Η ιστορία του παιδιού Πέτερ Χάντκε Μετάφραση: Θεοδώρα Τσόκα Εκδόσεις Κουκκίδα η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Η ιστορία του παιδιού

Πέτερ Χάντκε

 Μετάφραση: Θεοδώρα Τσόκα

Εκδόσεις Κουκκίδα

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Το μυστικό του κόσμου • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Το μυστικό του κόσμου

 

Ήταν αυτή η  μοναδική στιγμή που δ ε ν έβλεπε τον εαυτό του σαν μονάδα· και μόνο μια τέτοια στιγμή κλείνει μέσα της τον μύθο: την αιώνια αφήγηση. Χάνεται η φώτιση του νου, αλλά παραμένει ένα μεγαλείο: και ο διαβάτης συνεχίζει ακόμα την πορεία του εκεί ψηλά στην πεδιάδα, προς την οροσειρά με το μελανό  πέπλο, με μια σκέψη στον νου του, που ποτέ δεν θα καταφέρει κανείς να αποτελειώσει: «Δουλεύω το μυστικό του κόσμου».   (σ. 71).

 

Γράφοντας ο Πέτερ Χάντκε την Ιστορία του παιδιού (Kindergeschichte), το 1981, έχει ως αφορμή την κόρη του (τότε δώδεκα χρονών), επιλέγει, ωστόσο, με την τριτοπρόσωπη αφήγηση και τις μικρές χαραμάδες στη μυθοπλασία, ώστε να χωρέσουν δοκιμιακά χαρακτηριστικά, να μιλήσει γενικότερα για την ιδιότυπη συνθήκη της ανατροφής ενός παιδιού ως διπλής, αμοιβαίας και αλληλοεπηρεαζόμενης ενηλικίωσης. Το παιδί, διαρκώς παρόν στην αφήγηση, μεγαλώνει χρόνο με τον χρόνο, μετρώντας παράλληλα τις επιδράσεις από τον στενό οικογενειακό χώρο (στην ουσία των δύο προσώπων: πατέρας-κόρη) όσο και τον ευρύτερο. Παρατηρεί, μιμείται, αντιγράφει, αφομοιώνει και αποδέχεται ή απορρίπτει, συγκρούεται ή συμφιλιώνεται· μια συνεχής εξέλιξη, συχνά απρόσμενη. Ο πατέρας, την ώρα που νομίζει πως ελέγχει την κατάσταση διαμορφώνοντας τον μικρόκοσμο του παιδιού, ώστε ομαλά να ενσωματωθεί στις συνθήκες της δεδομένης κοινωνίας, παρά τις αντιξοότητες που συναντά στο περιβάλλον του (απόρριψη και περιθωριοποίηση λόγω διαφορετικής καταγωγής), συνειδητοποιεί πως ταυτόχρονα διαμορφώνεται και ο ίδιος, αλλάζει και επαναπροσδιορίζει τη δική του ταυτότητα, βιώνοντας πλέον τη δική του ενηλικίωση.

Ο Χάντκε, σε όλο το έργο του (ποιητικό, θεατρικό, πεζό, δοκιμιακό), αγγίζει τη θεματική του χρόνου, που ως διάρκεια μορφοποιεί το άπιαστο, στην ουσία, σώμα της σε τόπους μνήμης, που έχουν υπόσταση, ακόμη κι όταν έχουν πλέον χαθεί από τον χάρτη. Διάρκεια είναι η επιστροφή, είναι η διάσωση του βλέμματος του μικρού παιδιού, που ακόμη εξετάζει τον κόσμο γύρω του και αποθηκεύει τη γεύση των τόπων, τα ακούσματα της φύσης δημιουργώντας τον δικό του χρόνο. Αυτή είναι η  δική του διάρκεια. Γράφοντας εδώ με το βλέμμα του πατέρα προσεγγίζει τη δική του διάρκεια, σε άρρηκτη σχέση με αυτήν του παιδιού· ενώ μιλά ο ίδιος, ακούγεται η φωνή και η σκέψη του παιδιού, που συχνά επισκιάζουν τη δική του οπτική για τον κόσμο. Δυο παράλληλες πορείες, σε διαρκή αλληλεπίδραση, μέχρι η κάθε μία να αποκτήσει τη δική της υπόσταση εν αυτονομία, μα και αυτή πάντα σχετική.

Και είναι ακριβώς η οπτική του παιδιού που θα τον καθοδηγήσει στην αλήθεια, στην επίγνωση της κρυφής ουσίας του κόσμου. Είναι η στιγμή που τα μάτια ενός μικρού παιδιού αν και με την αθωότητα της άγνοιας (ή κυρίως λόγω αυτής) φέρουν μέσα τους όλη την αιωνιότητα, αυτήν που πασχίζει με κάθε τρόπο να προσεγγίσει η φιλοσοφία και η λογοτεχνία. Όλη η ιστορία του κόσμου, σε τελευταία ανάλυση, μια αφήγηση είναι. «Αν ένα έθνος χάσει τους αφηγητές ιστοριών του, χάνει την παιδική του ηλικία», άλλωστε έχει πει ο ίδιος.

 

Και τότε κατάλαβε: «οι μοντέρνοι καιροί», που τόσες φορές είχε καταραστεί και απορρίψει, αυτοί δεν υπήρχαν· και η «συντέλεια του κόσμου» ήταν πλάσμα κακό της φαντασίας: με κάθε νέα επίγνωση ξεκινούν από την αρχή όλες πάλι οι δυνατότητες, και τα μάτια των παιδιών μέσα στο πλήθος – κοίταξέ τα τα μάτια τους!–  μεταφέρουν τον αιώνιο νου. Αλίμονο σ' εσένα που δεν θα αντιληφθείς αυτή τη ματιά. (σ. 98).

 

Στην Ιστορία του παιδιού (εύστοχος ο τίτλος εστιάζει στο παιδί και όχι στον αφηγητή/πατέρα) συναντάμε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γραφής του Χάντκε, τη διείσδυση στον ψυχικό κόσμο των προσώπων, ακόμα και μέσα από λεπτές αποχρώσεις των λέξεων ή των εικόνων (σκέφτομαι το νόημα που κρύβεται πίσω από την έκφραση «ανήλικος σύντροφος» αντί για παιδί, που εξισώνει τους δύο), την αίσθηση της αποξένωσης του ανθρώπου από τον κοινωνικό περίγυρο που πια δεν τον εκφράζει (καθόλου τυχαία η βράβευσή του το 2009 με το «Βραβείο Φραντς Κάφκα»), την αντίδρασή του στον ορθολογισμό που δρα πιεστικά με τον απόλυτο χαρακτήρα του στις σύγχρονες κοινωνίες, τον διακαή πόθο για μια επιστροφή στη φύση, με όποιον τρόπο φανεί πρόσφορος. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα (σειρά: Κλασσικά κείμενα), σε μετάφραση της Θεοδώρας Τσόκα. Από τα πολύτιμα μικρά της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Διώνη Δημητριάδου