Διαβάζοντας και σχολιάζοντας

(ένας παράδοξος αποχαιρετισμός)

Η ανάγνωση: (από τη γιαπωνέζικη ιστορία «Το όνειρο μιας καλοκαιρινής ημέρας» του Λευκάδιου Χερν (Lefkadio Hearn), εκδόσεις Άγρα)

«“Α, μπα!” Αυτοί είναι οι πρώτοι ήχοι που προφέρουν τα Γιαπωνεζάκια. Πρόκειται, ωστόσο, καθαρά για ήχους της Ανατολής. Στα ρομάτζι* θα γραφόταν Aba. Το Aba παρουσιάζει ενδιαφέρον, όντας ένας εγγενής φωνητικός ήχος. Είναι το “αντίο” στη γλώσσα των μωρών των Γιαπωνέζων, το τελευταίο, ακριβώς, πράγμα που θα περιμέναμε να προφέρει ένα βρέφος κατά την είσοδό του σε τούτον δω τον χιμαιρικό κόσμο. Ποιον ή τι ακριβώς αποχαιρετά η μικρή ψυχή; Φίλους από μια προηγούμενη ύπαρξη, νωπή ακόμα στη μνήμη του; Συντρόφους στο φασματικό ταξίδι του ποιος ξέρει πούθε; Τέτοιου είδους ευσεβείς εικασίες είναι απολύτως ακίνδυνες, αφού το παιδί δεν θα μπορέσει ποτέ να αποφασίσει για λογαριασμό μας. Οι σκέψεις του εκείνη τη μυστηριώδη στιγμή της πρώτης ομιλίας θα έχουν ξεχαστεί πολύ καιρό προτού αποκτήσει την ικανότητα να απαντά σε ερωτήσεις.»

*Σύστημα γραφής της ιαπωνικής γλώσσας με το λατινικό αλφάβητο.

Και ο σχολιασμός:

Αυτός είναι ένας από τους πολλούς λόγους που μας γοητεύει η λογοτεχνία. Να μπορεί, δηλαδή, με τα δικά της απολύτως εξωλογικά “επιχειρήματα” να κινητοποιεί το μυαλό μας σε θεωρίες που δεν βρίσκουν χώρο να σταθούν παρά μόνο στις σελίδες της. Και έτσι, αποδιωγμένες από τη λογική, να χαίρονται την αυτονομία τους και την ελευθερία τους στον νου του αναγνώστη. Γιατί, για να έρθουμε στο συγκεκριμένο απόσπασμα του Χερν, δεν έχει καμία απολύτως σημασία αν τη θεωρία του τη δικαιώνει η επιστημονική σκέψη (που φυσικά ποικίλες αντιρρήσεις μπορεί να έχει για τη μυστηριακή δημιουργία της γλώσσας) ή η θρησκεία (που εύκολα απορρίπτει τέτοιου είδους “αποσκευές” της μνήμης). Το ουσιαστικό εδώ είναι ότι συνδύασε με τρόπο μοναδικό τα ακούσματα της πρώτης ομιλίας των παιδιών και έφτιαξε αυτή τη μαγική σχέση ανάμεσα στη λέξη και στη μνήμη. Άλλωστε κάτι τέτοια νεφελώδη που συναντάμε γραμμένα είναι που μας σαστίζουν και μας μεταφέρουν από το λογικό στερέωμα στο δημιουργικό ασταθές της φαντασίας.

Διώνη Δημητριάδου