Γοτθικές Ιστορίες από Μοντέρνες Συγγραφείς εκδόσεις Ars Nocturna η πρώτη δημοσίευση στην Bookpress

Γοτθικές Ιστορίες

από Μοντέρνες Συγγραφείς

εκδόσεις Ars Nocturna
η πρώτη δημοσίευση στην Bookpress
https://www.bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/anthologia-ars-nocturna-gotthikes-istories-apo-monternes-suggrafeis-dimitriadou?fbclid=IwAR18edP07rmxePMv0sY0qZUxW0ZKW2-POl4UpQgaahetqKn4Z_ZvT_GHSJc

μετάφραση: Αγγέλα Γαβρίλη,  Μαρία Γιακανίκη,  Ειρήνη Μαντά,  Αργυρώ Μαντόγλου,  Μαριάννα Παπουτσοπούλου, Έφη Φρυδά

ανθολόγηση-επιμέλεια-εισαγωγή: Μαρία Γιακανίκη

η πρώτη δημοσίευση στην Bookpress

Την ενδιαφέρουσα άποψη για τη Γοτθική Λογοτεχνία μεταφέρει  η Μαρία Γιακανίκη στην πολύ κατατοπιστική της Εισαγωγή στις «Γοτθικές Ιστορίες από μοντέρνες συγγραφείς»: […] η γοτθική λογοτεχνία θεωρείται από τη σύγχρονη κριτική ως ένα είδος που διαχρονικά εξερευνά τη «σκοτεινή» και αθέατη πλευρά του ανθρώπινου ψυχισμού, αλλά και που ασκεί κριτική στα κοινωνικά στερεότυπα της εκάστοτε εποχής, συχνά αποκτώντας έναν ριζοσπαστικό χαρακτήρα. (Fred Botting, Gothic)

Ενδιαφέρουσα πράγματι η άποψη για τη λογοτεχνία του  υπερφυσικού, που εκτός από τη συγκινησιακή φόρτιση του αναγνώστη όταν αυτός συναντιέται με τον τρόμο της αφήγησης, έχει να προσφέρει το δικό της βάρος στον κοινωνικό χαρακτήρα της λογοτεχνίας, στην αποτύπωση κάθε φορά της κοινωνικής εκείνης συνιστώσας που διαφοροποιείται από τον συρμό και προτείνει μια εναλλακτική οπτική στις καταστάσεις και στις νοοτροπίες. Συχνά η λογοτεχνία του υπερφυσικού συμβάδιζε με κοινωνικές αναστατώσεις (κυρίως στον 18^ο αιώνα) προβληματίζοντας τους  αναγνώστες ως προς τον βαθμό που αυτοί θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την ανατροπή των παλαιών δομών. Έτσι, μέσω της γραφής, το κοινωνικό τραύμα έβρισκε τη λογοτεχνική του, τη μυθοπλαστική μορφή και γινόταν περισσότερο αντιμετωπίσιμο. Αυτό θα ήταν εφικτό, ακόμη κι αν δεχθούμε την έτσι κι αλλιώς εκτονωτική δράση του τρόμου στην ψυχολογία του ανθρώπου όχι τόσο από την επιφανειακή αντίδραση στις φρικιαστικές σκηνές αλλά από τη συνειδητοποίηση του ένδον ευρισκομένου τέρατος που δυνάμει ελλοχεύει πίσω από τα αγαθά προσωπεία. Στην αυγή του 20^ου αιώνα, εποχή συγκρούσεων και μιας διευρυμένης αμφισβήτησης των στερεοτύπων σε όλους τους τομείς της ζωής, ο μοντερνισμός ως γενικότερη θεωρία άγγιξε και τη λογοτεχνία του φανταστικού προωθώντας τις νέες ιδέες και αμφισβητώντας τα παραδοσιακά σχήματα.

Οι γυναίκες συγγραφείς ήταν αυτές που, πέρα από τη δημιουργία ενός σκηνικού τρόμου, θέλησαν να σχολιάσουν με έναν έμμεσο τρόπο, συνήθη στη λογοτεχνία, τις συνθήκες της ζωής που απαιτούσαν αλλαγή, για παράδειγμα τις προσχηματικές σχέσεις που συντηρούσαν τον θεσμό του γάμου ή την ανισότητα των δύο φύλων στις διαπροσωπικές και στις κοινωνικές σχέσεις.

Στον τόμο με τις Γοτθικές Ιστορίες, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ars Nocturna – gothic books, ανθολογούνται διηγήματα από δεκαέξι γυναίκες συγγραφείς του 20^ου αιώνα που χρονολογούνται από το μεταίχμιο της βικτοριανής και της μοντέρνας εποχής (η πρώτη ιστορία δημοσιεύθηκε το 1895) και φθάνουν μέχρι τη δεκαετία του ’50. Συγκεκριμένα έχουμε, σε χρονολογική σειρά πρώτης δημοσίευσης, διηγήματα των:

 Violet Hunt, Virginia Woolf, Edna W. Underwood, Olivia H. Dunbar, Henrietta D. Everett, Ellen Glasgow, Agatha Christie, May Sinclair, Cynthia Asquith, Edith Wharton, Daphne du Maurier, Marjorie Bowen, D. K. Broster, Elizabeth Bowen, Shirley Jackson, Karen Blixen

Η μετάφραση έγινε από επίσης γυναίκες μεταφράστριες:

Αγγέλα Γαβρίλη,  Μαρία Γιακανίκη,  Ειρήνη Μαντά,  Αργυρώ Μαντόγλου,  Μαριάννα Παπουτσοπούλου, Έφη Φρυδά

Τα θέματα που απασχολούν τις συγγραφείς ποικίλλουν ως προς τον τρόπο που κινητοποιούν το αίσθημα του τρόμου: νεκρανάσταση, μυστηριακή βίωση διπλής ταυτότητας, θανάτωση/απαθανάτιση μέσω της τέχνης, εμφανίσεις φαντασμάτων, ανεξήγητες παρουσίες, ψυχικά νοσήματα, ανάκληση πνευμάτων, στοιχειωμένοι χώροι, βαμπιρικές παρουσίες, υπερφυσικές ανεξέλεγκτες δυνάμεις, διαισθητικές ικανότητες, παράξενες μεταμορφώσεις, επιστροφή από τον Άλλο Κόσμο, οπτασίες κ.λπ. Μέσα, ωστόσο, σ’ αυτή τη θεματική και πίσω από την εστίαση στο υπερφυσικό και το τρομακτικό, βλέπουμε και την τοποθέτηση στα προβλήματα (προσωπικά και κοινωνικά), η μνεία των οποίων αποτυπώνει και την αλλαγή της εποχής: συναισθηματική αποξένωση των ανθρώπων, ισοπέδωση της προσωπικότητας της γυναίκας, αντίδραση στα κυρίαρχα πρότυπα καταξίωσης, αξιακή αποσύνθεση της κοινωνίας, εισχώρηση των ψυχαναλυτικών θεωριών στη μυθοπλασία, αμφισβήτηση του παραδοσιακού μοτίβου της ασφαλούς έγγαμης ζωής, στροφή του ενδιαφέροντος στην παιδική ψυχολογία, επίδραση του πολέμου στην ψυχολογία των ανθρώπων, τρομακτική δράση του συλλογικού υποσυνειδήτου, ψυχολογία της μάζας κ.λπ.

Είναι, νομίζω, αξιοπρόσεκτο το γεγονός πως όλα τα παραπάνω δεν αναλύονται μέσα στο εύρος μιας μεγάλης αφήγησης, ενός μυθιστορήματος δηλαδή, αλλά χωρούν στη μικρή φόρμα του διηγήματος. Και αν για το θέμα της πρόκλησης του τρόμου από το υπερφυσικό στοιχείο αρκεί (όπως έχει αποδειχθεί από τους μεγάλους μάστορες της γραφής) το ελάχιστο σε έκταση διήγημα, δεν θα λέγαμε ότι το ίδιο εύκολα ισχύει αυτό και για τον σχολιασμό (άμεσο ή έμμεσο) των κοινωνικών προβλημάτων. Εκεί απαιτείται η τέχνη της γραφής από τη μια αλλά και η ευρύτητα του πνεύματος από την άλλη, ώστε να προλάβει μέσα στη μικρή φόρμα να γίνει αντιληπτή η διάθεση του γράφοντος να θίξει τα κακώς κείμενα. Εύστοχη, επομένως, η επιλογή της συγκεκριμένης έκδοσης να ανθολογήσει από τις σύντομες γραφές των συγγραφέων.

Μιλώντας για την έκδοση, θα πρέπει να αναφερθεί η αρτιότητα και η αισθητική του βιβλίου. Με την εμπεριστατωμένη της Εισαγωγή η Μαρία Γιακανίκη (η οποία μεταφράζει και μερικά από τα διηγήματα) μας εισάγει στον κόσμο του υπερφυσικού στη λογοτεχνία, μας δίνει πληροφορίες για τις συγγραφείς και το έργο τους, για την υπόθεση των διηγημάτων που ανθολογούνται παραθέτοντας ταυτόχρονα και ικανή βιβλιογραφία. Αισθητικά η έκδοση μάς χαρίζει ένα ατμοσφαιρικό εξώφυλλο (με εικαστικό του Όθωνα Νικολαΐδη και δημιουργικό του Βίκτωρα Μελίστα) και εισαγωγικά στο κάθε διήγημα από έναν πίνακα ζωγραφικής, που δημιουργεί την κατάλληλη είσοδο στο κείμενο. Η προσεγμένη σελιδοποίηση οφείλεται στην Τέτη Σώλου.

Και ένα τελευταίο σχόλιο το οποίο αφορά τις μεταφράσεις των διηγημάτων. Είναι μία συλλογική έκδοση και σαν τέτοια στεγάζει μέσα της διαφορετικές μεταφραστικές γραφές/απόψεις. Θεωρώ πως αυτό συνιστά πλούτο αναγνωστικό που προσθέτει ακόμη ένα συν στη συγκεκριμένη έκδοση. Στην πρόσληψη της ξένης λογοτεχνίας μετράει πολύ η απόδοση από τον μεταφραστή για την ανάδειξη του έργου. Μια άστοχη απόδοση καταδικάζει το έργο στην αφάνεια,  μια προσεγμένη και (κυρίως) εμπνευσμένη αναδεικνύει την αξία του και το εμπλουτίζει. Εδώ, λοιπόν, έμπειρες μεταφράστριες αναμετρώνται με τις πρωτότυπες γραφές και κερδίζουν το στοίχημα: δεκαέξι αξοδιάβαστες ιστορίες, που θα συγκινήσουν κάθε αναγνώστη-φίλο της λογοτεχνίας του υπερφυσικού.

Διώνη Δημητριάδου