…και πέρα η θάλασσα, 51 τάνκα Ισμήνη Κωνσταντοπούλου – Μαρία Σταθέα εκδόσεις Λεξίτυπον 2025 [παρουσίαση: Παναγιώτης Χαλούλος]

 

 

…και πέρα η θάλασσα, 51 τάνκα

Ισμήνη Κωνσταντοπούλου – Μαρία Σταθέα

εκδόσεις Λεξίτυπον 2025

[παρουσίαση: Παναγιώτης Χαλούλος]

«Τάνκα» (短歌, «σύντομο ποίημα»), ονομάζεται μια πολύ παλιά μορφή ιαπωνικής ποίησης. Κάθε τάνκα ολοκληρώνεται σε μόλις 31 συλλαβές. Στην επίσημη μορφή τους, τα τάνκα απαρτίζονται από πέντε στίχους των 5, 7, 5, 7 και 7 συλλαβών. Είναι μεταγενέστερα των αρχαίων γουάκα και προγενέστερα των χαϊκού.

Σχετικά με το περιεχόμενό τους, τα τάνκα, αποτύπωναν, σχεδόν επιγραμματικά, το τέλος, την ολοκλήρωση δηλαδή ενός πράγματος, γεγονότος ή συναισθήματος.

Βασικό στοιχείο όλων των ιαπωνικών τάνκα είναι η ομορφιά της φύσης, όχι όμως αυτή καθαυτή, μα άρρηκτα συνδεδεμένη με την εσωτερική ψυχική κατάσταση του ποιητή τους.

 Έτσι αντιλαμβάνομαι πως συμβαίνει στους στίχους των τάνκα για τη Μάνη της Μαρίας Σταθέα και της Ισμήνης Κωνσταντοπούλου:

 

Σ’ άνυδρη πέτρα

Δέρνεται ο κόσμος σου

και σε λατρεύει

 

Γκρίζες πέτρες που καίνε

Φλογίζεται η καρδιά

(για τη Μάνη)

Φλογίζεται η καρδιά στο πέτρινο τοπίο της Μάνης, μεσημέρι καλοκαιριού, γνωρίζουν καλά όσοι έχουν επισκεφθεί την περιοχή, άνυδρος χώρος, που δέρνεται από τους ανέμους, κι έτσι δέρνεται και ο άνθρωπος στις καιρικές συνθήκες αυτού του πέτρινου τόπου στο Νότο της Πελοποννήσου. Παρά ταύτα το μανιάτικο τοπίο σε μαγεύει, η πέτρα έγινε δομικό υλικό στα χέρια των κατοίκων κι εκτός από ξερολιθιές στα μικρά καλλιεργήσιμα χωράφια, περιβόλια και αλώνια, χρησιμοποιήθηκε σε λιθόστρωτους δρόμους, σοκάκια και μονοπάτια, έχτισε εκκλησιές και σπίτια και εκείνους τους περίφημους μανιάτικους Πύργους.

Άνθρωπος και πέτρα ως ένα, άνθρωπος σκληραγωγημένος, μαθημένος σε δύσκολες συνθήκες με το χαρακτηριστικό του ανυπότακτου, όπως από την ιστορία γνωρίζουμε. Κι όμως, βότσαλα λάμπουν σμιλεμένα και σπάνια κοχύλια, στον ανήμερο αυτό τόπο του Νότου. Όπως οι ανθρώπινοι χαρακτήρες και όσους από αυτό τον τόπο έτυχε να γνωρίζω εκτιμώ για την προσωπικότητά τους, την πνευματικότητά τους. Και φυσικά θα βρει κανείς, όπως παντού, άλλωστε, και άξεστους, ακατέργαστους χαρακτήρες σαν τα άγρια μανιάτικα βράχια.

Σπάνια κοχύλια.

Ο Νότος ανήμερος.

Άγρι’ ακρογιάλια

 

Βότσαλα λαμποκοπούν

κάτω από τα κύματα

 

Στις απομακρυσμένες μανιάτικες ακτές μοιάζει να κλείνεται η ψυχή του ανθρώπου (θυμάμαι εδώ το στίχο του Σεφέρη: «Ο τόπος μας είναι κλειστός»…) και να ζει σε μοναχικά ακρογιάλια, μοιάζει να λένε οι παρακάτω στίχοι:

 

Μια χούφτα βράχοι

τη θάλασσα έκλεισαν

Κρυφό λιμάνι

 

Αργόσυρτο το κύμα

Μοναχικό τραγούδι

Μα, στην πέτρα βλέπεις να φυτρώνει η ζωή, αποφασισμένη να απολαύσει κάθε χαρά και γεύση, τίποτα να μη χάσει από την ομορφιά του κόσμου, παρά τα αγκάθια, τα προβλήματα και τις αντιξοότητες του βίου, γλυκιά η ζωή, ποιος θα το αρνηθεί;

 

Τα φραγκόσυκα

πορτοκαλοκίτρινοι

ήλιοι της Μάνης

 

Γλύκα μέσα απ’ τ ’αγκάθια

Ζωή γεύσεις χορτάτη

 

Και όπως ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος – Μανιάτης κι αυτός – έτσι και η Μαρία Σταθέα και η Ισμήνη Κωνσταντοπούλου περιγράφουν τη δύναμη του κυκλάμινου να εκφύεται, με πείσμα, μέσα από την άνυδρη πέτρα:

 

Άγονες πέτρες

κυκλάμινα κρατάνε

στην αγκαλιά τους

 

Πυρακτωμένο μοιάζει

το ηλιοβασίλεμα

Ένας τόπος όμορφος, που, αν τον ζήσεις, θα τον ερωτευθείς, ερωτογόνος τόπος! Έτσι δεν είναι, άλλωστε, η φύση, παντού και όταν η θάλασσα γλείφει τα ακρογιάλια της στεριάς με το χάδι των κυμάτων, ερωτογόνα και λάγνα δεν είναι; Κι όταν τα κύματα δέρνουν τα βράχια, με δύναμη και πάθος τα χτυπούν, με παράφορους έρωτες μοιάζει το σμίξιμο νερού και πέτρας, θάλασσες επιθυμίας για το διαφορετικό, σαν αρσενικό με θηλυκό, θάλασσα και στεριά, και πώς ταιριάζουν τα αντίθετα, αλήθεια! Σπάζουν τα σύνορα μεταξύ τους και αγκαλιάζονται, υγραίνεται η αμμουδιά και τα βράχια στο ακρογιάλι με την υγρασία του έρωτα, εισχωρεί το ένα υλικό στο άλλο, όπως άντρας και γυναίκα στην ερωτική πράξη γίνονται ένα!

 

Θάλασσα πλάι

Χαϊδευτική η στεριά

Λάγνο τοπίο

 

Παράφορους έρωτες

κρύβει στην αγκαλιά του.

 

Η ομορφιά της φύσης, λοιπόν, όπως δείχνουν τα τάνκα της συλλογής, άρρηκτα συνδεδεμένη με την εσωτερική ψυχική κατάσταση των δύο ποιητριών, που συνεργάστηκαν ενώνοντας στο καθένα τη στιχουργική τους ικανότητα. Η ανάγνωση των τάνκα τους δημιουργούν μια ευφρόσυνη διάθεση στον αναγνώστη να ανοίξει τα φτερά της φαντασίας, να ανοίξει τα μάτια σε μια νέα μέρα για τη ζωή του, διάθεση να γεμίσει τις μέρες του με όμορφα ενδιαφέροντα, για να μη μένουν άδειες!...

 

Αποτινάζω

τις άδειες μέρες μου

κι όλες τις λύπες

 

Καινούρια είναι μέρα

Ανοίγω τα φτερά μου.

 

Η ποιητική συλλογή «…και πέρα η θάλασσα», 51 τάνκα των Ισμήνη Κωνσταντοπούλου – Μαρία Σταθέα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λεξίτυπον, Αθήνα 2025.

***

Η Μαρία Σταθέα σπούδασε Κλασική Φιλολογία, εργάσθηκε ως καθηγήτρια στη Δημόσια Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και τρία ακαδημαϊκά έτη με απόσπαση στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Είναι εκλεγμένο τακτικό μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, μέλος της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων και της Διεθνούς Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων. Αρθρογραφεί, ασχολείται με τη βιβλιοκριτική και τη φιλολογική επιμέλεια βιβλίων. Έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές, βιβλία ιστορικά, περιβαλλοντικά, για παιδιά, βοήθημα για την Έκθεση των τάξεων του Λυκείου και δύο Λεξικά. Έχει βραβευθεί για ποιήματα και βιβλία της, αλλά και για το έργο της και τη συμβολή της στον πολιτισμό.

           

Η Ισμήνη Κωνσταντοπούλου μετά τις σπουδές της στην Αγγλία ίδρυσε Κέντρο Ξένων Γλωσσών στην Καλαμάτα, όπου δίδαξε μέχρι τη συνταξιοδότησή της. Έχει γράψει, μεταφράσει και διασκευάσει θεατρικά έργα για μικρούς και μεγάλους, γράφει ιστορίες για μικρούς και μεγάλους. Δύο θεατρικά της έχουν βραβευθεί σε πανελλήνιους διαγωνισμούς. Διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε δύο ανθολογίες παιδικού διηγήματος και στις ετήσιες εκδόσεις της Ένωσης Μεσσηνίων Συγγραφέων. Είναι σύμβουλος της θεατρικής ομάδας «Νέα Σκηνή» Καλαμάτας συνεχίζοντας να γράφει και να σκηνοθετεί.