Το ιστολόγιο (blog) Με ανοιχτά βιβλία προτείνει Το βιβλίο της εβδομάδας Fernando Pessoa Το βιβλίο της ανησυχίας Α΄τόμος εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις: Μαρία Παπαδήμα εκδόσεις Gutenberg

Το ιστολόγιο (blog) Με ανοιχτά βιβλία

προτείνει

Το βιβλίο της εβδομάδας

Fernando Pessoa

Το βιβλίο της ανησυχίας

Α΄τόμος

εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις: Μαρία Παπαδήμα

εκδόσεις Gutenberg

Ο καθένας μπορεί και πρέπει να συνθέσει και να διαβάσει το δικό του Βιβλίο της ανησυχίας δημιουργώντας με τον συγγραφέα του μια σχέση καινοφανή και απολύτως μοντέρνα, γράφοντας εν τέλει το δικό του προσωπικό βιβλίο. Αυτό προτρέπει η Μαρία Παπαδήμα, μεταφράστρια αλλά και μια από τους πλέον έγκυρους μελετητές του Φερνάντο Πεσσόα, στην Εισαγωγή του «Βιβλίου της ανησυχίας», που τώρα πλέον στη νέα αναθεωρημένη του έκδοση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg. Η Μαρία Παπαδήμα (βραβευμένη με το Κρατικό βραβείο Λογοτεχνικής μετάφρασης το 2008 για την πρώτη έκδοση του «Βιβλίου της ανησυχίας») εξηγεί πως η νέα έκδοση ήταν επιβεβλημένη λόγω των αλλαγών που έγιναν στο πορτογαλικό πρωτότυπο, στην 8^η έκδοσή του, αλλά κυρίως επειδή μετά από είκοσι χρόνια ενασχόλησης με το έργο του Πεσσόα θεώρησε πως μπορούσε πλέον να αποδώσει πιστότερα τη συνειδητή από τον συγγραφέα ανατροπή του λογικού κόσμου – Ας παραλογίσουμε τη ζωή από την ανατολή ως τη δύση, κατά την προτροπή του Μπερνάντο Σοάρες, ο οποίος είναι ένα από τα ετερώνυμα του Πεσσόα, ήρωας του βιβλίου και φερόμενος ως συγγραφέας του  «Βιβλίου της ανησυχίας». Ο ήρωας/συγγραφέας, βοηθός λογιστή στο επάγγελμα, τριγυρνώντας στους δρόμους της Λισαβόνας ξετυλίγει τις σκέψεις του εν είδει ημερολογίου ή φιλοσοφικού στοχασμού, δημιουργώντας ένα μαγικό σύμπλεγμα αισθήσεων, χρωμάτων και αντανακλάσεων όσων βλέπει και των συνειρμών που αυτά γεννούν με τη σειρά τους. Ορθά, επομένως, η μεταφράστρια προτείνει την αυθαίρετη σειρά της ανάγνωσης ως δημιουργική παρέμβαση στο κείμενο, μια αναγνωστική πρωτοβουλία καθόλα σύμφωνη με την αναγνωστική πολυμορφία, που εμπλουτίζει τη λογοτεχνία και προσφέρει μια μορφή συνδημιουργίας συγγραφέα-αναγνώστη – με δεδομένη μάλιστα την ανολοκλήρωτη μορφή του αρχικού κειμένου (οι μελετητές του το ανέσυραν από το περίφημο μπαούλο του Πεσσόα).

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

Ίσως ανακαλύψουμε ότι αυτό που αποκαλούμε Θεό, και που βρίσκεται προφανέστατα σ’ ένα άλλο επίπεδο από αυτό της λογικής ή της χωροχρονικής πραγματικότητας, είναι κι αυτό ένας δικός μας τρόπος ύπαρξης, μια αίσθηση του εαυτού μας σε μια άλλη διάσταση του είναι. Δεν μου φαίνεται αδύνατον. (σελ. 154)

Η βασική τραγωδία της ζωής μου είναι όπως όλες οι τραγωδίες, μια ειρωνεία του Πεπρωμένου. Αποστρέφομαι την πραγματική ζωή σαν καταδίκη· αποστρέφομαι το όνειρο σαν ελεεινή απελευθέρωση· αλλά ζω το πιο αισχρό και το πιο καθημερινό της πραγματικής ζωής· και ζω το πιο έντονο και το πιο διαρκές του ονείρου. Είμαι σαν ένας σκλάβος που μεθάει κατά τη μεσημεριανή ανάπαυση – δύο αθλιότητες σε ένα μόνο σώμα. (σελ. 309)

Είμαι τα περίχωρα μιας πόλης που δεν υπάρχει, τα εκτενή σχόλια ενός βιβλίου που δεν γράφτηκε. Δεν είμαι κανένας, κανένας. Δεν ξέρω να αισθάνομαι, δεν ξέρω να σκέφτομαι, δεν ξέρω να θέλω. Είμαι το πρόσωπο ενός μυθιστορήματος που απομένει να γραφτεί, το οποίο αιωρείται στην ατμόσφαιρα και σκόρπισε δίχως να έχει ποτέ υπάρξει ανάμεσα στα όνειρα εκείνου που δεν ήξερε να με ολοκληρώσει. (σελ. 420)

Fernando Pessoa, Το βιβλίο τη ανησυχίας, τόμος Α΄, μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα, εκδόσεις Gutenberg

Διώνη Δημητριάδου