Το ιστολόγιο (blog) Με ανοιχτά βιβλία προτείνει Το βιβλίο της εβδομάδας Οδοιπορικό του 1806 Πελοπόννησος/Αττική/ Σμύρνη/Κωνσταντινούπολη Σατωβριάνδος πρόλογος: Τάκης Θεοδωρόπουλος μετάφραση: Αριστέα Κομνηνέλλη εκδόσεις Μεταίχμιο

Το ιστολόγιο (blog) Με ανοιχτά βιβλία

προτείνει

Το βιβλίο της εβδομάδας

Οδοιπορικό του 1806

Πελοπόννησος/Αττική/

Σμύρνη/Κωνσταντινούπολη

Σατωβριάνδος

πρόλογος: Τάκης Θεοδωρόπουλος

μετάφραση: Αριστέα Κομνηνέλλη

εκδόσεις Μεταίχμιο

Μπορεί η Ελλάδα του 19^ου αιώνα να αναγεννηθεί μέσα από το αρχαιοελληνικό πνεύμα ή από ό,τι έχει απομείνει για να το θυμίζει αχνά; Ο François-René, vicomte de Chateaubriand, στο ταξίδι του στην Ανατολή (1806-1807) δεν θα μπορούσε να παραλείψει να επισκεφθεί την Ελλάδα και να φτάσει ως την Κωνσταντινούπολη. Πίστευε πως ήταν ικανός να ανακαλύψει το ελληνικό πνεύμα, που περίμενε αιώνες θαμμένο κάτω από την οθωμανική κυριαρχία. Υπήρχε άραγε αυτή η κρυμμένη Ελλάδα εκεί που ο ευφάνταστος εκπρόσωπος του γαλλικού ρομαντισμού την έβλεπε; Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος στον Πρόλογο της  έκδοσης επισημαίνει: 

Η αφήγηση του Σατωβριάνδου είναι απολαυστική και το Οδοιπορικό είναι μία από τις μεγάλες στιγμές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Στις σελίδες του ελληνομαθούς, αρχαιοδίφη, ιστορικού, διπλωμάτη, Γάλλου αριστοκράτη διακρίνεις τα πρώτα επεισόδια του ευρωπαϊκού θρύλου της νεοελληνικής ύπαρξης.

Περισσότερο, επομένως, έχουμε στο κείμενό του τον τρόπο που οι Δυτικοί έβλεπαν τη θλιβερή ελληνική πραγματικότητα του 19^ου αιώνα ανακαλύπτοντας στην ουσία όσα ήθελαν: ερείπια του παρελθόντος γεμάτα από την αίγλη του αρχαίου πνεύματος που επιζούσε μέσα στους Έλληνες και προετοίμαζε την επιστροφή του, λαμπρή όπως τότε. Δεν έχει καμία σημασία αν όλα αυτά υπήρχαν μόνο μέσα σε μια φαντασία πολύ πλούσια και επινοητική συνδέσεων με το παρελθόν. Ίσως η κατανόηση του εαυτού μας (διαχρονικό αυτό) αναπόφευκτα περνάει μέσα και από την άποψη που έχουν οι άλλοι (εν προκειμένω ο δυτικός κόσμος) για την υπόστασή μας. Κάποτε η άποψη αυτή ξεπερνάει κατά πολύ την πραγματικότητα –αυτό ισχύει για την εικόνα της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή σκέψη  του 19^ου αιώνα– κάποτε υπολείπεται πολύ από την άποψη που εμείς ως Έλληνες έχουμε κατασκευάσει για τον εαυτό μας – αυτό φυσικά αφορά τη σύγχρονη εποχή.

Το Οδοιπορικό αποτέλεσε τομή στην ταξιδιωτική λογοτεχνία, η οποία ως τότε αφορούσε μόνον πληροφορίες για μια περιοχή εμπλουτίζοντας στην ουσία μόνο το σχετικό εγκυκλοπαιδικό υλικό. Με τον Σατωβριάνδο όμως να δηλώνει πως το έργο του είναι περισσότερο μια καταγραφή απομνημονευμάτων, αποκτά άλλο περιεχόμενο· στρέφεται  εξίσου και στον ταξιδιώτη που καταγράφει και ταυτόχρονα  στοχάζεται.

Η πρώτη μετάφραση του Οδοιπορικού είχε γίνει από τον Εμμανουήλ Ροΐδη το 1860. Τώρα από το Μεταίχμιο μια φροντισμένη έκδοση σε νέα άριστη μετάφραση από την Αριστέα Κομνηνέλλη, η οποία επιμελείται και το Επίμετρο.

Αποσπάσματα από το βιβλίο

Ο ήλιος χάθηκε πίσω από τον Ταΰγετο. Τον είχα έτσι δει να ξεκινά και να τελειώνει τον κύκλο του πάνω στα ερείπια της Λακεδαίμονας. Είχαν περάσει τρεις χιλιάδες εκατόν σαράντα τρία χρόνια από τότε που ανέτειλε και έδυσε πρώτη φορά σε αυτή την πόλη τη στιγμή που γεννιόταν. Έφυγα με τον νου γεμάτο από τα αντικείμενα που είχα μόλις δει παραδομένος σε ανεξάντλητες σκέψεις: τέτοιες μέρες μπορούν να σε κάνουν να υπομείνεις πολλές κακοτυχίες και κυρίως να σε κάνουν αδιάφορο σε πολλά άλλα θεάματα. (σελ. 97-98)

Η αγάπη της πατρίδας και της ελευθερίας δεν είναι για τους Αθηναίους ένα τυφλό ένστικτο, αλλά ένα φωτισμένο συναίσθημα, εδραιωμένο στο γούστο για το ωραίο σε όλες του τις εκφάνσεις, που ο ουρανός τους είχε τόσο γενναιόδωρα μοιράσει· τέλος, περνώντας από τα ερείπια της Λακεδαίμονας στα ερείπια των Αθηνών, ένιωσα πως θα ήθελα να πεθάνω με τον Λεωνίδα και να ζήσω με τον Περικλή. (σελ. 133)

Και ο λαός αυτός τι απέγινε; Πού θα τον βρω; Εγώ, που μετέφραζα αυτό το απόσπασμα καταμεσής των ερειπίων της Αθήνας, έβλεπα τους μιναρέδες των μουσουλμάνων και άκουγα τους χριστιανούς να μιλούνε. Την απάντηση στην ερώτηση πήγαινα να τη βρω στην Ιερουσαλήμ, και γνώριζα εκ των προτέρων τα λόγια του χρησμού: Dominus mortificat et vivificate; deducit ad inferos et reducit. (Κύριος θανατοῖ και ζωογονεῖ, κατάγει εἰς ᾃδου και ανάγει, Βασιλειών Α΄, 2:6) (σελ. 145)

Σατωβριάνδος, Οδοιπορικό του 1806, μετάφραση: Αριστέα Κομνηνέλλη

Διώνη Δημητριάδου