Ο Φάρος του Σόρενσον και άλλες ιστορίες Βασίλης Χουλιαράς εκδόσεις Θράκα η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Apodyoptes https://apodyoptes.com/2019/01/06/o-faros-toy-sorenson-vasilis-chouliaras-dioni-dimtriadou/

Ο Φάρος του Σόρενσον

και άλλες ιστορίες

Βασίλης Χουλιαράς

εκδόσεις Θράκα

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Apodyoptes

https://apodyoptes.com/2019/01/06/o-faros-toy-sorenson-vasilis-chouliaras-dioni-dimtriadou/

το παραμύθι και η παραμυθία

Στο εξώφυλλο του βιβλίου (Ηλίας Βασιλός, Hole I, 2015) ένας στρόβιλος απειλεί να καταπιεί στη σκοτεινή του χοάνη ό,τι έχει παρασυρθεί μέσα του. Απόλυτη συνάφεια της εικόνας με το περιεχόμενο του  νέου βιβλίου του Βασίλη Χουλαρά, «Ο Φάρος του Σόρενσον και άλλες ιστορίες», τρίτο κατά σειρά μετά από τις «Μικρές ιστορίες για πριν τον ύπνο», Γαβριηλίδης, 2012 και τις «Ιστορίες από το αρχιπέλαγος Φουάν», Μελάνι, 2015. Παρουσιάζει ενδιαφέρον η λογοτεχνική πορεία, που είναι σταθερά προσανατολισμένη στο «άφατο» του κόσμου, το μη ορατό και αντιληπτό, που αναπόφευκτα δύσκολα σαρκώνεται στον λόγο. Εντοπισμένο το πρόβλημα από τον συγγραφέα που έγραφε στις «Ιστορίες από το Αρχιπέλαγο Φουάν»: «Κάτι μοιάζει να υπάρχει εκεί έξω το οποίο θέλει να ειπωθεί, μα όσο κι αν προσπάθησα, δεν μπόρεσα να βρω τα λόγια, ίσως γιατί δεν είναι τα λόγια ο τρόπος του». Από τη στιγμή που η λογική αδυνατεί να προσεγγίσει αυτό το άφατο, αρχίζει η μαγική αφήγηση του παραμυθιού.

Σε έναν τέτοιο κόσμο οδηγούν οι ιστορίες του Χουλιαρά. Δεν είναι εύκολο να μη νιώσεις την αύρα που τις περιβάλλει, να μην αισθανθείς τη γοητεία τους, να μην αναρωτηθείς κι εσύ πού σταματά ο γνωστός μας κόσμος και από ποιο σημείο και μετά αρχίζει το εξωλογικό στοιχείο. Κι ας ξέρεις πως τέτοιου είδους ερωτήματα μένουν αναπάντητα, με την ασάφεια του περιγράμματός τους να αιωρείται πάνω από τις λέξεις των ιστοριών. Το τοπίο είναι συχνά έξω του κόσμου τούτου, χωρίς όμως να αποβαίνει εξωανθρώπινο και εξωγήινο. Νιώθεις πως βρίσκεσαι σε ένα περιβάλλον που μοιάζει στις γνώριμες συνθήκες της ζωής, ωστόσο σαν να υπάρχουν πολλαπλές διαφυγές προς μια κατάσταση παραμυθική. Είναι άραγε μια ανάγκη αμφισβήτησης των θεμελίων του υπαρκτού κόσμου; Μια μεταμφίεση των αληθινών και απτών δεδομένων, ώστε αυτά να αποδοθούν με μια διαφορετική όψη για να διευκολυνθεί η εισχώρησή μας στην ουσία τους; Και, επομένως, η ουσία αυτού του κόσμου που μας περιβάλλει βρίσκεται λίγο πιο έξω και λίγο πιο πέρα από όσα οι αισθήσεις μας προσεγγίζουν ερμηνευτικά; Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζω: […] το παραμυθικό στοιχείο γίνεται ο σκηνογραφικός τόπος της ύπαρξης.

Νομίζω πως από το σημείο αυτό το παραμυθικό στοιχείο, το οποίο αποτελεί το γοητευτικό περίβλημα των αφηγήσεων, βρίσκει τον σκοπό του (πέρα φυσικά από την αισθητική απόλαυση) σε μια παραμυθιακή λειτουργία. Το παραμύθι ως μορφή συναντά ετυμολογικά την παραμυθία, την παρηγορητική δηλαδή σημασία της αφήγησης, και τότε η λογοτεχνική γραφή αποκτά τη δική της ουσία, την ιαματική δίπλα στην ερμηνευτική των καταστάσεων. Ο Χουλιαράς γράφει ιστορίες που αποτυπώνουν τον αρχέγονο φόβο· με το παραμυθικό περίβλημα ξορκίζει αυτόν τον φόβο μετατρέποντας το εξωλογικό τοπίο σε χώρο προσιτό. Το παραμύθι αποδεικνύεται πιο ισχυρό στα σημαινόμενά του από τον εξορθολογισμό που απειλεί να το καταργήσει. Η παρηγορητική παραμυθία ξεδιπλώνεται. Ο κόσμος γίνεται προσπελάσιμος, δυνητικά κατανοητός, εξαίσιος στον ίλιγγό του.

[…] Οι πλανήτες, πάνωθέ μας, θα συνεχίζουν αδιάφορα την αδιάκοπη πορεία τους, ρυθμίζοντας τα γήινα, κι αυτό το χέρι, που αραδιάζει σύμβολα – αιώνια μα ξέψυχα – θα έχει πάψει να αναρωτιέται: πού τελειώνει ο μύθος; πού η πραγματικότητα; κι αν τελικά θα βρούμε έναν άλλο τρόπο,  μιαν άλλη αφή, λίγες λέξεις που δε θα σκοντάφτουν, κι όχι παραγεμισμένες ψευδαισθήσεις για να καλύπτουμε τα κενά.

(Μην ανησυχείς)

Ο Χουλιαράς μάς οδηγεί σε μια διαφορετική θέαση του πραγματικού. Αρκεί να κατανοήσουμε τον τρόπο του, να δούμε την ανοιχτή χαραμάδα που μας επιτρέπει να εισχωρήσουμε στα παράδοξα που περιέχονται στη μυθοπλασία του.

[…] Κι εγώ, που δεν πρόκειται να ζήσω τόσα πολλά χρόνια, γνωρίζω πως δεν μπορώ να αποτελειώσω ένα τόσο τεράστιο και ίσως μάταιο έργο. Όμως, καθώς διαβάζω αυτές τις λέξεις, μπορώ και βλέπω το ναό έτοιμο, να λάμπει στον ήλιο, και την ίδια στιγμή τον βλέπω να καταρρέει και να χάνεται από τα μάτια μου. Κι αυτή είναι η μαγική δύναμη των λέξεων, που για κάποιο λόγο μάς έχει δοθεί.

(Δέκα χιλιάδες χρόνια)

Και για να γίνει μια σύνδεση ανάμεσα στα τρία ως τώρα βιβλία του, οι ανθρώπινες φιγούρες  των ηρώων του θαρρείς και ξέφυγαν από τις «Μικρές ιστορίες πριν τον ύπνο» και ξανοίχτηκαν «Στο αρχιπέλαγος Φουάν» χωρίς λογικά εφόδια, παρά  μόνο με την αίσθηση της τραγικότητας να τους δείχνει το άφευκτον της ανθρώπινης πορείας, ώσπου επινόησαν το φως που τους δείχνει τον δρόμο τους. Ο «Φάρος του Σορενσόν» μπορεί να υπάρχει, μπορεί και όχι, χωρίς όμως αυτό να έχει ιδιαίτερη σημασία. Το σημαντικό είναι να τον βλέπεις εσύ. Η μαγική παρέμβαση της λογοτεχνίας; Μα, φυσικά. Τι άλλο;

[…] Κοίτα! Βλέπεις εκείνη την αχνή αναλαμπή στο βάθος; Ανά δέκα δεύτερα, πρόσεξε, δίνει δύο λευκά. Αυτός, αν θες να μάθεις λοιπόν, είναι ο φάρος του Σόρενσον. Όσο όμως κι αν ψάξεις, δε θα τον βρεις σε κανένα χάρτη ή πορτολάνο με αυτό το όνομα. Ελάχιστοι τον αποκαλούμε κατ' αυτόν τον τρόπο, και όσο πάει ο καιρός όλο και λιγοστεύουμε.

Διώνη Δημητριάδου