Ένοχη σχέση Βασιλική Πιτούλη εκδόσεις 24 γράμματα η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικο Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Ένοχη σχέση

Βασιλική Πιτούλη

εκδόσεις 24 γράμματα

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικο Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Η συγγραφική πρόθεση και η ανάπτυξή της • Fractal

Η συγγραφική πρόθεση και η ανάπτυξή της

Η μεγάλη αφήγηση, δηλαδή το μυθιστόρημα, συνιστά μια πρόκληση για τον δημιουργό, καθώς ταυτόχρονα πρέπει να ανταποκριθεί σε δύο αναγκαίες συνθήκες γραφής. Αφενός να επικεντρώσει στο βασικό θέμα, που απηχεί και την αρχική ιδέα, χτίζοντας γύρω του τον απαραίτητο «κλοιό», τον χώρο για το ξεδίπλωμα της πλοκής. Αφετέρου, όμως, θα πρέπει να δημιουργήσει τις επεκτάσεις της βασικής θεματικής, γιατί, όσο θα απλώνεται στον χρόνο η αφήγηση, τόσο θα αναφύονται σημεία προς ανάπτυξη. Και όσο θα συντελείται αυτή η διαδικασία, τόσο μεγαλύτερη η απαίτηση για πρόσωπα (δευτερεύοντα μεν, ωστόσο, σημαντικά το καθένα στο μέγεθός του και στην εισχώρησή του στην κεντρική ιστορία), που θα αποτελούν για τον κεντρικό ήρωα τις αναγκαίες σχέσεις, προωθώντας την πλοκή. Η Ένοχη σχέση της Βασιλικής Πιτούλη προσπαθεί φιλότιμα να αντεπεξέλθει στις δύο παραπάνω συνθήκες.

Η ιστορία της είναι μοιρασμένη σε δύο μέρη, με το καθένα να το προλογίζει ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο της Ρεγγίνας Αθανασάκη, της κεντρικής ηρωίδας του βιβλίου. Ως ιδέα δεν είναι κακή. Τα δύο μέρη απέχουν μεταξύ τους δέκα χρόνια, ικανό διάστημα για να έχει μεσολαβήσει ανάμεσά τους η εξέλιξη της ιστορίας. Αυτό που θα μπορούσε να λείπει είναι ένα μικρό σημείωμα της συγγραφέως που επιχειρεί την «απομυθοποίηση της μυθοπλασίας» (το οξύμωρο εδώ σκόπιμο), κάτι που όχι μόνον δεν είναι αναγκαίο, αλλά ίσα ίσα απομακρύνει τον αναγνώστη από το «μαγικό ψεύδος» της λογοτεχνίας. Στο τέλος της ιστορίας, μάλιστα, υπάρχει ένας συγγραφικός επίλογος που ολοκληρώνει την απομάγευση. Ίσως εδώ έχουμε μια παρεξήγηση της έννοιας του παντογνώστη αφηγητή, ο οποίος βρίσκεται πάνω από την ιστορία, γνωρίζοντας την παραμικρή πτυχή της, ως δημιουργός της, όμως δεν χρειάζεται να κάνει εμφανή την παρουσία του. Ο τρόπος αυτός μάς οδηγεί πολλές συγγραφικές γενιές πίσω, όταν η επεξεργασία των αφηγηματικών τεχνικών και της συγγραφικής οπτικής ήταν πολύ διαφορετική.

Στο πρώτο μέρος, όσο χτίζεται η ιστορία, πλεονάζουν οι σκηνές, τα διαλογικά μέρη, δίνοντας την αίσθηση μιας πλοκής που δεν ξεφεύγει από τα πλαίσια του συνήθους. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη αρνητικό, αν η συγγραφική επιλογή είναι να δώσει όσο περισσότερα στοιχεία των χαρακτήρων κρίνει ότι χρειάζονται. Μόνο που έτσι καθυστερεί το δεύτερο μέρος, κατά την κρίση μου το καλύτερο από κάθε άποψη, που δικαιώνει εν τέλει αυτή τη γραφή. Πιο «δεμένο» ως προς την εξέλιξη της πλοκής, με πιο γρήγορο ρυθμό, με πιο ενδιαφέροντα σημεία προς ανάπτυξη, με μεγαλύτερη βεβαιότητα για την επίτευξη της αρχικής συγγραφικής πρόθεσης.

Η συνειδητοποίηση μιας βαριάς ενοχής, η αντιμετώπιση των πράξεων, που κάποιες εν βρασμώ ψυχής συντελέστηκαν, βρίσκονται στο κέντρο της θεματικής του βιβλίου, επιχειρώντας να δείξουν πως κάποια στιγμή όλα έρχονται στο φως, πάθη και ενέργειες εγκληματικές, λάθη και παρανοήσεις. Τότε, οι ήρωες βρίσκονται αντιμέτωποι με αλήθειες που πλέον η αποκάλυψή τους δεν εξυπηρετεί τίποτα περισσότερο από τη συμφιλίωση με τον εαυτό τους, την ατομική τους τελείωση. Το αίσθημα της ενοχής, όμως, παραμένει στη συνείδηση.

Ένα μυθιστόρημα που ο προσεκτικός αναγνώστης θα μείνει στα όσα θετικά στοιχεία εντοπίσει, εκτιμώντας την αξία τους, που δεν είναι μικρή.

Θα μείνω σε ένα από αυτά, ενδεικτικά. Η περσόνα της ηρωίδας που δημιουργεί η Πιτούλη έχει ως βασικό χαρακτηριστικό της το αρχέγονο στοιχείο μιας θηλυκής μορφής που αντιδρά όταν κάποιος προσπαθεί να της στερήσει την ελευθερία της. Ενδιαφέρουσα η προσέγγιση αυτή, θυμίζει τη γυναικεία παρουσία πολύ πριν από τη χειριστική συμπεριφορά μιας συμβατικά αποδεκτής, στερεοτυπικής ανδροκρατούμενης κοινωνίας, όπου οι όποιες κατακτήσεις του γυναικείου φύλου ή μένουν στα χαρτιά ή, διαφορετικά, εμφανίζονται ως αναγκαστικές παραχωρήσεις του διαχρονικά ισχυρότερου προς τον αδύναμο. Και αν η ηρωίδα της Πιτούλη φθάνει στα άκρα, είναι γιατί η λογοτεχνία συχνά μεγεθύνει τις συνθήκες της πραγματικότητας, προκειμένου να λειτουργήσει η προσεκτικά επιλεγμένη θεματική της. Ανιχνεύοντας, μακάρι, τη συγγραφική πρόθεση, νομίζω πως αυτός ήταν και ο στόχος της συγκεκριμένης γραφής.

Διώνη Δημητριάδου

Απόσπασμα

Ορκίζομαι ότι δεν επεδίωξα τίποτα από όσα συνέβησαν. Τα γεγονότα φύτρωναν μπροστά μου όπως οι πέτρες και τα βράχια σε μια άγονη γη. Εγώ τα αντιμετώπιζα όπως μπορούσα, βάζοντας να δουλέψουν τα δυο μοναδικά όπλα που μου χάρισε ο Θεός: το μυαλό και την ψυχή μου. Αυτό που υπήρξε για μένα η πιο γλυκιά εκδίκηση έγινε στο τέλος η πιο αμείλικτη τιμωρία. Έκτοτε, οι τύψεις με συνοδεύουν ακοίμητες, και αναρωτιέμαι, δεν θα σιγάσουν, δεν θα κουραστούν ποτέ; Οι εφιάλτες που βασάνιζαν τον ύπνο μου έχουν ευτυχώς αραιώσει. Η μόνη παρηγοριά είναι ότι στο τέλος, σαν την πρώτη αχτίδα του ήλιου που σκάζει στη βουνοκορφή ύστερα από μια άυπνη νύχτα, βρήκα μέσα μου μια κάποια διαπίστωση. Ήταν η εξιλέωση που ποθούσα; Ίσως… (Απόσπασμα από το ημερολόγιο της Ρεγγίνας Αθανασάκη, σ. 11)