"Μισέλ Τουρνιέ"

(ή αλλιώς "ο χώρος ανάμεσα")

Τον Μισέλ Τουρνιέ τον διάβαζα (σχεδόν εμμονικά) πριν πολλά χρόνια, όταν οι εκδόσεις του Εξάντα κυκλοφορούσαν τα βιβλία του. Σ’ εκείνη την έκδοση με το χοντρό εξώφυλλο, το πρόσθετο χάρτινο κι έξω έξω για προφύλαξη το διαφανές πλαστικό. Καιρό τώρα τον είχα ξεχάσει. Έρχεται, όμως, η είδηση του τέλους, και έτσι η μνήμη ενεργοποιείται εκ νέου. Ξανάπιασα στα χέρια μου τα βιβλία του, «Παρασκευάς ή στις μονές του Ειρηνικού», «Γκασπάρ, Μελχιόρ και Βαλτάσαρ», «Ο τσαλαπετεινός» και τα «Μετωρολογικά». Είναι γνωστό στους βιβλιόφιλους το συναίσθημα που σε διακατέχει, όταν μέσα από τις σελίδες των παλαιότερων αναγνωσμάτων ξεπηδούν εικόνες που λιγότερο αφορούν τις συγκεκριμένες ιστορίες και περισσότερο συνδέονται με τις τότε καταστάσεις, κάνοντας έτσι τα βιβλία κομμάτι της προσωπικής μας ιστορίας.

Επιλέγω αυτό από τα «Μετεωρολογικά». Βλέπω ότι με μολυβάκι είχα σημειώσει στο περιθώριο του βιβλίου: «Κάποια στιγμή να το ξανακοιτάξω». Ήρθε έτσι απρόοπτα η ώρα του:

«Ο ανθρώπινος λόγος βρίσκεται κάπου ανάμεσα στη βουβαμάρα των ζώων και στη σιωπή των θεών. Αλλά ανάμεσα σ’ αυτή τη βουβαμάρα και σ’ αυτή τη σιωπή, μπορεί να υπάρχει κάποια συγγένεια κι ίσως ακόμη μια προοπτική εξέλιξης που ματαιώνεται όμως τελεσίδικα από την εμφάνιση της γλώσσας. Η ζωώδικη βουβαμάρα του μικρού παιδιού ίσως να άνθιζε και να μετατρεπόταν σε θεϊκή σιωπή, αν η τριβή του με την τύρβη της κοινωνίας δεν τον οδηγούσε σ’ έναν άλλο δρόμο χωρίς επιστροφή».

(Μισέλ Τουρνιέ, «Μετεωρολογικά», εκδόσεις Εξάντας, 1991, μετάφραση: Έλσα Σαμαρά)

Έτσι, λοιπόν, μας ρίχνει εκεί στον χώρο ανάμεσα με την εύστοχη παρατήρησή του ο Τουρνιέ. Εκεί που καταργούνται οι ψευδαισθήσεις. Είσαι λίγο πιο πάνω από τα υπόλοιπα έμβια όντα, αλλά αρκετά πιο κάτω από τον χώρο τον άγνωστο -πλην μαγικό- που πνεύμα κυριαρχεί και ορίζει τα μελλούμενα. Δεν μπορείς να κατακτήσεις τη "θεϊκή σιωπή", παρά μόνον να υπεραίρεσαι για την ανθρώπινη λαλιά. Δρόμος χωρίς επιστροφή, ωστόσο; Είναι άλλοι οι διανοητές που μπόρεσαν να δουν λίγο πιο πέρα από αυτό το αδιέξοδο. Και να τολμήσουν να δουν αυτό το μετέωρο ανθρώπινο πλάσμα σε εξαιρετικές περιπτώσεις να αγγίζει τα άλλα διαστήματα. "Ύβρις"; Ας το πούμε κι έτσι, με τον όρο που αυτοί μας γνώρισαν. Άλλωστε τίποτα δεν δίνεται χωρίς το ανάλογό του τίμημα.

Διώνη Δημητριάδου