Μυθολογήματα και έντεκα πλην ένα μικρά πεζά Γρηγόρης Τεχλεμετζής εκδόσεις Κέδρος η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Μυθολογήματα

και έντεκα πλην ένα μικρά πεζά

Γρηγόρης Τεχλεμετζής

 εκδόσεις Κέδρος

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Μυθολογήματα • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Όταν πριν από λίγα χρόνια ο Γρηγόρης Τεχλεμετζής έγραφε το μυθιστόρημά του Ο Αρχίλοχός του (Γαβριηλίδης, 2016) είχε δείξει τον τρόπο που προσεγγίζει την αρχαιότητα (μύθους και πρόσωπα) προσθέτοντας μια σύγχρονη επίκαιρη ματιά σε όσα το παρελθόν έχει διασώσει ως τις μέρες μας. Έτσι και τώρα, στην πρόσφατη συλλογή του με διηγήματα, αντλεί για έξι από αυτά (που συνιστούν και το πρώτο μέρος του βιβλίου) τη θεματική του από αρχαίους μύθους, με μικρές εκτινάξεις στο σήμερα για να δούμε τον απόηχο, τον σχολιασμό, την ενσωμάτωση στη σύγχρονη ζωή. Με την πλοκή να μοιράζεται εύστοχα ανάμεσα στη γνωστή εκδοχή του μύθου και στη λογοτεχνική επεξεργασία, προτείνει (αν η λογοτεχνική επινόηση θεωρηθεί πρόταση) μια αναψηλάφηση ή και προέκταση συχνά του παραδεδομένου, μια άσκηση στην ευφυή σκέψη: τι θα γινόταν αν… ή ποια θα μπορούσε να είναι η άλλη, η αθέατη πλευρά των μυθικών επινοήσεων;

Έτσι, θα δούμε τον Σίσυφο να συναντά την Περσεφόνη, να σχολιάζει τον Άρχοντα των σκοτεινών περασμάτων, να αφήνει το ερώτημα να πλανιέται: τι απέγινε επιτέλους ο Σίσυφος; χωρίς κανείς να μπορεί να δώσει απάντηση· μα ποιος ξέρει την αλήθεια  και το ψεύδος του μύθου, ποιος τα όρια  του μύθου; Αλλού θα απομονώσει τον ένα Θεσπιέα από τους επτακόσιους, γιατί αν η ιστορία (μα και ο μύθος) αγαπά το σύνολο και αυτό δοξάζει τελικά, δεν πρέπει η λογοτεχνία να αποκαταστήσει τη μοναδική προσωπικότητα, να διασώσει τον ανώνυμο ήρωα; Μα, και η γυναικεία παρουσία δίπλα στη μοναδική προσωπικότητα (ας είναι αυτός ο Σωκράτης) δεν λειτουργεί καταλυτικά σε όσα αυτός πράττει; Κι εκείνος ο Λαέρτης, ένα από τα πρόσωπα που ως δευτεραγωνιστές δίπλα στους μυθικούς ήρωες διασώζουν το όνομά τους επ’ ολίγον, δεν είχε άραγε προσωπική ζωή, δεν κατακλυζόταν από πάθη; Αυτά και άλλα θα επιλέξει ο Τεχλεμετζής για να δώσει, για μια ακόμη φορά, τη δική του γραφή δίπλα στη γνωστή, όχι από μια επιφανειακή έλξη προς τον αρχαίο κόσμο για να δέσει τη θεματική του σε λόγο, αλλά από μια ουσιαστικότερη επιλογή να φέρει τον μύθο στο σήμερα, να τον αφηγηθεί με τον δικό του τρόπο, όχι αποθεώνοντας το παρελθόν αλλά αναδεικνύοντας τη συνέχειά του στο σήμερα. Άλλωστε, όπως γράφει σε μία από τις ιστορίες του: Πάντα μου άρεσε να φαντάζομαι πράγματα. Όσο πιο πολύ εγκλωβιζόμουν στην πραγματικότητα, τόσο πιο πολύ αρεσκόμουν στο να ψάχνω τα άφταστα, ακόμα και – γιατί όχι; – τα ανόσια. («Η φαντασία», σελ. 109)

Ωστόσο, δεν εξαντλείται σε όλο αυτό η θεματική του βιβλίου, καθώς στη συλλογή συμπεριλαμβάνονται ακόμη δέκα μικρά πεζά (ή αλλιώς έντεκα πλην ένα) με σύγχρονα θέματα, που ασκούνται στη μικρή φόρμα, δύσκολο είδος αν πρόκειται να αποδοθεί σε ελάχιστο σώμα το θέμα, ο ήρωας, η πλοκή. Ο Τεχλεμετζής επιλέγει εδώ την πρωτοπρόσωπη γραφή, άλλοτε με τη λειτουργία της μνήμης να διασώζει πρόσωπα και πράξεις, και άλλοτε σε ύφος εξομολογητικού μονολόγου να παρουσιάζει πλευρές του, επινοημένες ή αληθινές, χωρίς φυσικά να ενδιαφέρει (καθόσον λογοτεχνία) τι από τα δύο ισχύει. Ίσως να έχει περισσότερο ενδιαφέρον να δούμε αυτές τις σύγχρονες μικρο-ιστορίες ως αντίστιξη στα μυθολογικά που έχουν προηγηθεί, έναν τρόπο να δεθούν όλα τα κείμενα κάτω από την ίδια στέγη.

Πρόκειται για ένα συγγραφέα που αγαπά τη γραφή (αυτό εύκολα γίνεται αντιληπτό), που όμως δεν γράφει συχνά, γεγονός που σημαίνει ότι συνδέει το γράψιμο με την πρόθεση να πει κάτι ουσιαστικό και καθόλου ευκαιριακό. Οι λέξεις αποτελούν ένα παιχνίδι που έχει ως στόχο του την αίσθηση της ζωής, όπως θα γράψει σ’ αυτό το εισαγωγικό κείμενο που αθροίζεται μαζί με τα υπόλοιπα και ταυτόχρονα αφαιρείται (πλην ένα): «Τι παράξενο παιχνίδι. Ποιος ο στόχος του;» είπε σπαθίζοντας φωτογραφικά τα βλέφαρά της. «Στόχο έχει να νιώθεις ότι ζεις. Όσο πιο πολύ σε συνεπαίρνει, τόσο πιο πολύ ζωντανεύεις. Τι αν την κάνεις τη ζωή όταν έχεις τις λέξεις;» («Το παιχνίδι των λέξεων», σελ. 8).

Σημαντική συμβολή στη συνολική αισθητική του βιβλίου έχει το έργο της Κατερίνας Τεχλεμετζή που κοσμεί το εξώφυλλο. Φιγούρες που καταργούν τα όρια ανάμεσα στις αληθινές μορφές και στις μυθικές αποτυπώσεις.

Διώνη Δημητριάδου