Ο τάφος του διαόλου νουβέλα Ζαχαρίας Στουφής ΑΩ εκδόσεις η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Vakxikon.gr

Ο τάφος του διαόλου

νουβέλα

Ζαχαρίας Στουφής

ΑΩ εκδόσεις

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Vakxikon.gr

https://www.vakxikon.gr/stoufhs-kritikh/

Η λαογραφία του θανάτου

«Οι καμινάδες και οι στέρνες ήταν οι μαύρες πύλες της παιδικής μου ηλικίας που με οδηγούσαν στον Θεό και τον Άδη». Ο αφηγητής της ιστορίας δοκιμάζεται από παιδί στην έννοια του θανάτου ερευνώντας τους τρόπους προσέγγισής του. Φυσικά δεν ξαφνιάζει η ροπή της παιδικής ηλικίας προς το μυστήριο της μη-ζωής. Ίσως μάλιστα να αποτελεί μια αδιάψευστη ένδειξη για τη σύνδεση του εδώ με το επέκεινα, του τώρα με το πριν, έτσι όπως διασώζονται τα μυστικά περάσματα (λησμονημένα πλέον για τους ενήλικες) μέσα στην πρώιμη συνείδηση των μικρών παιδιών.

Η ιστορία  του βιβλίου έχει τόπο και χρόνο, έχει αληθινό υπόβαθρο που διατηρεί την αυθεντικότητά του μέσα στο μυθοπλαστικό περίβλημα. Η επαρχία, το χωριό η Άνω Βολίμα της Ζακύνθου, τόπος καταγωγής του συγγραφέα, καθίσταται το ιδανικό σκηνικό για να διαδραματιστεί η σκοτεινή ιστορία, που δεν θα μπορούσε να βρει το ικανό πλαίσιο για να στηθεί μέσα σε αστικό περιβάλλον. Η δεισιδαιμονία και η πρόληψη απαιτούν διαφορετικούς χώρους για να δημιουργηθούν και να διαιωνίσουν τη δική τους αλήθεια, την άλλη όψη του κόσμου. Τα παραμύθια με τους δράκους και τις υπερφυσικές δυνάμεις των ηρώων, που αφηγούνται οι μεγαλύτεροι στα μικρά παιδιά, έχουν άλλη διάσταση στα κλειστά δωμάτια των αστικών σπιτιών – είναι όντως παραμυθεύματα παρηγορητικά του ύπνου. Στους ανοιχτούς, όμως, χώρους τα μεγέθη αλλάζουν, οι σκιές δεν γράφουν πάνω σε τοίχους αλλά σε χωράφια, σε στέρνες, σε καταβόθρες απύθμενες, σε σπήλαια βαθιά σαν πηγάδια, στον Χάο, που καταπίνει και αφανίζει όποιον πέσει μέσα του. Είναι τότε που η φαντασία των παιδιών δεν φτιάχνει δράκους του παραμυθιού αλλά τον ίδιο τον διάβολο, όποια μορφή κι αν  κατορθώνουν να του δώσουν. Και κυρίως είναι τότε που οι θρύλοι και οι δοξασίες δένουν άρρηκτα με την πραγματική ζωή – αυτή η ίδια η πραγματικότητα γεννά την πιο φρικτή της εκδοχή ανάμεσα στο ορατό και το αόρατο ή ακόμη χειρότερα το αδιόρατο. Το παραμύθι τότε πρέπει να αποδείξει την αληθινή του υπόσταση. Γιατί ο μεγάλος σωρός από πέτρες (ο βολιός) στην κορυφή του λόφου έχει το παρανόμι ο τάφος του διαόλου; Κι αν είναι πράγματι θαμμένος εκεί ο διάολος, ποιος θα εμποδίσει τα παιδιά να ξεσκεπάσουν τη μορφή του; Το καλοκαίρι του 1982 δυο αδέλφια θα επιχειρήσουν την πιο παράτολμη αποκάλυψη: την ανασκαφή στον τάφο του διαόλου!

Ο κάθε μύθος έχει την αλήθεια του, ο κάθε θρύλος πατάει γερά πάνω σε ιστορίες ανθρώπων που ταλανίστηκαν κι έπαθαν σε πραγματικά βάσανα· κι αυτό που απόμεινε από το προσωπικό τους βίωμα δεν είναι παρά κάτι που ισορροπεί ανάμεσα στο θεατό και το αθέατο. Έτσι η αφήγηση θα μας πάει πιο πίσω στον χρόνο, στα 1909,  για να ακούσουμε την ιστορία ενός έρωτα δαιμόνιου, ανίερου και αιμομικτικού, που με τη σειρά του γέννησε τον δαίμονα, το τέρας. Όλοι οι παιδικοί φόβοι, που εύκολα έφθαναν στην απομυθοποίηση, ωχριούν μπροστά σ’ ετούτη την ιστορία του δαίμονα, που έρχεται να δείξει πόσο κοντά στα αληθινά πρόσωπα βρίσκεται το ανήκουστο, το φρικτό, το απόκοσμο. Ή αυτό που θεωρούν κάποιοι απόκοσμο, μέσα στην αδυναμία τους να εννοήσουν τη σκοτεινή πλευρά του ψυχισμού των ανθρώπων.

Ο Ζαχαρίας Στουφής έχει εντρυφήσει στα ανήλιαγα περάσματα που διαχωρίζουν (όχι πάντα με απόλυτη «στεγανότητα») τη ζωή από τον θάνατο ή αλλιώς τη μη-ζωή. Σε προηγούμενα έργα του ασχολήθηκε με τη θανατολογία σε μοιρολόγια, σε νεκροταφεία (οδηγός για την ανίχνευση της ζωής των ανθρώπων από πολλές απόψεις), σε επιτύμβιες επιγραφές. Εδώ, σ’ αυτή τη νουβέλα, ξετυλίγει το νήμα των μαύρων αφηγήσεων, που ξεκινούν από ένα θρύλο που μοιάζει έξω του κόσμου ετούτου για να προσγειωθούν ακριβώς στο κατώφλι του σπιτιού σου. Κι αυτό είναι που καθιστά την ιστορία του πιο τρομακτική από οποιαδήποτε μυθοπλαστική κατασκευή που ανατριχιάζει τους εφησυχάζοντες μέσα στην ασφαλή τους αστική κουλτούρα.  Η σκοτεινή πλευρά της ζωής είναι πολύ πιο κοντά από όσο φανταζόμαστε, πολύ πιο ανθρώπινη στην υφή της αλλά και πολύ πιο δαιμονική από τα προσωπεία, με τα οποία  κατά καιρούς η φαντασία έχει καλύψει στους ενδόμυχους φόβους μας. Είναι οι αφηγήσεις των γονιών και των παππούδων που συχνά ανοίγουν παράξενα παράθυρα στη φαντασία μας.

«Αν ο Χάος μπορούσε να προσωποποιηθεί θα ήταν η μάνα μου, και οι ανεξερεύνητες, υπόγειες διαδρομές του θα ήταν οι ιστορίες που μου έλεγε. Ναι, αν η μάνα μου ήταν τόπος, θα ήταν ο Χάος, ένας Χάος γεμάτος κακό και θάνατο, που όμως με γέννησε και με γαλούχησε. Ένας  Χάος που ξεκινάει από το παιδικό μυαλό μου και χάνεται, αχαρτογράφητος λαβύρινθος, στα έγκατα της γης και της φαντασίας μου».

Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε για την τραγωδία της ύπαρξης, στην προσπάθεια των ηρώων να διαχειριστούν τα χαοτικά φαινόμενα του έρωτα και του θανάτου, που τόσο άρρηκτα δεμένα συμπορεύονται. Το ένα γεννά το άλλο στις πιο απίστευτες συντυχίες, στις πιο απρόσμενες συνευρέσεις. Και ο άνθρωπος, δέσμιος της διττής αυτής συνθήκης, πολεμά να πετύχει το αδύνατο: να διασωθεί από το χάος που χάσκει να τον καταπιεί, να βγει αλώβητος στη μάχη με τους  προσωπικούς του δαίμονες.

Η έκδοση υποστηρίζει το ύφος του συγγραφέα με το έξοχο εξώφυλλο (φωτογραφία του Βασίλη Κωνσταντινέα) καθώς και με το σκίτσο του δαίμονα, που διακριτικά κλείνει κάθε κεφάλαιο της αφήγησης υπενθυμίζοντας το τοπίο στο οποίο μας οδηγεί το βιβλίο. Στο σύνολό της μια ξεχωριστή αναγνωστική πρόταση από τις πάντοτε άψογες αισθητικά ΑΩ εκδόσεις και τον Ζαχαρία Στουφή.

Διώνη Δημητριάδου