Ο αυτοκράτορας είμαι εγώ (ένα παιδί με αυτισμό αφηγείται) μετάφραση: Ειρήνη Κωστούλα-Αργυρού επίμετρο: Françoise Lefèvre εκδόσεις Στίξις η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal http://fractalart.gr/o-aytokratoras-eimai-egw/

Hugo Horiot

Ο αυτοκράτορας είμαι εγώ

(ένα παιδί με αυτισμό αφηγείται)

μετάφραση: Ειρήνη Κωστούλα-Αργυρού

επίμετρο: Françoise Lefèvre

εκδόσεις Στίξις

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

http://fractalart.gr/o-aytokratoras-eimai-egw/

μια φωνή από την άβυσσο

[…] θα αγωνίζομαι με τη γλώσσα. Οι λέξεις που θα βγαίνουν από το στόμα μου θα είναι το όπλο μου. Ένα όπλο τρομερό. Αυτές θα με σώσουν.

Μιλάει ο Hugo Horiot, ένας άνθρωπος που γεννήθηκε με το σύνδρομο Άσπεργκερ, ένα είδος αυτισμού (διαφέρει ως προς τη γλωσσική και τη γνωστική ανάπτυξη από τον αυτισμό). Στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο μας παρουσιάζει τη ζωή του από τα τέσσερα μέχρι τα δεκαοκτώ του χρόνια. Τι βιώνει αλήθεια ένα αυτιστικό παιδί; Πόσα γνωρίζουμε για τη δυσκολία προσαρμογής του στον κανονικό μας κόσμο; Και, το κυριότερο: ποια είναι η έννοια της κανονικότητας και πού εντοπίζονται τα όρια του λογικού; Εθισμένοι στη δική μας οπτική, με τα όρια της σχέσης λογικής και παραλόγου να καθορίζονται στα πλαίσια που είναι αποδεκτές οι κοινωνικές νόρμες, δεν κατανοούμε τη διαφορετικότητα στον τρόπο με τον οποίο άτομα όπως ο Hugo αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Με έκπληξη, επομένως, για τις δυνατότητες επικοινωνίας με το περιβάλλον ενός αυτιστικού ατόμου, διαβάζουμε τις ακόλουθες δραστηριότητές του στο βιογραφικό του: Ο Hugo Horiot, ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας και λέκτορας, γεννήθηκε το 1982, ζει στο Παρίσι και έχει διαγνωστεί με αυτισμό. Το 2013, το αυτοβιογραφικό αφήγημά του, Ο Αυτοκράτορας είμαι εγώ (L' Iconoclaste) έγινε best-seller, μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Prix Paroles de patients (2013). Στο θέατρο υποδύεται τον εαυτό του. Είναι επίσης συγγραφέας του βιβλίου Το σημειωματάριο ενός απατεώνα, (L' Iconoclaste, 2016). Πρόσφατα εξέδωσε το δοκίμιο Autisme, j’accuse!.

Πέρα από τις όποιες ιατρικές αναλύσεις, από τις μελέτες των ειδικών για τη συγκεκριμένη διαταραχή, έχει ιδιαίτερη σημασία να ακούσουμε το ίδιο το άτομο που έχει το σύνδρομο Άσπεργκερ· ανοίγει έτσι απευθείας ένα παράθυρο στον κόσμο του χωρίς καμία διαμεσολάβηση. Με όπλο του τις λέξεις, όπως λέει ο ίδιος, αγωνίζεται στη ζωή του και μεταδίδει σε μας την προσωπική του αίσθηση για το πώς λειτουργούν τα πράγματα. Πώς αντιδρά όταν συνειδητοποιεί πως βρίσκεται μέσα σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον; – γιατί έτσι φαίνεται στα μάτια του ο όμορφος κόσμος μας.

Έρχομαι από τα ερέβη κι έχω μονάχα μια επιθυμία: να ξαναγυρίσω εκεί. Για πάντα.

Ο Hugo επικοινωνεί με έναν δικό του τρόπο. Νιώθει, για παράδειγμα, σαν αποκεφαλισμό την κοπή ενός δέντρου:

Σήμερα η κλαίουσα ιτιά δεν είναι παρά ένα κούτσουρο. Την πετσόκοψαν ζωντανή. Την αποκεφάλισαν. Τη σκότωσαν.

 Τακτοποιεί με το μυαλό του τα πράγματα γύρω του σε απόλυτα συμμετρικές σειρές προκειμένου να τα εννοήσει. Νιώθει τον εαυτό του διαρκώς περιστρεφόμενο μέσα σε κύκλο στον ρυθμό του σύμπαντος, όπως όλα τα υπόλοιπα όντα. Αισθάνεται αλλιώς τον κόσμο, έχει την ενδιαφέρουσα διαφορετική θέα σ’ αυτόν, που εκπορεύεται από μια εσωτερική οπτική γωνία, ακόμη σε πολλά σημεία της ανερμήνευτη από τους ειδικούς. Κάνει απίθανες συνδέσεις των αντικειμένων γύρω του, δεν θέλει να του ξεφύγει το παραμικρό, (η παρατήρηση είναι ο τρόπος του να παρεμβαίνει και να τοποθετείται ανάμεσά τους), συνδέσεις που φθάνουν ως τη σύλληψη μιας συνολικής εικόνας του κόσμου, όσο ευφάνταστη κι αν φαίνεται αυτή. Για παράδειγμα, παρατηρώντας τις υδραυλικές σωληνώσεις γράφει:

Οι σωλήνες δεν ανεβαίνουν προς τον ουρανό το παρατήρησα και αυτό. Κατεβαίνουν όλοι μέσα στη Γη. Όλοι οι σωλήνες της Γης ενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν ένα μεγάλο δίκτυο. […] Ξέρω πως τα ρυάκια σχηματίζουν ποτάμια που σχηματίζουν μεγάλους ποταμούς που χύνονται στη θάλασσα που κι εκείνη ενώνεται με τον ωκεανό. Ο ωκεανός καλύπτει πάνω από τα τρία τέταρτα της Γης, όπως ακριβώς το νερό στο ανθρώπινο σώμα. Όταν κοιτάζω το χέρι μου, βλέπω τις φλέβες που ενώνονται, σχηματίζοντας άλλες πιο χοντρές. […] Έντερα-σωλήνες. Είναι κάτι παρόμοιο. Και μέσα στο σώμα μας όλα ενώνονται στην κοιλιά, στο κέντρο, όπως οι σωλήνες που χώνονται στη Γη. Λογικό. Και τα ανθρώπινα πλάσματα και η Γη προέρχονται όλα από το ίδιο υλικό: την αστερόσκονη.

Αυτό το πλάσμα με την ιδιαίτερη όσο και παράξενη ευφυΐα, που φθάνει να αναρωτηθεί ποια είναι η αρχή του κόσμου και ακόμη πιο πέρα να πει «όμως πριν από την αρχή, τι υπάρχει;» δεν μπορεί να επικοινωνήσει εύκολα με την κανονικότητα του περίγυρου. Τα πρώτα χρόνια του δεν μιλάει καν. Αδυναμία, θα έκρινε κάποιος. Ωστόσο ο ίδιος έχει άλλη άποψη:

Προσπαθούν συνεχώς να με κάνουν να μιλήσω. Πιστεύουν πως δεν μιλώ. Εγώ απλά δεν έχω τίποτα να τους πω.

Νιώθοντας να ασφυκτιά μέσα στο αρχικό του όνομα Ζυλιέν, αποφασίζει στα έξι του χρόνια να «σκοτώσει» τον Ζυλιέν εαυτό του και να «ξαναγεννηθεί» με το όνομα της επιλογής του: Ουγκό.

Αφού αποκεφάλισα τον Ζυλιέν, έχρισα τον Ουγκό βασιλιά του σώματός και του πνεύματός μου. Υπέρτατο αυτοκράτορα του βασιλείου μου. Πρέπει να δημιουργήσω ένα πρόσωπο με αρκετή δύναμη και εξουσία για ν’ αναμετριέται και να ποδοπατάει το κουφάρι του Ζυλιέν που δεν παύει να με στοιχειώνει.

Από τον επίλογο του βιβλίου του με τον τίτλο «Σε όλους εκείνους», στον οποίο εξηγεί το γιατί της γραφής του, απομονώνω τα εξής:

Σε όλους εκείνους που προσπάθησαν να με θάψουν ζωντανό μέσα στη νεκρική σιωπή  μου για πάντα.

Σε όλους εκείνους που θέλησαν να με κλείσουν μέσα στις γυάλινες φυλακές τους και μέσα στα κελιά των ψυχιατρείων.

Σε όλους εκείνους που κρύβονται πίσω από ένα «ξέρω», που μοναδικό του θεμέλιο έχει το δόγμα.

Σε όλους εκείνους που συμμετέχουν στη γενοκτονία της διαφορετικότητας στο όνομα της αδιαφορίας.

Σε όλους εκείνους που καλυπτόμενοι πίσω από μια δήθεν επιστήμη ικανοποιούν τις φαντασιώσεις τους ως βασανιστές.

Πίσω, φυσικά, από τον άνθρωπο αυτόν που κατόρθωσε να αναδείξει όλη τη δυναμική του μέσα στον εχθρικό γι’ αυτόν κόσμο όπου βρέθηκε, βρίσκεται μια μητέρα που έσκυψε με κατανόηση υπερβαίνοντας τις τεράστιες δυσκολίες και βοήθησε το παιδί της ωθώντας το προς τη ζωή. Στο Επίμετρο του βιβλίου διαβάζουμε ένα κείμενο της μητέρας του Hugo, της Françoise Lefèvre, με τον συνταρακτικό τίτλο «Ο γιος μου, το παιδί της αβύσσου», το οποίο καταλήγει με το μήνυμα και προς το παιδί της αλλά και προς όλους εμάς τους δύσπιστους, κανονικούς ανθρώπους:

Καλό σου δρόμο, Ουγκό!

Ήταν υπέροχο να είμαι η μητέρα σου.

Διαβάζοντας το βιβλίο του Hugo Horiot νιώθεις πως έχεις αδικήσει όσους προσπαθούν να δηλώσουν τη διαφορετικότητά τους και να διεκδικήσουν μια ίσοις όροις αντιμετώπιση μέσα σε έναν κόσμο που εμφανέστατα δεν έχει κατασκευαστεί γι’ αυτούς. Νιώθεις απίστευτα μικρός, οχυρωμένος πίσω από την τάχα παντοδύναμη λογική σου, μέσα στο ασφαλές τοπίο των ομοίων σου. Και αισθάνεσαι προνομιούχος αναγνώστης ενός πολύτιμου βιβλίου. Αξίζει ένα μπράβο στη μεταφράστρια Ειρήνη Κωστούλα-Αργυρού, για τη μεταφορά σε ολοζώντανη  ελληνική γλώσσα του αρχικού κειμένου, και ένα ακόμη μπράβο στις καλές εκδόσεις Στίξις, που ανακάλυψαν το βιβλίο και μας το προσφέρουν. Καμιά φορά από μικρές εκδόσεις έχουμε την ευκαιρία να διαβάζουμε αληθινά διαμάντια.

Διώνη Δημητριάδου