Για την ποιητική γραφή Δοκιμίων σύνοψις Γιώργος Βέης εκδόσεις Ύψιλον η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Για την ποιητική γραφή

Δοκιμίων σύνοψις

Γιώργος Βέης

 εκδόσεις Ύψιλον

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Ποιητικός και κριτικός λόγος • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Ποιητικός και κριτικός λόγος

 

Κατά τον Γιώργο Βέη η ποίηση είναι η τέχνη του επαΐοντος (σύμφωνη με τον ορισμό του Wallace Stevens: Poetry is the scholar’s art). Ενδιαφέρουσα θέση που αποκαλύπτει την ικανότητα (εγγενή άραγε ή επίκτητη;) του ποιητή να διαβλέπει ή και συχνά να προβλέπει τις ακόμη αόρατες συνιστώσες που καθορίζουν τις μελλοντικές εξελίξεις και, ως επακόλουθο, να προκρίνει την κατάλληλη στιγμή για το μοίρασμα της εκλεκτής και προνομιούχου θέας στους πρόθυμους αποδέκτες. Αν, όμως, πράγματι μπορεί να τελεσφορήσει αυτή η επικοινωνία, αν δηλαδή όντως η ποίηση έχει αυτή τη δυναμική, ας σκεφθούμε τον ρόλο ενός διαμεσολαβητή (δηλαδή του κριτικού) ανάμεσα στον δημιουργό και στον αποδέκτη. Ο ρόλος της κριτικής συχνά έχει αμφισβητηθεί ως προς την επιστημονική ή και την ηθική της θεμελίωση, ακόμη και την αναγκαιότητά της. Ωστόσο, διακριτή είναι η παρουσία των κριτικών εκείνων που υπηρετούν με ικανότητα και ειλικρίνεια την υπόθεση (για να μην πούμε την τέχνη) του εύστοχου, αναλυτικού και ερμηνευτικού συχνά λόγου. Ο Γιώργος Βέης ποιητής είναι, και αυτή η ιδιότητα προσδίδει μια ιδιαίτερη αξία στον κριτικό του λόγο, ιδίως όταν προσεγγίζει με ευθύβολο τρόπο τους ποιητές και το έργο τους.

Ιδιαίτερα προσεγμένη η συλλογή που πρόσφατα εξέδωσε με δεκατρία δοκίμιά του αντλώντας τη θεματική του από το σώμα της ποίησης, είτε μιλώντας για συγκεκριμένους ποιητές και τη γραφή τους είτε για τη λειτουργία της ποιητικής τέχνης. Γραμμένα τα δοκίμια το καθένα  με την αφορμή του, που το εντάσσει σε συγκεκριμένο χρόνο και σκοπό, καθώς είναι δημοσιευμένα όλα κατά καιρούς σε έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά και λογοτεχνικούς ιστότοπους, εδώ συναγμένα σε μία έκδοση, αποτελούν ένα (μικρό οπωσδήποτε μπροστά στο σύνολο του έργου του) δείγμα της κριτικής του ματιάς. Με το γνωστό του ύφος να εκκινεί από εύστοχο κάθε φορά στον συνειρμό του διακείμενο, επιλέγει πού θα επικεντρώσει τη θεματική του και κάτω από το προσωπικό του πρίσμα φθάνει ως τον πυρήνα της. Και όλο αυτό με τον ποιητικό ειρμό των σκέψεων να διασπά την αυστηρά λογική ακολουθία της γραφής ενός  δοκιμίου, με παρεκβάσεις πολύτιμες, γεμάτες από ποιητική αύρα και φιλοσοφικό στοχασμό, για να χωρέσει παντού και πάντοτε η άλλη όψη της πραγματικότητας. Ο κριτικός λόγος του Βέη σε κάνει να σκεφθείς αν η ποιητική φλέβα είναι τελικά μια προϋπόθεση για να σταθεί στο ύψος της η κριτική της ποίησης, για να ολοκληρώσει το ποθητό ζητούμενο, την εισχώρηση στις λέξεις των ποιητών. Ενδεικτικά, διαβάζουμε δοκίμια για την τέχνη της ποίησης, την Ars Poetica, το μυστικό νόημα του ποιήματος, τις αιτιώδεις συνάφειες ποίησης και φιλοσοφίας, ή τους  κερδισμένους χρόνους του ποιήματος στο ευφυές «Η ποίηση και ο χρόνος».  Αλλά και για τη Μαρία Κυρτζάκη και την Κατερίνα Ρουκ, σε δύο δοκίμια που προτάσσουν τις λέξεις και την αξία τους ως θεμελιώδες αφετηριακό σημείο για τη δημιουργία.

Όλα τα δοκίμια του τόμου αποτελούν την προσωπική κατάθεση του Βέη, ως ποιητή και κριτικού μαζί (πώς να τα ξεχωρίσεις αυτά τα δύο;) στη δύσκολη υπόθεση της ποίησης δείχνοντας την προσεκτική επιλογή θεματικής, ώστε να αναδειχθούν οι ιδιαιτερότητες του ποιητικού λόγου, αλλά και τον τρόπο προσέγγισης με αίσθηση του μέτρου και αποφυγή του περιττού. Ένα σημαντικό εγχειρίδιο για το ύφος αλλά και κυρίως το ήθος της γραφής.

Διώνη Δημητριάδου

 

Αποσπάσματα

 

Η μεμβράνη.  Το ευαίσθητο μεταίχμιο. Η ακίνητη πλεύση. Η κατ’ εξαίρεση ακίνητη ροή. Εκεί ακριβώς, δηλαδή, όπου μαρτυρείται η ακραία ώσμωση: ναι, ο ποιητικός νους αγγίζει το σώμα του χρόνου. Το αντιλαμβάνεται, διότι συνέχει τη φύση του. Το καταλαβαίνει πλήρως. Αλλά, εξ ορισμού, δεν το καταλαμβάνει. Πώς, άλλωστε; Ο απόηχος φτάνει ως εδώ και από όσα προηγήθηκαν αίφνης στον Μικρό Ναυτίλο του Ελύτη. Τα δεδομένα των καιρών δεν αποθαρρύνουν τον οίστρο, πλην, όμως, είναι εκεί, στο βάθος του ποιητικού εγώ. («Ποίηση και χρόνος», σ. 50)

 

Σύμφωνα με τον Ιμμάνουελ Καντ, την πραγματικότητα δεν την αντιλαμβανόμαστε απλώς, αλλά τη συνιστούμε οι ίδιοι. Ό,τι, δηλαδή, σήμανε επανάσταση στη φιλοσοφία. Και κατ’ επέκταση, κάθε ποίημα που σέβεται τον εαυτό του «δεν έχει κανένα νόημα πίσω του, αλλά αναρίθμητα νοήματα», όπως μας έδειξε ο Νίτσε. («Ποίηση και φιλοσοφία-Αιτιώδεις συνάφειες», σ. 72).