Μπροστά στην τηλεόραση του Μάκη Τσίτα σε εικονογράφηση της Ανδριάνας Ρούσσου από τις εκδόσεις Ψυχογιός η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό apodyoptes

 Μπροστά στην τηλεόραση

του Μάκη Τσίτα

σε εικονογράφηση της Ανδριάνας Ρούσσου

από τις εκδόσεις Ψυχογιός

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό apodyoptes
https://apodyoptes.com/2019/03/09/mprosta-stin-tileorasi-toy-maki-tsitoy-ekdoseis-psichoyios/

Η εικονική ζωή

Πόσο καθοριστική μπορεί να είναι η αλλαγή που επιφέρει στην καθημερινότητα της ζωής η εισβολή της παντοδύναμης τεχνολογίας; Εθισμένοι πλέον στην παθητική συμβίωση με τις συσκευές που διευκολύνουν τη ζωή μας ίσως δεν είμαστε σε θέση να εννοήσουμε τη βαθμιαία μετάλλαξη που έχουμε υποστεί εξαρτημένοι από αυτές. Θα πρέπει να πάμε πολλά χρόνια πίσω (οι μεγαλύτεροι) προκειμένου να επαναβιώσουμε την προσωπική μας πρώτη επαφή, για παράδειγμα με την τηλεόραση, που τότε (αν και μικρή και ασπρόμαυρη) ήταν ωστόσο ικανή να μας κλείσει στο σπίτι για ώρες και να μας εσωκλείσει μέσα στις εικόνες της – λιγοστές ακόμη τότε και ελάχιστα εντυπωσιακές συγκρινόμενες με τις σημερινές. Και να παραδεχθούμε ότι καθόλου δεν μας άγγιζαν οι προφητικές εν πολλοίς ρήσεις του θεωρητικού των Μέσων Μάρσαλ Μακ Λούαν. Ο τεχνολογικός ντετερμινισμός, αυτή η απόλυτη αιτιοκρατία, ίσως μας φαίνεται και σήμερα ακραία, έτσι όπως αποδίδει κάθε αιτιότητα για την ερμηνεία των γεγονότων στην τεχνολογία. Ωστόσο, είναι πλέον αρκούντως εμφανής η δύναμη του μηνύματος, και μάλιστα πολλαπλασιασμένη και ευθέως ανάλογη του κύρους του μέσου, από το οποίο εκπορεύεται. Και το κύρος του μέσου απορρέει από τη μαζικότητά του. Πώς, για παράδειγμα, είναι δυνατόν να ψεύδεται μια είδηση σε δελτίο της τηλεόρασης, όταν απευθύνεται σε εκατοντάδες χιλιάδες, σε εκατομμύρια αποδέκτες; Το μέσον, λοιπόν, είναι το μήνυμα –ή αλλιώς το περιεχόμενο του μηνύματος καθορίζεται από την τεχνολογία που θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή και διάδοσή του– και  αυτό συνιστά την παντοδυναμία και των δύο. Απλό και κατανοητό. Μόνο που αργήσαμε να το εννοήσουμε στις διαστάσεις του.

Μήπως, όμως, δεν είναι αργά για να το εννοήσουν τα μικρά παιδιά, απολύτως ευάλωτα στον εντυπωσιακό κόσμο της μικρής (ίσως όχι και τόσο μικρής πλέον) οθόνης; Στην περίπτωση αυτή είναι ενδιαφέρουσες οι συγγραφικές απόπειρες να αποδοθεί με κείμενα που απευθύνονται στην παιδική ηλικία ο κίνδυνος της ενσωμάτωσης στην εικονική πραγματικότητα των Μέσων Ενημέρωσης. Ο Μάκης Τσίτας, με πολλά ως τώρα βιβλία για παιδιά, έρχεται με το πρόσφατο βιβλίο του να μιλήσει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο για το πρόβλημα αυτό και μάλιστα με αποδέκτη την πολύ μικρή ηλικία, αυτήν ακριβώς που βρίσκεται εκτεθειμένη περισσότερο στη μαγεία των Μέσων· το βιβλίο αφορά την ηλικία των 5-6 χρόνων.

Μια μέρα, δύο κύριοι έφεραν στο σπίτι μια τεράστια τηλεόραση. Την είχε κερδίσει η μαμά σ’ έναν διαγωνισμό. Τη βάλαμε στο σαλόνι και την είχαμε συνέχεια ανοιχτή. Έδειχνε πρωινές εκπομπές, ειδήσεις, σίριαλ, ντοκιμαντέρ, ταινίες, κι όλοι μας παρακολουθούσαμε  ενθουσιασμένοι από το πρωί ως το βράδυ. Είχε γίνει το πιο σημαντικό κομμάτι της ζωής μας.

(από το οπισθόφυλλο)

Από τη στιγμή της εισόδου (ή καλύτερα της εισβολής) της τηλεόρασης στο σπίτι, παρακολουθούμε την ταχύτατη αλλαγή του οικογενειακού τοπίου. Σταδιακή μετάβαση από τις φυσικές συνθήκες σε εικονικά υποκατάστατα. Μια ταινία στην υπερμεγέθη οθόνη σε μεταφέρει στην αίθουσα του κινηματογράφου, ένα ντοκιμαντέρ σε φέρνει αντιμέτωπο με τα άγρια θηρία της ζούγκλας ή σε ταξιδεύει σε μέρη που ποτέ σου δεν πήγες αλλά και που δεν είναι και ανάγκη να πας ποτέ, αφού νιώθεις πως έχεις ήδη πάει.

Και τότε έγινε κάτι μαγικό! Ήταν σαν να μπήκαν στο σπίτι λιοντάρια, ιπποπόταμοι, λεοπαρδάλεις, πιθηκάκια και παπαγάλοι! Αισθανόμασταν πως, αν απλώναμε το χέρι μας, θα τα ακουμπούσαμε.

Στην προοπτική του αυτό μεγεθύνεται σε σοβαρότερα θέματα, αφού δεν είναι ανάγκη να συμμετέχεις σε καμία κοινωνική διαδικασία (έχεις ήδη πολλές στο τηλεοπτικό σου υποκατάστατο της δράσης), δεν συζητάς ποτέ (αρκετές ώρες παρακολούθησης τηλεοπτικών «διαλόγων» ήδη έχεις στο ενεργητικό σου) και ούτω καθεξής. Στην ουσία ζεις σε ένα περιβάλλον κατευθυνόμενο, καθορισμένο και οριακό, που στοχεύει σε μια υποκατάσταση της ζωντανής δραστηριότητας. Μια εικονική ζωή στη θέση μιας όντως ζωής. Ο Μάκης Τσίτας θα προτείνει στο τέλος της ιστορίας του την αυτονόητη λύση στο πρόβλημα, και θα επανασυνδέσει τα πρόσωπα με τους φυσικούς χώρους. 

Και τότε, εκεί που δεν το περιμέναμε, ο μπαμπάς έβγαλε από την πρίζα την τηλεόραση!

Το βιβλίο εύστοχο στην ουσία του και κατανοητό, δίνει στο μικρό παιδί τον λόγο, ώστε να ακούμε τη δική του φωνή και τις δικές του αντιδράσεις μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Το κείμενο επικουρείται άψογα από την εικονογράφηση της Ανδριάνας Ρούσσου δίνοντας έτσι με τον εντυπωσιακό τρόπο της έκδοσης (τόσο βέβαια διαφορετικό από αυτόν της τηλεόρασης) την ευκαιρία στην μικρή ηλικία να δει αλλιώς τα πράγματα. Με την απαραίτητη προϋπόθεση (ας μην το ξεχνάμε αυτό) να φτάσει το βιβλίο στα χέρια τους με την ευθύνη των ενηλίκων – γεγονός ίσως και δύσκολο, αν αναλογιστούμε την απόσταση που χωρίζει καμιά φορά έναν ενήλικο από το βιβλίο ως επιλογή  είτε για το παιδί του είτε για τον εαυτό του.

Διώνη Δημητριάδου