Διαβάζοντας και σχολιάζοντας

(ο συγγραφέας και 

ο αναγνώστης-εν δυνάμει 

συγγραφέας)

Η ανάγνωση: απόσπασμα από το «Περί ανάγνωσης και βιβλίων» (Über lesen und Bücher) του Arthur Schopenhauer, σε μετάφραση του Γιάννη Καλιφατίδη, δέκατο τεύχος της νέας σειράς του «Άτακτου λαγού» των εκδόσεων Άγρα.

«Καμία από τις συγγραφικές αρετές δεν αποκτάται διαβάζοντας συγγραφείς που διαθέτουν ιδιότητες όπως, για παράδειγμα, η πειθώ, ο πλούτος των εικόνων, η τέχνη της παρομοίωσης, η τόλμη, η πικρία, η βραχυλογία, η χάρη, η ελαφρότητα της έκφρασης, ο πνευματώδης λόγος, οι απροσδόκητες αντιθέσεις, η λακωνικότητα, η απλότητα και πολλές άλλες ακόμα. Ωστόσο, αν οι ιδιότητες αυτές υπάρχουν ήδη μέσα μας, αν δηλαδή τις διαθέτουμε “εν δυνάμει” (potentia), μπορούμε να τις ανασύρουμε και να τις φέρουμε στη συνείδησή μας, να δούμε πώς μπορούμε να τις αξιοποιήσουμε, να ενισχύσουμε μέσα μας όχι μόνο την κλίση αλλά και το θάρρος να τις χρησιμοποιήσουμε, κρίνοντας από διάφορα παραδείγματα το αποτέλεσμα της χρήσης τους ώστε να μάθουμε να τις εφαρμόζουμε σωστά – πράγμα που προϋποθέτει ότι έχουμε όντως φτάσει στο σημείο να διαθέτουμε “εν ενεργεία” (actu) τις εν λόγω ιδιότητες. Αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος της ανάγνωσης να αποτελέσει προπαρασκευαστικό στάδιο της συγγραφής – με άλλα λόγια, να μας διδάξει πώς να χρησιμοποιούμε τα φυσικά μας χαρίσματα, υπό την προϋπόθεση ότι όντως τα διαθέτουμε. Αντίθετα, χωρίς αυτά, η ανάγνωση δεν μας διδάσκει τίποτα άλλο εκτός από ψυχρές και στείρες τεχνικές και μας κάνει ρηχούς μιμητές»

Και το σχόλιο:

Δεν ξέρω αν κάποιοι πιστεύουν ότι διαβάζοντας δόκιμο λόγο μπορούν και να τον μιμηθούν. Δύσκολη υπόθεση και, κατά τον Schopenhauer, μάλλον αδιέξοδη και τραγική στα αποτελέσματά της, αν οι ενδιαφερόμενοι δεν διαθέτουν την απαραίτητη μαγιά, δηλαδή το εν υπνώσει ταλέντο. Άλλο πράγμα τώρα, αν η ανάγνωση θα αφυπνίσει την ικανότητά τους να διαπρέψουν στη συγγραφή. Αυτοί, αναμφίβολα, διαθέτουν το ένστικτο να συλλέξουν (ακριβώς με την αγάπη και το πάθος του συλλέκτη) όλα τα διαθέσιμα στοιχεία και να τα αξιοποιήσουν αναβαπτίζοντάς τα στη δική τους έμπνευση.

Σκέφτομαι, όμως, όλους αυτούς που διαβάζουν με μόνη προσδοκία την απόλαυση που θα αποκομίσουν από τα χάρτινα θαύματα. Οι αναγνώστες (απλοί θαυμαστές της γραφής) εισχωρούν μέσα στις σελίδες των βιβλίων χωρίς ίχνος ιδιοτέλειας. Και -όπως καλά γνωρίζουν οι απανταχού βιβλιόφιλοι- ανταμείβονται πλουσιοπάροχα. Κι ας μην τολμήσουν ποτέ να δοκιμάσουν την τύχη τους στην άλλη όχθη του λογοτεχνικού κόσμου.  Κι ας μείνουν δια βίου με τον τίτλο του αναγνώστη. Αν σκεφτούμε πόσο λίγοι διαβάζουν σήμερα (και εννοώ εδώ μόνο τους αληθινούς  ρέκτες του είδους και όχι αυτούς που μόνο τυχαία συναπαντώνται με τα βιβλία) δεν είναι και λίγο να διαθέτεις μια τέτοια σπάνια ιδιότητα.

Διώνη Δημητριάδου

(Πορτραίτο του Arthur Schopenhauer από τον Ludwig Sigismund Ruhl)