Ballade des Dames Τούλα Τίγκα εκδόσεις Διάπλαση η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/11751-ballade-des-dames

Ballade des Dames

Τούλα Τίγκα

εκδόσεις Διάπλαση

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

https://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/11751-ballade-des-dames

Ο τίτλος δανεικός από το ποίημα του François Villon La Ballade des dames du temps jadis, στο οποίο ο ποιητής στα 1461 αναζητά τις γυναίκες των περασμένων εποχών αναρωτώμενος για τον χρόνο που περνά και τις μορφές που χάνονται: πού είναι τα δάκρυα του χθεσινού απογεύματος/πού είναι το περσινό το χιόνι;

Η επιλογή αυτού του τίτλου για το πρόσφατο μυθιστόρημα της Τίγκα οδηγεί στο τοπίο της ηλικίας που περνά αγνοώντας τη θέληση των ανθρώπων που υφίστανται τις αλλαγές στη μορφή τους και στις συνθήκες της ζωής τους. Μέσα από μια τέτοια ανάγνωση η ιστορία είναι ενδιαφέρουσα, καθώς εμβαθύνει στη συνειδητοποίηση του χρόνου που γράφει μέσα μας ανεξίτηλα και καταργεί τις ψευδαισθήσεις της διάρκειας και του αναλλοίωτου των μορφών. Οι πέντε ηρωίδες, φίλες παιδικές που διατηρούν ακόμα μια στοιχειώδη επαφή μεταξύ τους, επιστρέφουν στον γενέθλιο τόπο, τα Τρίκαλα της νιότης τους και των αναμνήσεών τους και ανατρέχουν στα γεγονότα που τις έδεσαν σε μια στενή φιλία αλλά και σ’ αυτά που καθόρισαν την πορεία της καθεμιάς. Οι κάποτε αχώριστες χώρισαν από τις συνθήκες της ζωής τους, όπως δομήθηκε πάνω σε διαφορετικές επιλογές.

Τελικά η Σοφία έγινε σύζυγος μεγαλομπακάλη στη Λαμία, η Βιργινία ξέμεινε σε δικηγορικό γραφείο στη Θεσσαλονίκη, η Μάρω διορίστηκε και παντρεύτηκε στην Καστοριά, η Θεανώ βρέθηκε στην Εφορία Ιωαννίνων και μόνο η Ματίνα είχε μείνει στη γενέτειρα, στα Τρίκαλα, καταμεσής στον κάμπο.

Ωστόσο η επιθυμία τους είναι να μην ξεχαστεί το παρελθόν που τις συνδέει, γεγονός που αναδεικνύει τη φιλία σε ισχυρή συνθήκη που αντιμάχεται τη φθορά του χρόνου αλλά και τη λήθη που καταργεί τις αναμνήσεις.

[…] οι φίλες τα θυμούνταν πάντα όταν επέστρεφαν για λίγο στη γενέτειρα και έστελναν το βλέμμα τους να δροσιστεί μέσα στα νερά του αρχαίου ποταμού -Ληθαίος το όνομά του γιατί ήτανε, λέει, γιος της Λήθης.

Η απόφασή τους να επανασυνδεθούν μετά από τρία χρόνια, θα τις φέρει στον τόπο της καταγωγής τους. Με την απουσία όμως της μιας, της Μάρως, που σοβαρό πρόβλημα υγείας την απομάκρυνε στο εξωτερικό, με τις υπόλοιπες να αγωνιούν για την έκβαση της ασθένειας που την κατατρώει.

Πέντε φίλες που σκόρπισαν η κάθε μια και σε άλλη πόλη αφού πέρασαν μαζί όλα τα δεινά της ενηλικίωσης. Η φιλία τους και οι αγαπημένοι της ζωής τους. Γυναίκες ενός άλλου καιρού που συναντιούνται στη γενέτειρα κάθε φθινόπωρο για να θυμηθούν όσα δεν θέλουν να ξεχάσουν και επιμένουν να λένε "σ' αγαπώ" και "ευχαριστώ", έστω κι αν είναι σίγουρες ότι θα πάνε χαμένα. Πέντε χαρακτήρες διαφορετικοί σ' αυτή την ηλικία που τη βαφτίσαμε τρίτη, λες και πρέπει να γίνεται σαφές ότι μια πρώτη και μια δεύτερη έμειναν πίσω, στην εποχή των τακτικών αριθμητικών και των άτακτων αναζητήσεων. Πέντε γυναίκες που εξακολουθούν να νιώθουν νέες, ν' αγαπούν και ν' αγαπιούνται μεταξύ τους, όπως τα παιδιά όταν ξεχνούν να μεγαλώσουν.

(από το οπισθόφυλλο)

Με την τεχνική της τριτοπρόσωπης αφήγησης η συγγραφέας ανάγεται σε ρόλο παντογνώστη αφηγητή, ικανού να κρίνει και να σχολιάζει, να παρουσιάζει την πλοκή κατευθύνοντας τον φακό του ενδιαφέροντος, ώστε να χτίσει με αληθοφάνεια τη μυθοπλασία.  Ταυτόχρονα με τις εμβόλιμες πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις των γυναικών γίνεται πιο εύκολη η πρόσβαση στον εσωτερικό τους κόσμο, στον τρόπο που εκτιμούν και κρίνουν αυτές τα γεγονότα· δημιουργείται με την επιλογή της πολλαπλής αφηγηματικής φωνής η εντύπωση της πολυφωνίας, σαν η κάθε μία ηρωίδα να συνεισφέρει με τη δική της οπτική στη γενικότερη εικόνα.

Στέκομαι στην αφιέρωση του βιβλίου:

 Στις γυναίκες που μεγάλωσαν και δεν έπαψαν να τιμούν τη ζωή, τη φιλία, τον έρωτα.

Μας προϊδεάζει, λοιπόν, για το είδος του μυθιστορήματος που γράφει η Τούλα Τίγκα; Αφορά μόνον τις γυναίκες; Υπάρχει αυτό που θα λέγαμε μια γυναικεία θεώρηση του κόσμου; Οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις (και όχι οι φυσικές καταβολές) έχουν επεξεργαστεί στην πάροδο των αιώνων τις διακρίσεις και τις συντηρούν μέσα από όλες τις πρόσφορες κάθε φορά εκφάνσεις του πολιτιστικού  εποικοδομήματος, δημιουργώντας έτσι το ιδεολόγημα της διαφορετικότητας – πότε με τη μορφή της ανισότητας των δύο φύλων (με κατώτερη τη θέση της γυναίκας) και πότε με τη μορφή της υπερεκτίμησης της θηλυκής παρουσίας ως μοναδικής και ξεχωριστής· οι διακρίσεις, ως γνωστόν, έχουν δύο όψεις.

Η λογοτεχνία καθίσταται ικανή να μετουσιώσει τις διαχεόμενες στον κοινωνικό και πολιτικό χώρο αντιλήψεις σε εύκολα προσβάσιμο τοπίο με τη βοήθεια της μυθοπλασίας (μακάρι και καλής). Η λεγόμενη «γυναικεία» λογοτεχνία (ως γραφή και οπτική) στην πραγματικότητα μας αποπροσανατολίζει από την ουσία του προβλήματος. Ο κόσμος μας δεν είναι ο μικρόκοσμος  της γυναικείας ιδιαιτερότητας ούτε φυσικά πρέπει να καλλιεργείται η εντύπωση ότι οι γυναίκες συγγραφείς μόνο για καθαρά γυναικεία ζητήματα μπορούν να αρθρώνουν  λόγο. Η πραγματική ισότητα θα επιτευχθεί, όταν θα πάψουμε να μιλάμε για γυναικεία και αντρική γραφή, όταν θα επικεντρωθούμε στα προβλήματα του ανθρώπου ασχέτως φύλου, όταν θα εννοήσουμε ότι υπάρχει απέναντι στον άνθρωπο γενικά ένα ολόκληρο σύστημα, που τείνει να καταπιεί την ιδιαιτερότητά μας ως ανθρώπων και όχι ως ανδρών ή γυναικών. Και οπωσδήποτε η φθορά του χρόνου, η συνειδητοποίηση της μηδαμινή αντίδρασης που μπορούμε να έχουμε απέναντι σε δυνάμεις φυσικές που μας ξεπερνούν,  δεν είναι υπόθεση του ενός ή του άλλου φύλου. Όσο αυτό δεν γίνεται κατανοητό, θα αποπροσανατολιζόμαστε, γυναίκες και άνδρες, από τους αληθινούς στόχους και τα ουσιαστικά προβλήματα.

Το μυθιστόρημα της Τίγκα, στη βάση αυτής της λογικής, θέλω να πιστεύω πως απευθύνεται σε όλους τους αναγνώστες (κι ας φαίνεται πως μόνο τις γυναίκες αφορά) που εκτιμούν τη δύναμη της φιλίας, που ανακαλύπτουν ακόμη μέσα τους τα ψήγματα της νεότητας (ως γενεσιουργού δύναμης για ακόμη μερικά πετάγματα πάνω από την καθημερινότητα και τη στασιμότητα), που μπορούν να ξεγελούν τον χρόνο με την αυθάδικη στάση τους να μην υποχωρούν στο αδυσώπητο μέτρημα της ηλικίας. Που μπορούν να μεγαλώνουν όμορφα, με τα γυναικεία ή τα αρσενικά τους χαρακτηριστικά, με τα οποία τους καθόρισε η φύση να πορεύονται ίσοι μέσα στην διακριτή τους ιδιαιτερότητα, χωρίς να εστιάζουν στην τάχα διαφορετική τους οπτική και χωρίς να συντηρούν με τη στάση τους το κατασκευασμένο μοντέλο μιας ζωής γεμάτης από ανισότητες – είτε σε ανιούσα είτε σε κατιούσα κλίμακα.

Διώνη Δημητριάδου