Ακολουθία Χάρης Μελιτάς μετάφραση στα αγγλικά: Γιώργος Νικολόπουλος τα Ποιητικά εκδόσεις Γκοβόστη η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Vakxikon.gr

Ακολουθία

Χάρης Μελιτάς

μετάφραση στα αγγλικά: Γιώργος Νικολόπουλος

τα Ποιητικά εκδόσεις Γκοβόστη

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Vakxikon.gr

https://www.vakxikon.gr/melitas-review/

Ο Χάρης Μελιτάς έχει αποδείξει στην πολύχρονη ποιητική του πορεία ότι προσεγγίζει την ποίηση με σοβαρότητα, αναδεικνύοντας τις άπειρες δυνατότητες των στίχων, είτε εκφράζεται με πολύστιχα στιχουργήματα είτε με τις μικρές ανάσες των χαϊκού. Ο παιγνιώδης τρόπος που υποτάσσονται οι λέξεις στο αυστηρό μέτρημα των στίχων ενός χαϊκού, δεν είναι για την τέχνη του Μελιτά παρά η βαθύτερη ουσία του ποιητικού προβλήματος. Σκόπιμα συνταιριάστηκε εδώ το πρόβλημα με το παιχνίδι, γιατί όταν ο ποιητής επιλέγει προσεκτικά τις λιγοστές λέξεις στα λιλιπούτεια ποιήματα χαϊκού, έχει την απόλυτη συναίσθηση της ευθύνης που απαιτεί μια ποιητική κατάθεση τόσο προσωπική, όσο αυτή που προτιμά, ειδικά στις πρόσφατες συλλογές του. Ικανός τεχνίτης του δύσκολου αυτού ποιητικού είδους  κατορθώνει να δημιουργήσει ευσύνοπτες ιστορίες που υπερβαίνουν τον ιδιωτικό χώρο και απευθύνονται στον αποδέκτη. Το παιχνίδι των στίχων, ο ευφυής συνδυασμός των λέξεων, οι ανατροπές που χωρούν μέσα σε τρεις στίχους, υποκρύπτει τη συνειδητοποίηση μιας τραγικότητας επιτρέποντας την ανίχνευσή της μέσα από τον σαρκασμό, τον αυτοσαρκασμό, την ειρωνεία και το χιούμορ. Όλοι δόκιμοι τρόποι προκειμένου η ποίηση να μιλήσει για τις πιο τραγικές πτυχές της ζωής μέσα από τη φαινομενικά ελαφριά διατύπωση. Ξεκάθαρη εδώ η διάκριση ανάμεσα στην ευκολία του ευτελούς και στη δυσκολία του εξαίρετου, γιατί τα χαϊκού του Μελιτά διακρίνονται από ευθύτητα, από σοβαρότητα, από μια εν συνόψει θεώρηση της τραγικότητας της ζωής. Αλλά και από μια εντελώς προσωπική στάση απέναντι σ’ αυτή την άφευκτη συνθήκη της θνητότητας.

Ο τίτλος «Ακολουθία» της πρόσφατης συλλογής του προειδοποιεί για τη θεματική σοβαρότητα των ποιημάτων. Είναι η χρονική ακολουθία των διαστημάτων που ορίζουν τη ζωή οδηγώντας στη μη-ζωή, όπως τουλάχιστον μπορεί να την εννοήσει η πεπερασμένων δυνατοτήτων ανθρώπινη λογική. Κι εκεί που η νοητική ικανότητα αδυνατεί να εισχωρήσει, αναλαμβάνει η ποίηση να οδηγήσει στο απροσπέλαστο τοπίο, στο άβατον. Η «Ακολουθία», έτσι, διαγράφει αυτή τη μακρά πορεία, στην οποία η ανθρώπινη διακριτή ζωή είναι μόνο μια κουκκίδα ελάχιστη – τι να εννοήσει ο άμοιρος νους; Ο Μελιτάς με το πρόσωπο σε έναν ανελέητο καθρέφτη (καθόλου παραμορφωτικό) μετράει τα χρονικά διαστήματα και με εύστοχη γλώσσα καταθέτει την κατασταλαγμένη γνώση:

Αμφισβητούσε

της μοίρας τα γραμμένα

μέχρι θανάτου.

 (ΦΥΓΕΙΝ ΑΔΥΝΑΤΟΝ)

Αν η ποίηση κατορθώνει μέσα σε επτά μόλις λέξεις να αρθρώσει το μέγιστο υπαρξιακό ερώτημα, τότε άξιος ο ρόλος της και το παιχνίδι των λέξεων ο καλύτερος τρόπος. Τα χαϊκού, όπως τα χειρίζεται ποιητικά ο Μελιτάς, απέχουν πολύ από τα ιαπωνικά πρότυπά τους διατηρώντας βέβαια τη μετρική τους, διευρύνοντας όμως τη θεματική τους. Δεν είναι πλέον κυρίαρχες οι φυσικές εικόνες, δεν γίνεται μνεία της αλλαγής των εποχών – εδώ αυτά δεν θεωρούνται απαραίτητα προκειμένου να σχολιαστούν τα προβλήματα της ανθρώπινης ύπαρξης· με ευθεία οδό και όχι με παρακαμπτήριες ο ποιητής οδηγεί στην αρχική ποιητική ιδέα. Το ποίημα των δεκαεπτά συλλαβών ζητά από τον ποιητή το καταστάλαγμα. Πρέπει να έχει προηγηθεί το μέγιστο μέσα στο μυαλό του, προκειμένου αυτό να συρρικνωθεί στο μικρό αλλά πάλι πλήρες. Μια άσκηση ποιητική για να αφαιρεθεί το περιττό και να εξαχθεί ο πυρήνας του νοήματος. Μια μικροτεχνία, μια επιμονή στη λεπτουργία των λέξεων.

Άσε τα χρόνια

μου μήνυσαν οι μήνες.

Μέρα τις μέρες.

(ΤΑΜΕΙΟ)

Στο εξώφυλλο του βιβλίου ένα έργο της ποιήτριας και εικαστικού Νίκης Βλάχου συνομιλεί με τα ποιήματα και συνοψίζει με τον τρόπο της άλλης τέχνης όλο το νόημα της Ακολουθίας. Οι φιγούρες στη σειρά θυμίζουν είτε πρόσωπα υποταγμένα στην άφευκτη μοίρα, στο μέτρημα του χρόνου, είτε κεριά που η φλόγα τους τρέμει στον άνεμο. Αναπόφευκτος ο συνειρμός με την ποιητική ιδέα που διατρέχει όλα τα ποιήματα της συλλογής. Και το βαθύ γκρίζο του φόντου το μόνο ταιριαστό χρώμα.

Μόνο μια σφαίρα

Στου χρόνου τη θαλάμη.

Ζήτημα στιγμής.

(ΡΩΣΙΚΗ ΡΟΥΛΕΤΑ)

Τα ποιήματα παρουσιάζονται και στην αγγλική γλώσσα σε μετάφραση του ποιητή Γιώργου Νικολόπουλου, καθιστώντας έτσι την έκδοση δίγλωσση. Έχει ενδιαφέρον η απόδοση σε άλλη γλώσσα, ειδικά των μικρών χαϊκού, γιατί ο μεταφραστής δεν έχει το περιθώριο να ελιχθεί φραστικά περιορισμένος στα τρίστιχα της αυστηρής μορφής. Και οφείλει να την ακολουθεί πιστά.

Δεν ξέρω αν η «Ακολουθία» είναι η καλύτερη ποιητική συλλογή του Χάρη Μελιτά. Έχω την αίσθηση, όμως, ότι είναι η πληρέστερη σε νόημα, η πιο πιστή από το πρώτο ως το τελευταίο ποίημα στην αρχική ιδέα που κατευθύνει τον ποιητή. Ο άνθρωπος ως ταπεινή θνητότητα απέναντι στη συνειδητοποίηση της άφευκτης τραγικής του μοίρας. Υπάρχουν ποιητές (μα και ο ίδιος ο Μελιτάς σε άλλα του ποιήματα) που εξάντλησαν όλα τα περιθώρια παρουσίασης της  θεμελιώδους αυτής συνθήκης της ανθρώπινης ζωής. Κανείς όμως δεν κατόρθωσε να μιλήσει με τόση λιτότητα στίχων και τόση πληρότητα νοήματος για να αποδώσει στην ουσία αυτό που σε μια ακόμη εκδοχή του δηλώνει ο ευφυής τίτλος της συλλογής. Ακολουθία, δηλαδή Ακολουθία Εξόδιος. Γι’ αυτό και όλα τα ποιήματα υπακούουν στον ένα ρυθμό και ακολουθεί το ένα το άλλο σε μια άρρηκτη νοηματική σχέση.

Διώνη Δημητριάδου