Θερμά θαλάσσια λουτρά Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλος εκδόσεις Κίχλη η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Θερμά θαλάσσια λουτρά

Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλος

 εκδόσεις Κίχλη

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Θερμά θαλάσσια λουτρά • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Τα Θερμά Θαλάσσια λουτρά, η συλλογή διηγημάτων του στυλίστα της μικροδιήγησης Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλου, είχε γνωρίσει ως σήμερα τέσσερις εκδόσεις, με πρώτη το 1980, και τώρα στην ιδιαίτερα καλαίσθητη και προσεγμένη εκδοχή των εκδόσεων Κίχλη με τα εξαιρετικά θαλασσινά σχέδια της Εύης Τσακνιά, έρχεται να κάνει τη γνωριμία με το κοινό εκ νέου – αυτή τη γραφή δεν τη χορταίνεις ποτέ, τόσο διαφορετική, τόσο πρωτοπόρα, να βρίσκεται μπροστά σε κάθε νέο εγχείρημα στη μικρή φόρμα για να «καθοδηγεί» στο μέτρο του σωστού.

Οι αφορμές εδώ πάντα βιωματικές (αν και όχι πάντα αυτοβιογραφικές), με την παρατήρηση πρωταρχική συνθήκη να εντοπίζει το ουσιαστικό και αξιοπρόσεκτο ακόμη και σε αμελητέες λεπτομέρειες για να το αναδείξει σε κεντρικό θέμα ενός μικρού αφηγήματος. Αποθησαυρισμένες εικόνες από την εφηβική και νεανική ηλικία στον μικρόκοσμο της επαρχίας (εκεί που όλα αποκτούν ένα διαφορετικό μέγεθος) απηχούν το γενικότερο κλίμα μιας εποχής δύσκολης, με το βάρος της Κατοχής και  του Εμφυλίου και κατόπιν με το άνισο ζύγισμα ανάμεσα σε νικητές και ηττημένους. Ο Παπαδημητρακόπουλος μιλά για όλα αυτά χωρίς να επιτρέπει να χαρακτηριστούν τα κείμενά του πολιτικά, αφήνοντας έναν υπόκωφο σχολιασμό να διεισδύσει σε όσα περιγράφει με τη φαινομενική απόσταση του παρατηρητή που αποτυπώνει τα άξια λόγου, για να θέσει κατόπιν σε κίνηση τη λειτουργία της μνήμης ή της μυθοπλασίας κατά περίπτωση. Το ενδιαφέρον εδώ έγκειται στην παντελή απουσία της πρόσθετης δραματοποίησης, κι ας είναι δραματικά τα γεγονότα που αφηγείται (ή εξελίσσονται αιφνιδιαστικά σε τέτοια), ακολουθώντας τη σοφή συγγραφική οδηγία: όταν τα γεγονότα εμπεριέχουν το δράμα, οι λέξεις δεν χρειάζεται να συμπάσχουν συγκινησιακά φορτισμένες· αρκεί η εύστοχη επιλογή τους να παρακολουθεί διακριτικά. 

Μένω επιλεκτικά στο διήγημα που χαρίζει και τον τίτλο σε όλη τη συλλογή, Θερμά θαλάσσια λουτρά, γιατί εδώ ξετυλίγεται το νήμα της τέχνης του Παπαδημητρακόπουλου, και ως σύλληψη της αρχικής ιδέας αλλά και ως εκτέλεση ώσπου να πάρει τη μορφή μικρής αφήγησης. Αρχικά η μνήμη επαναφέρει την εικόνα από τις προετοιμασίες στο χτήμα για τη θαλασσινή απόδραση με το τραίνο που εξυπηρετούσε σε χωριστό βαγόνι όσους επέλεγαν τα θερμά λουτρά. Λεπτομερής η περιγραφή του σταθμού, του βαγονιού, ακόμη και του Θύμιου, που με τη στολή του και ύφος ανάλογο των περιστάσεων έκανε τον έλεγχο και έδινε το σύνθημα στον μηχανοδηγό να ξεκινήσει. Ένα ταξίδι δεκατριών χιλιομέτρων ως την ποθητή Αλκυώνα. Νέα περιγραφή εδώ, του τοπίου, του κτηρίου των θερμών λουτρών και κατόπιν του χώρου όπου υπήρχαν οι μπανιέρες, αλλά και του τρόπου που οι λουόμενοι προτιμούσαν να τις χρησιμοποιούν. Κι εκεί που νομίζεις ότι θα εξαντληθεί η αφήγηση ώς αυτό το σημείο, δίνοντας εικόνες μιας περασμένης εποχής με μια διάθεση ηθογραφικής αποτύπωσης, έρχεται κατά την προσφιλή μέθοδο του γράφοντος η ανατροπή του σκηνικού. Η μνήμη θα απομονώσει την εκλεκτή παρουσία ενός ξανθού παλληκαριού, που όλοι το θαύμαζαν για την ομορφιά του και που αρεσκόταν να κολυμπάει παράτολμα εισχωρώντας ακόμη και στο άδυτο του χώρου των γυναικών προκαλώντας τη ζήλια των υπόλοιπων αρσενικών. Μόλις στην προτελευταία παράγραφο (τι σοφή οικονομία!) θα παιχτεί το δράμα: ο νεαρός χάριν εντυπωσιασμού των γυναικών θα αποτολμήσει τη βουτιά που θα είναι και η τελευταία του, καθώς θα καρφωθεί  με το κεφάλι πάνω σε έναν πάσσαλο από τους πολλούς που στέκουν ξεχαρβαλωμένοι – ο συγγραφέας σε ανύποπτο χρόνο έχει προοικονομήσει το γεγονός. Η κατακλείδα φυλάχτηκε για το συγγραφικό σχόλιο: Πέθανε μόλις τον ακούμπησαν στην αμμουδιά. Θυμάμαι ακόμη το πρόσωπό του, καθώς και τα γαλανά του μάτια, που μας κύττταζαν ορθάνοιχτα. Έμοιαζε να μην καταλαβαίνει τίποτα απολύτως. (σ.56). Αυτή η ακροτελεύτια πρόταση αποδίδει την αίσθηση του θανάτου, την απόσταση που τον χωρίζει από τη σφριγηλότητα της ζωής, εν τέλει το ακατανόητο του περιεχομένου του. Τι άλλο θα μπορούσε να πει κανείς; Και πώς αλλιώς να χειριστεί ένα τέτοιο θέμα;  Σοφή, περιεκτική λιτότητα λόγου, υπόδειγμα για όσους ασχολούνται με τη μικρή φόρμα.

Διώνη Δημητριάδου