Ουίλλιαμ Σαίξπηρ Ρωμαίος και Ιουλιέτα εισαγωγή και μετάφραση: Διονύσης Καψάλης εκδόσεις Gutenberg – σειρά Θέατρο

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Ρωμαίος και Ιουλιέτα

εισαγωγή και μετάφραση: Διονύσης Καψάλης

εκδόσεις Gutenberg – σειρά Θέατρο

Πρόκειται για τη μετάφραση που εκπονήθηκε και παραστάθηκε το 1995, μετά από παραγγελία του «Θεάτρου Κάππα». Γι’ αυτή τη δεύτερη έκδοση από τον Gutenberg (στη σειρά Θέατρο, που είχε σχεδιάσει ο εκλιπών Δημήτρης Αρμάος) ο Διονύσης Καψάλης, όπως λέει, ξαναδιάβασε το αρχικό κείμενο χωρίς να προβεί σε σημαντικές αλλαγές. Μια πολύ όμορφη έκδοση (φροντισμένη από τον Γιάννη Μαμάη) με πρόλογο και εισαγωγή (είναι η αρχική εισαγωγή της  πρώτης έκδοσης) και με την έξοχη απόδοση του σαιξπηρικού κειμένου από τον Διονύση Καψάλη. Φυσικά δεν είναι τυχαίο ότι ο Καψάλης εκτός από μεταφραστής είναι και ποιητής – απαραίτητη προϋπόθεση για να αποδοθεί σωστά ένα ποιητικό κείμενο και να μη χάσει τις «ανάσες» του στη νέα γλώσσα, διατηρώντας παράλληλα την πιστότητα της πρώτης γλώσσας, του μέτρου και του ρυθμού που το καταξίωσαν μέσα στους αιώνες.

Όπως και ο ίδιος ο Καψάλης δηλώνει σε παλαιότερη συνέντευξή του η μετάφραση/απόδοση της ποίησης είναι μια επίπονη εργασία, που απαιτεί να αντιμετωπίζεις με τον δέοντα σεβασμό το αρχικό κείμενο.

[το ποιητικό κείμενo] Είπαμε ότι από τη μία μεριά πρέπει να είναι εύληπτο και παραστάσιμο, αλλά, από την άλλη, ποιητικό. Εκεί σηκώνει συζήτηση τι ακριβώς είναι ποιητικό. Εκεί υπάρχουν οι γκρίζες περιοχές. Πόσο φέρνει κανείς και πάλι το κείμενό του στη δική του γλώσσα και στη δική του ποιητική ταυτότητα και αντίληψη.

Η πρόκληση για τον μεταφραστή του Σαίξπηρ είναι πώς θα αποδώσει το μεγαλύτερο μέρος, που είναι σε blank verse, δηλαδή σε ιαμβικό πεντάμετρο, και από κει και πέρα όλες τις επιμέρους φόρμες που επινοεί ο Σαίξπηρ για να αποδώσει αυτό που θέλει, είτε είναι στιχάκια, ποιηματάκια, ομοιοκαταληξίες, είτε μεγάλα κομμάτια ομοιοκατάληκτα, πεζό. Και το πεζό πρέπει να είναι σε άλλο τόνο. Πρέπει, λοιπόν, να επινοήσει και ο μεταφραστής κάτι αντίστοιχο για όλα αυτά.

Πηγή: www.lifo.gr

Αποσπάσματα από συνέντευξη του Διονύση Καψάλη στην Εύη Μαλλιαρού  (lifo.gr, 19-2-15)

Εδώ δύο αποσπάσματα από τη μετάφραση του έργου:

Χορός

Τώρα πεθαίνει η παλιά επιθυμία,

και νέο πάθος τα πρωτεία περιμένει·

η ομορφιά που τον πονούσε κι ήταν μία

με τη γλυκιά Ιουλιέτα ασχημαίνει.

Τώρα ο Ρωμαίος αγαπιέται κι αγαπάει,

απ’ τη μορφή της καλλονής συνεπαρμένος·

σ’ αυτήν που έχει για εχθρό θλιμμένος πάει,

κι εκείνη κλέβει την αγάπη από το μένος.

Όντας εχθρός, πώς να τη βρει, να της μιλήσει,

κι οι δυο ανάσες τους να γίνουν αρραβώνας;

Κι εκείνη πάλι τη στοργή της πώς να λύσει,

Αν δεν βρεθούν σε κάποιο μέρος κατά μόνας;

Αλλά το πάθος βρίσκει τρόπο κι ανταμώνουν·

με άκρα γλύκα τα δυο άκρα θηλυκώνουν.

(Πρόλογος στη Δεύτερη Πράξη είτε χορικός επίλογος της Πρώτης)

Ρωμαίος

Όποιος ποτέ δεν έχει πληγωθεί γελά

με τις ουλές των άλλων.

Μα τι βλέπω, Θε μου;

Χαράζει φως σ’ εκείνο το παράθυρο!

Η Ιουλιέτα θ’ ανατείλει, όλη ήλιος!

Ανάτειλε, ωραίε ήλιε, να σκοτώσεις

τη φθονερή σελήνη. Δες την που χλομιάζει

κι απ’ τον καημό της αρρωσταίνει, μαραζώνει,

που είσαι συ πιο όμορφη, η συνοδός της.

Τιμώρησέ την για τον φθόνο της, μην είσαι

η συνοδός της άλλο πια. Με την αρρώστια

πρασίνισε το φόρεμα της εστιάδας,

μόνο παλιάτσοι το φοράνε. Πέταξέ το.

(Σκηνή 2^η της 2^ης Πράξης]

 

(Ρωμαίος και Ιουλιέτα, μετάφραση: Διονύσης Καψάλης, Gutenberg, σειρά Θέατρο, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2018)