Ήρεμα φεύγω νουβέλα Μάχη Τζαβέλλα εκδόσεις Γκοβόστη η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Vakxikon.gr

 

Ήρεμα φεύγω

νουβέλα

Μάχη Τζαβέλλα

εκδόσεις Γκοβόστη

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Vakxikon.gr

Ο αναγνωστικός σκεπτικισμός στο "Ήρεμα φεύγω" της Μάχης Τζαβέλλα - Vakxikon.gr - Vakxikon.gr Media & Publishing Group

 

 

Ο αναγνωστικός σκεπτικισμός

 

Μια ιστορία που εκτυλίσσεται σε διαφορετικά  πολλαπλά επίπεδα αναγνωστικής πρόσληψης, αναλόγως της  οπτικής γωνίας από την οποία θα τη δει ο καθένας και του σημείου στο οποίο θα εστιάσει το ενδιαφέρον του. Αυτή θα ήταν μια αρχική προσέγγιση στη νουβέλα της Μάχης Τζαβέλλα. Είναι μια ψυχογραφική προσέγγιση του ήρωα στηριγμένη στις στερεοτυπικές φροϋδικές αναλύσεις; Ίσως μια καταγραφή της βαθμιαίας περιθωριοποίησης από εξωτερικούς παράγοντες ή από εσωτερική ανάγκη ή αδυναμία; Σχετικά με αυτό, πρόκειται για αποτύπωση της αντίδρασης του κοινωνικού σώματος απέναντι στη διαφορετικότητα; Μήπως, κάτι πιο κοινό στην προσέγγισή του, δηλαδή μια ιστορία για τις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και τα αδιέξοδα ή τις ζοφερές «εξόδους» που αυτές δρομολογούν; Θα μπορούσε να δει κανείς την απόπειρα μέσα στο μικρό σώμα της νουβέλας να αποτυπωθεί μια σύγχρονη ανάγνωση του αρχαιοτυπικού τραγικού ήρωα, μόνο φυσικά ως προς τις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις, γιατί ο ήρωας εδώ διαφοροποιείται εν μέρει από την έννοια της τραγικότητας όπως αυτή ορίζεται στην αρχαία τραγωδία, καθώς γνωρίζει την τύχη του; Ακόμη, ίσως είναι ένα σχόλιο εκτενές γύρω από τον ρόλο της τύχης και τις ανατροπές που αιφνίδια αλλάζουν τις όποιες βεβαιότητες έχουν προλάβει να σταθεροποιηθούν στη ζωή ενός νέου ανθρώπου;

Όλα τα παραπάνω ανιχνεύονται μέσα στις μόλις 150 περίπου σελίδες του βιβλίου δημιουργώντας ένα καταιγιστικό ρυθμό ανάγνωσης· σκέπτομαι πόσες ανάσες θα μπορούσε να πάρει το κείμενο, αν η επιλογή ήταν στην κατεύθυνση της μεγάλης αφήγησης, δηλαδή του μυθιστορήματος. Η Τζαβέλλα επέλεξε τη φόρμα της νουβέλας, στη βάση των χαρακτηριστικών του είδους (πέρα από τη συντομία που συνιστά ένα  επιφανειακό γνώρισμα), δηλαδή τον ένα κεντρικό ήρωα, με την απαραίτητη ψυχογράφηση, την περιορισμένη πλοκή, τη σύγχρονη, ρεαλιστική θεματική. Σε όλα αυτά ανταποκρίθηκε άψογα.

Η ιστορία εκτυλίσσεται στη σημερινή εποχή, με εμφανές το πλαίσιο των κοινωνικών συνθηκών να επηρεάζει τη δράση και τον ψυχισμό του ήρωα. Ακόμη περισσότερο το περιορισμένο σκηνικό του μικρού διαμερίσματος στην υποβαθμισμένη γειτονιά εντείνει το αίσθημα της μοναξιάς καθώς και την αίσθηση του αδιεξόδου. Η πλοκή με τη χρήση των εναλλασσόμενων αφηγηματικών τρόπων και τεχνικών, καθώς και με μια προσαρμοσμένη στις ανάγκες του θέματος, ακραία χρήση γλώσσας, περιστρέφεται γύρω από το τραγικό ατύχημα, το οποίο θα καταστήσει τον ήρωα ανάπηρο και λειτουργικά ανίκανο να επιβιώσει χωρίς βοήθεια. Η ψυχολογική του κατάσταση θα ερευνηθεί σε βάθος χρόνου, προκειμένου να αποκαλυφθεί το αθέατο και απόν δεύτερο πρόσωπο, η νεκρή πλέον μητέρα, που έχει επιδράσει καταλυτικά στο παιδί της δημιουργώντας μια προβληματική προσωπικότητα, ένα «ανάπηρο» άτομο  πριν ακόμη από το ατύχημα, μέσα από μια σχέση οιδιπόδειου συμπλέγματος.

 

 Προσπαθεί να φέρει στο μυαλό του τη σκηνή και να θυμηθεί μέχρι ποια ηλικία συνέβαιναν όλα αυτά. σίγουρα δεν ήταν πια παιδί και συχνά αστειευόταν ακόμα και με τη στύση του. το ήθελε; Της άρεσε κι εκείνης; Εκείνη τον προκαλούσε; Κι αν αυτός ήταν μικρός και δεν καταλάβαινε, ο πατέρας του έβλεπε: «αυτή τον υπολόγιζε για δικό της…», σημείωνε και ποιος ξέρει τι άλλο αποκάλυπτε στα γράμματά του. (σ. 149)

 

Δίπλα στον Ευάγγελο (Γκλεν) ο επίσης αποθαρρυμένος από τη ζωή πατέρας, με το δικό του αδιέξοδο, το δικό του μαρτύριο να φθάνει ως τη σκέψη να σκοτώσει το παιδί του.

 

Τα λόγια του ηχούσαν σαν μια θεία τιμωρία, σαν ο ίδιος ο πατέρας του να περιβαλλόταν με τη δύναμη ενός θεού και να τον καταδίκαζε. Διάβαζε ξανά και ξανά «πώς να το κάνω για να ησυχάσει από τη ζωή που τον περιμένει, μια ζωή κόλαση…». (σ. 142)

 

Κι όμως είναι ο πατέρας που θα βρει την έξοδο από την τραγική ζωή του – μια αυτοκτονία, σε αντίθεση με όσα εύκολα διατυπώνονται ηθικοπλαστικά, απαιτεί θάρρος.

Ο αναγνώστης αναρωτιέται διαβάζοντας πώς θα μπορούσε να ολοκληρωθεί η ιστορία, ώστε να μη μείνει ατελής και μετέωρη. Μπορεί ο ήρωας να σωθεί; Έχει πλέον απομείνει μόνος του και, αν υπάρχει λύση, θα πρέπει να την εφεύρει, κατά τη λογική των υπαρξιστών που βλέπουν τον άνθρωπο εντελώς εγκαταλελειμμένο από την ανώτερη δύναμη που παραμένει αδιάφορη για τα πάθη του όσο και σιωπηλή στα αγωνιώδη ερωτήματά του. Η Τζαβέλλα θα οδηγήσει την ιστορία της σε ένα τέλος διφορούμενο, που προκαλεί έναν προβληματισμό: Ήταν αρκετή η κίνηση του ήρωα στο τέλος, στη σκηνή του νεκροταφείου, όταν έρχεται αντιμέτωπος με ό,τι συμβολικά απομένει από τη μητέρα του συντρίβοντάς το; Ο ψυχισμός του έχει φανεί με άριστο πράγματι τρόπο σε όλη την αφήγηση, ώστε να δίνει την εντύπωση πως έχει πολλά άυλα στοιχεία να «σκοτώσει» μέσα του πέρα από όσα απλώς συμβολίζουν τη μητρική παρουσία. Οπότε ο τρόπος που η συγγραφέας οδηγεί προς την έξοδο το δράμα, επιτρέπει τον αναγνωστικό σκεπτικισμό. Κατά τη δική μου ανάγνωση, και εξωκειμενικά πλέον σε μια εικαζόμενη συνέχεια της ιστορίας, ο Γκλεν επιστρέφει στην εσωτερική του κόλαση, από την οποία νόμιζε ότι θα ξεφύγει κονιορτοποιώντας ίσκιους και φαντάσματα, ενώ το «κλειδί» της απελευθέρωσής του ήταν μέσα του.

 

Διώνη Δημητριάδου