Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει
James Baldwin
μετάφραση:
Άλκηστις Τριμπέρη
εκδόσεις
Πόλις
Ένα μετέωρο βήμα στο κενό. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένας
υπότιτλος στο βιβλίο του Μπόλντουιν, με την εύγλωττη φωτογραφία στο εξώφυλλο:
το μικρό παιδί λίγο πριν βρεθεί να αιωρείται ανάμεσα στο παιχνίδι και στην
πραγματικότητα – επικίνδυνες καταστάσεις και τα δύο. Ο Μπόλντουιν ένιωσε πως το
μόνο του όπλο μέσα στη χώρα που ονόμαζε πατρίδα του, όπως και οι λευκοί
συμπατριώτες του, ήταν να γίνει συγγραφέας. Τα βιβλία που έγραψε για την
αξιοπρέπεια των μαύρων, για το δικαίωμά τους στη ζωή, αποδεικνύουν πως σωστά
επέλεξε αυτόν τον τρόπο έκφρασης. Σε μία χώρα στην οποία το πλέον αυτονόητο, η
αξιοπρεπής ζωή χωρίς ισοπεδωτικές διακρίσεις, δεν μπορεί να μοιραστεί εξίσου σε
όλους τους πολίτες, ο Μπόλντουιν κατανοεί πως ο ρόλος του συγγραφέα είναι
άρρηκτα συνυφασμένος με την υπεράσπιση της αλήθειας· και αυτό κάνει σε όλα του
τα βιβλία.
Στο βιβλίο του, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις σε καλή μετάφραση (και βοηθητικές σημειώσεις) από την Άλκηστι Τριμπέρη, είναι εμφανής η αίσθηση του αδιεξόδου που νιώθουν οι ήρωές του εγκλωβισμένοι σε ένα πλέγμα αναπόδεικτης ενοχής, που τόσο εξυπηρετεί την κυρίαρχη «λευκή» οπτική να μοιράζει τις ευθύνες σε όσους δεν φταίνε σε τίποτα προσφέροντας την αυταπάτη μιας ήσυχης, προφυλαγμένης ζωής – ο ύποπτος νέγρος θα τιμωρηθεί, είτε φταίει είτε όχι, και οι φιλήσυχοι πολίτες θα μπορούν να κοιμούνται ασφαλείς. Ένας μηχανισμός διαπλεκόμενων και αλληλοεξυπηρετούμενων συμφερόντων θα τεθεί σε κίνηση, ο νεαρός Αλόνσο, ο Φόνι της ιστορίας, θα βυθιστεί στην απελπισία, η Κλεμεντίν ή Τις, ερωτευμένη μαζί του, θα κινητοποιήσει όση δύναμη μπορεί να συγκεντρώσει για τη σωτηρία του· αλλιώς είναι χαμένος. Ένας βιασμός απαιτεί την τιμωρία του ενόχου, χωρίς καμία σημασία να έχει το γεγονός ότι ο Φόνι δεν τη διέπραξε. Το θύμα καλείται να αναγνωρίσει ως ένοχο τον μόνο μαύρο ανάμεσα σε λευκούς, ενώ ο αστυνομικός που καταθέτει εναντίον του έχει προηγούμενους λογαριασμούς να κλείσει μαζί του. Ο μάρτυρας, που θα του προσέφερε το ατράνταχτο άλλοθι της αθωότητάς του, αχρηστεύεται από τα όργανα της αστυνομίας που ήδη έχουν αποφασίσει ποιον θα υποδείξουν για ένοχο στην (έτσι κι αλλιώς) προκατειλημμένη δικαιοσύνη. Ο μαύρος Φόνι είναι ο ιδανικός ένοχος!
Η προσπάθεια αποκατάστασης της αλήθειας θα είναι πλέον
γυναικεία υπόθεση. Η Τις, έγκυος από τον Φόνι, και η μητέρα της θα αναλάβουν,
κυρίως αυτές, το δύσκολο έργο συναντώντας διαρκώς τοίχους αδιαπέραστους, με την
ελπίδα ολοένα να σβήνει. Η καινούργια ζωή που έρχεται σε λίγο στον κόσμο,
προσθέτοντας μια ακόμη έγχρωμη παρουσία στο τοπίο της αυτοαθωούμενης αμερικανικής
δυστοπίας, θα μπορούσε να εκληφθεί ως χαραμάδα ελπίδας. Πόσο πιο μακριά μπορεί
αλήθεια να προχωρήσει ένα μυθιστόρημα που έχει ως θέμα του τις αδικίες στη βάση
των φυλετικών διακρίσεων; Θα ήταν αναμενόμενη η δικαίωση του ήρωα; Ο Μπόλντουιν
γράφει μια αληθοφανή μυθοπλασία, μακριά από ωραιοποιήσεις και ανέξοδες ελπίδες
που θα αλλοίωναν την πραγματική εικόνα. Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει,
θα είχε πολλές ιστορίες να διηγηθεί, ανάλογες της ιστορίας του βιβλίου του
Μπόλντουιν, με τους ήχους των blues να περιγράφουν άλλοτε τη θλίψη και άλλοτε την οργή –
πάντοτε όμως τη βαθιά συνειδητοποίηση της θέσης των μαύρων στην αμερικανική
κοινωνία. Έτσι, ακόμα και μια ιστορία αγάπης, όπως αυτή που αφηγείται (σε ένα
πρώτο επίπεδο) ο Μπόλντουιν, παίρνει αναπόφευκτα άλλες διαστάσεις. Αν επρόκειτο
για ένα λευκό κατηγορούμενο, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά, η συνδρομή και η
υποστήριξη θα ερχόταν αβίαστα, οι μαρτυρίες θα λαμβάνονταν υπ’ όψη σοβαρά, το
αδιέξοδο δεν θα ήταν τόσο εμφανές. Φυσικά θα πει κάποιος πως ίσως ένας λευκός
δεν θα ήταν στη θέση ενός ενόχου με αναπόδεικτες κατηγορίες, εκτός φυσικά αν
ανήκε σε κάποια άλλη ομάδα αποδιοπομπαίων τράγων, που βολεύουν τις κοινωνίες
των ομοειδών συντελώντας έτσι στην εύκολη απόσειση της οποιασδήποτε ευθύνης για
τα κακώς κείμενα της συμβατικής ζωής τους.
Διώνη Δημητριάδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου