Το ιστολόγιο (blog) Με ανοιχτά βιβλία προτείνει το βιβλίο της εβδομάδας: Τα άνθη του κακού, μετάφραση: Μαριάννα Παπουτσοπούλου

Το ιστολόγιο (blog) Με ανοιχτά βιβλία

προτείνει

το βιβλίο της εβδομάδας

ΚΑΡΟΛΟΣ ΜΠΩΝΤΛΑΙΡ

ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

Η έκδοση του 1861 - Η έκδοση του 1868

Τα έξι Απαγορευμένα

και τρία ακόμη ποιήματα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Μαριάννα Παπουτσοπούλου

εκδόσεις Κουκούτσι

Τα Άνθη του Κακού (Les Fleurs du Mal), η ποιητική συλλογή του Κάρολου Μπωντλαίρ, παρουσιάζεται στο σύνολο των 144 ποιημάτων της, σε μια έκδοση-κόσμημα από το Κουκούτσι. Ο Μπωντλαίρ με την τόλμη που χαρακτηρίζει την ποίησή του ανοίγει τον δρόμο για το κίνημα του μοντερνισμού στην Ευρώπη, ανατέμνοντας με την οξεία κριτική του οπτική κάθε υποκρισία του παλαιού κόσμου και ανακηρύσσοντας τον ποιητικό λόγο σε όχημα προβληματισμού και προβολής ενός άλλου σκηνικού ζωής: σημασία στους κατατρεγμένους, συμπόρευση και συμμετοχή στο πάθος των «μικρών» της κοινωνίας. Η έμπειρη μεταφράστρια Μαριάννα Παπουτσοπούλου προσφέρει τον μπωντλαιρικό λόγο σε  μια απόδοση που σέβεται τον ρυθμό και το ύφος του αρχικού κειμένου – άξια προσοχής φυσικά η επισήμανση της ποιητικής της ιδιότητας. Η ίδια στην Εισαγωγή της διευκρινίζει σχετικά με τον άθλο της μετάφρασης επισημαίνοντας ταυτόχρονα τα χαρακτηριστικά της ποιητικής γραφής του Μπωντλαίρ:

Οι διαφορές της γαλλικής από την ελληνική γλώσσα είναι πολύ μεγάλες, με αποτέλεσμα ο δωδεκασύλλαβος αλεξανδρινός στίχος να μετατρέπεται συχνά κατά τη μεταφορά  σε δεκαπεντασύλλαβο ή και πιο πολύ. Προτίμησα, έτσι, αλλά μόνο όπου αυτό επιτρεπόταν, μικρές προσαρμογές που κρατούσαν τα όρια. Προσπάθησα μεταφράζοντας να μείνω –όσο μπόρεσα– πιστή στο μπωντλαιρικό ύφος. Προσπάθησα επίσης να διασώσω τον τόνο, που τόσο συχνά αλλάζει από τη βαθύτερη απόγνωση στη λεπτή ειρωνεία, στην καρικατούρα, τον σαρκασμό, την απαλότερη οικειότητα, τους θρησκευτικούς υπαινιγμούς, την παρωδία, τον κλαυσίγελω, τον θρήνο κ.ο.κ.· να διατηρήσω, όσο ήταν δυνατόν, αλλού τη μουσική των  ποιημάτων και την μπωντλαιρική απλότητα, ενίοτε την πεζολογία, τη δραματοποίηση και τον διάλογο, τη φάρσα ή το ειδύλλιο, όπου αυτά παρουσιάζονταν.

Στο βιβλίο έχουμε τη μετάφραση των ποιημάτων της δεύτερης έκδοσης του 1861 (μετά την καταδίκη των απαγορευμένων ποιημάτων). Επίσης μεταφράζονται και τα έξι Απαγορευμένα ποιήματα καθώς και δώδεκα ποιήματα που προσέθεσε ο Μπωντλαίρ στην τρίτη έκδοση, αυτή του 1868, και τρία ακόμη ποιήματα στο φροντισμένο Παράρτημα από τη συλλογή Συντρίμμια. Στο Παράρτημα διαβάζουμε επίσης το Βιογραφικό σημείωμα του ποιητή, εργογραφία με τα κύρια έργα του καθώς και τις πολύ κατατοπιστικές Σημειώσεις της μεταφράστριας, τίτλους και χρονολογίες πρώτης δημοσίευσης των ποιημάτων, κατάλογο και μεταγραφή των κύριων ονομάτων.  Μια πλήρης έκδοση, πολύτιμη για τον εραστή της ποίησης αλλά και τον μελετητή του Κάρολου Μπωντλαίρ, σε μια έκδοση ιδιαίτερα φροντισμένη και καλαίσθητη από το Κουκούτσι.

Εδώ δύο ποιήματα, στα οποία διαφαίνεται η μεταφραστική αξία, στην αβίαστη ροή της γλώσσας, τη διατήρηση του ρυθμού και τη μουσικότητα του στίχου:

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ

(VI Ο ΘΑΝΑΤΟΣ, CXXII)

Ο Θάνατος παρηγορεί, αλίμονο! δίνει ζωή·

Τέλος του βίου μας και μόνη ελπίδα

Που σαν το ελιξίριο μας μεθά και μας κινεί,

Κουράγιο δίνει να βαδίσουμε ως τη νύχτα.

Και μέσα από τη θύελλα, το χιόνι και την πάχνη,

Φέγγει παλλόμενος στον μαύρο ορίζοντά μας

Εκείνο της γραφής το ονομαστό το χάνι,

Όπου μπορείς να φας, να κοιμηθείς, να μαζευτείς κοντά μας·

Είν’ ένας Άγγελος που στα μαγνητικά κρατεί τα δάχτυλά του

Τον ύπνο, των ονείρων την εκστατική δωρεά,

Και στρώνει το κρεβάτι των γυμνών και των πενήτων·

Είναι η δόξα των θεών, η μυστική σιταποθήκη,

Είν’ το βαλάντιο του φτωχού και η αρχαία καταγωγή,

Είναι η ανεωγμένη πύλη, που στ’ άγνωστα Ουράνια οδηγεί!

ΟΜΙΧΛΕΣ ΚΑΙ ΒΡΟΧΕΣ, CI

(II, ΠΑΡΙΣΙΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ)

Τέλη φθινοπώρου, χειμώνες κι άνοιξη μουσκίδι μες στη λάσπη

Σας αγαπώ και σας παινεύω, εποχές που φέρνετε τη νάρκη!

Που το μυαλό μου εσείς τυλίγετε και την καρδιά

Μέσα σε ατμισμένο σάβανο, σε μνήματα θολά.

Σε τούτη την πλατιά πεδιάδα, που ο κρύος γαρμπής σαρκάζει,

Στη νύχτα ο ανεμοδείκτης τη μακριά γυρίζοντας στενάζει,

Πιο εύκολα η ψυχή  μου, από τον χλιαρό καιρό που ανθοβολά,

Διάπλατα θ’ άνοιγε τα κορακίσια της φτερά.

Δεν έχει πιο γλυκό για μια καρδιά που ’ναι γεμάτη πένθιμα υλικά,

Και πάνω της από καιρό κατεβασιά φτάνουν οι πάχνες,

Ω εποχές θαμπές, στα κλίματά μας ρήγισσες μεγάλες,

Από τη σταθερή σας όψη, τη χλομή τη σκοτεινιά,

– Εξόν και τύχει εμείς δυο-δυο, αφέγγαρο ένα βράδυ,

Τον πόνο να κοιμίσουμε σ’ ένα τυχαίο κρεβάτι.

(Άνθη Του Κακού, Κάρολος Μπωντλαίρ, μετάφραση: Μαριάννα Παπουτσοπούλου)

Διώνη Δημητριάδου