μεγάλωσε στην Τούσον, στην Πολιτεία της Αριζόνα. Αργότερα έζησε στο Λος Άντζελες, στο Λας Βέγκας, στο Σαν Φρανσίσκο, με τη μητέρα της και τον δεύτερο πατριό της, Sutton Hayes. Στα 1959, δύο χρόνια μετά το διαζύγιο της μητέρας της από τον Hayes, μετακόμισαν πίσω στην Τούσον της Αριζόνα, όπου ολοκλήρωσε το γυμνάσιο και παρακολούθησε κολέγιο στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, όπου σπούδασε την αγγλική γλώσσα, ενώ έκανε και ανατολικές σπουδές με επικέντρωση στα ιαπωνικά, καθώς και στη δημιουργική γραφή. Πριν ξεκινήσει το κολέγιο, ένα βράδυ κατά τη διάρκεια του δείπνου με τη μητέρα και τον τρίτο πατριό της, η Άι έμαθε ότι ο βιολογικός της πατέρας, Μάικλ Ογκάουα, ήταν Ιαπωνικής καταγωγής, με τον οποίο η μητέρα της είχε συναντηθεί τυχαία σε μια στάση του τραμ. Η εκμάθηση και δημοσιοποίηση της υπόθεσης είχε ως αποτέλεσμα ο πρώτος πατριός  της Άι, του οποίου το επώνυμο ήταν Anthony, να ξυλοκοπήσει τη μητέρα της μέχρις ότου να παρέμβει η οικογένεια και μεταφερθούν στο Τέξας, όπου ακολούθησε και ο πατριός της μετά τη γέννηση της Άι. Επειδή, όμως, η μητέρα της εκείνη την εποχή ήταν ακόμα παντρεμένη με τον Anthony, στο πιστοποιητικό γεννήσεως της  Άι γράφτηκε το επώνυμό του.  Η φτώχεια που βίωσε η Άι κατά την παιδική της ηλικία επηρέασε αργότερα και τη γραφή της. Η Άι αποδίδει την πρώτη της εμπειρία γραφής σε μια εργασία στην τάξη του Αγγλικού καθολικού σχολείου, όπου έγραψε μια επιστολή από την προοπτική ενός ιερομάρτυρα. Δύο χρόνια μετά από αυτήν, άρχισε να γράφει σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών. Η ιστορία της από το γυμνάσιο και ύστερα, είχε πολλά ενδιαφέροντα. Από το 1969 έως το 1971, η Ai παρακολούθησε το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο πρόγραμμα M. F. Irvine, όπου εργάστηκε με γνωστές μορφές λογοτεχνίας. Τιμήθηκε με  βραβεία από το Ίδρυμα Γκούγκενχαϊμ (1975), και αρκετά άλλα. Αφού κέρδισε το  Εθνικό Βραβείο Βιβλίου για την ποιητική της συλλογή ‘Vice’, έγινε επισκέπτρια  καθηγήτρια σε πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης (1973-1974), και αργότερα στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα και έζησε στο Stillwater μέχρι το θάνατό της.

 

H Άι Ογκάουα, θεωρούσε τον εαυτό της απλώς συγγραφέα και όχι εκπρόσωπο οποιαδήποτε συγκεκριμένης λογοτεχνικής ομάδας. Όσον αφορά τώρα με τη δική της ποιητική παραγωγή, σε μια συνέντευξη με τους Lawrence Kearney και Michael Cuddihy το 1978, τόνισε ότι δεν υπάρχουν «εξομολογητικά» ή αυτοβιογραφικά στοιχεία στο έργο της. Ωστόσο, σε μια συνέντευξή της, το 2003, μετά τη δημοσίευση του ‘Dread’, δήλωσε ότι μερικά από τα ποιήματα και οι χαρακτήρες σε αυτό το βιβλίο είναι ‘φανταστικές εκδοχές’ της οικογενειακής της ιστορίας και ότι το πολυφυλετικό υπόβαθρο και το ενδιαφέρον της για την ιστορία είχε μια ισχυρή επιρροή στο έργο της, τουλάχιστον γι’  αυτή τη συγκεκριμένη συλλογή.  Σε άλλη μια συνέντευξη όταν ρωτήθηκε για τα θέματα που χρησιμοποιεί στα γραπτά της, όπως η κακοποίηση παιδιών και οι φόνοι, απάντησε ότι είναι οι χαρακτήρες, αυτοί που την οδηγούν εκεί, «γιατί γράφουν μονολόγους». Στην ίδια συνέντευξη, σχολιάστηκε το γεγονός ότι παρ’ όλο που η ποίηση της Άι γράφεται στο πρώτο πρόσωπο, πίσω από τους στίχους της βρίσκεται σχεδόν πάντα κάποιος άλλος. Από τα ποιήματα, πάντως, της πρώτης της συλλογής με το όνομα ‘Σκληρότητα’ (Cruelty, 1973),  ερχόμαστε σε επαφή με μια άγρια ατμόσφαιρα όπου εμπεριέχεται σαφώς το αυτοβιογραφικό ή έστω τα βιώματα κάποιας άλλης μορφής, που έρχεται σε επαφή με την σκληρή πραγματικότητα, ωσάν ένα είδος αποδοχής της όλης κατάστασης, η οποία παραπέμπει σαφώς σε προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις, όπως διαβάζουμε στο ‘Γυναίκα σε άντρα’: «Η αστραπή χτυπά τη στέγη/παραχώνει το μαχαίρι, σκοτάδι/βαθιά στους τοίχους./Αιμορραγούν το φως πάνω μας/και το πρόσωπό σου, βεντάλια που διπλώνει/έτσι δεν θα δω πόσο φοβάσαι/να είσαι μαζί μου./Δεν ταιριάζουμε, ούτε στο κρεβάτι/όπου συνήθως καταλήγουμε/Δεν υπάρχει λόγος να το κρύβουμε:/είσαι χιόνι κι είμαι κάρβουνο/έχω τις ουλές μου να το δείχνουν./Έλα, άνοιξε το στόμα σου/θα σου δώσω μια γεύση από μαύρο/που δεν θα ξεχάσεις/Για λίγο θα την αφήσω να σε κάνει δυνατό/με καρδιά λιονταριού/μετά θα την πάρω πίσω». Τόσο σε τούτο όσο και στα άλλα ποιήματα της Ογκάουα, διαφαίνεται κάποια ‘υπόθεση’ σε αυτά, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε σχηματισμό μιας μικρής πεζής αφήγησης και σύντομης ιστορίας, όπου εμπλέκονται συγκεκριμένοι και λίγοι φυσικά χαρακτήρες.

 

Κάποια στιγμή η ίδια εξομολογήθηκε πως η πρώτη της δασκάλα στην ποίηση τής είπε πως όταν γράφεις στο πρώτο πρόσωπο, το αποτέλεσμα της δουλειάς είναι δυνατότερο. Καθ’ όλη τη σταδιοδρομία της, η Άι  συνειδητοποίησε, με τη σειρά της, ότι όσα ποιήματά της γράφτηκαν στο πρώτο πρόσωπο ήταν πράγματι τα  πιο γενναία, στιβαρά και αξιόλογα. Τα ‘Είκοσι χρόνια γάμου’ αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα, όταν εκείνη δηλώνει «Μ’ έχεις να περιμένω σ’ ένα φορτηγό/με τη μια καλή του ρόδα κολλημένη στο χαντάκι/όσο εσύ τη νότια πλευρά ενός δέντρου κατουράς/Βιάσου. Τίποτα δεν φοράω κάτω από τη φούστα μου απόψε… και το κάθισμα είναι κρύο, ένα ψεύτικο δερμάτινο μπούτι/ να πιέζει το δικό μου… Έλα μωρό μου, ρίξε με ανάσκελα/Κάνε πως τίποτα δεν μου χρωστάς/κι ίσως να ξεφύγουμε από δω/ν’ αφήσουμε το παρελθόν έναν σωρό πίσω μας/παλιές εφημερίδες που δεν θα διαβαστούν ξανά»!

 Ακόμα κάπου αλλού δήλωσε πως για να γράψει ένα ποίημα που αναφέρεται σε κάποια ιστορική προσωπικότητα, πρώτα  βρίσκει, διαβάζει και μελετά καλά τη βιογραφία του. Αυτές μπορεί να αφορούν πολύ γνωστές, έως και πολύ άγνωστες. Παρελαύνουν σε διάφορα ποιήματα ο Τζέιμς Ντιν, ο Φρανθίσκο Πιθάρρο, ο τρομπετίστας Τσετ Μπέικερ, πολιτικοί, αλλά και ο ανώνυμος οδηγός του κάρου και χαμάλης των πτωμάτων της πανούκλας. Ενώ στο ποιητικό της σώμα εμπλέκεται το σεξ και άλλα αμφιλεγόμενα και παρεμφερή θέματα, είπε (1978) πως όλα αυτά δεν τα θεωρεί εντελώς άχρηστα και αδικαιολόγητα. Όσον αφορά τα ποιήματα στην πρώτη της συλλογή, δήλωσε: «Ήθελα να δουν οι άνθρωποι πώς αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον και τους εαυτούς τους».

Ο θάνατος ως φυσική εξέλιξη της ζωής βρίσκεται επίσης σε πολλά ποιήματά της, αλλά έρχεται δραματικά στην επιφάνεια στην τελευταία της συλλογή ‘Δεν παραδίνομαι’ (No Surrender, 2010), λόγω μιας νεοπλασματικής νόσου η οποία την ταλαιπώρησε αφάνταστα και της στέρησε τελικά τη ζωή. Σε πολλά σημεία παράλληλα υπενθυμίζει τα γνωστά στους ειδήμονες στάδια που διέρχεται ο καρκινοπαθής ασθενής, από τη αρχή έως και το τέλος! Μέσα σ’ αυτά κάνει, με το δικό της τρόπο βέβαια, και ένα σύντομο αλλά υπαινικτικό απολογισμό διαφόρων περιόδων της ζωής της. «Ξέρω ότι έχω αμαρτήσει» λέει κάπου στη ‘Μητρότητα’, «όμως πληρώνω γι’ αυτό». Και στις ‘Σκηνές από το νεκροκρέβατο’, απευθύνεται σ’ εκείνον, «Βούδα, Κύριέ μου, αν αυτό είναι η φώτιση/δεν την αισθάνομαι/Νιώθω ένα κρύο ρεύμα γύρω απ’ το κεφάλι μου/Και τα πέλματα των ποδιών μου καίγονται/Είμαι ένα φάντασμα τώρα; Αναρωτιέμαι/Καθώς αιωρούμαι πάνω από τη γυναίκα που διαβάζει για το θάνατό μου…».

‘Τα αιρετικά παραμύθια’ της Άι Ογκάουα, είναι μια αξιέπαινη προσπάθεια των εκδόσεων ‘Βακχικόν’ να φέρουν για πρώτη μια μεγάλη ανθολογία της Αμερικανίδας ποιήτριας. Σημαντική και συγκινητική είναι η συμβολή του Βαγγέλη Αλεξόπουλου, όπως και της Διώνης Δημητριάδου, οι οποίοι προχώρησαν σε ανθολόγηση και μετάφραση μέρους των ποιημάτων της. Ενδιαφέρον για τον αναγνώστη, μαζί με την ανάγνωση του βιβλίου,  παρουσιάζει στο τέλος η σύντομη αλλά περιεκτική βιογραφία της ποιήτριας από τον Αλεξόπουλο, καθώς και η εισαγωγή στο έργο της από την Διώνη Δημητριάδου, που φέρει τον τίτλο ‘Ο κόσμος της Άι Ογκάουα (Μια σκληρή ζωή πίσω από τους μύθους)’.

 

Οι ποιητικές της συλλογές είναι οι: ‘Σκληρότητα’ (Cruelty, 1973),  ‘Σφαγείο’ (Killing Floor, 1979), ‘Αμαρτία’ (Sin,1986), ‘Μοίρα’ (Fate,1991), ‘Ανηθικότητα’ (Greed,1999), ‘Τρόμος’ (Dread, 2003), και ‘Δεν παραδίνομαι’ (No Surrender, 2010). Η συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού της έργου περιλαμβάνεται στον τόμο ‘The Collected Poems of Ai’ (W.W. Norton and Company, 2013).

 Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης