Με τη φωνή του ονείρου στο διηνεκές Βάσω Μαρκάκη ΑΩ εκδόσεις η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Με τη φωνή του ονείρου στο διηνεκές

Βάσω Μαρκάκη

ΑΩ  εκδόσεις

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ | Πώς ορίζεται ο ορίζοντας • Fractal (fractalart.gr)

 

 

Πώς ορίζεται ο ορίζοντας

 

Όσες θάλασσες και να περάσω/ έρχεσαι/ Την ώρα της φυγής/ έρχεσαι/ Και όταν προσπαθώ/ έρχεσαι/ Τι λες, θα σβήσεις το φως; («Πανταχού εις αεί»).

 

Πρώτη ποιητική συλλογή για τη Βάσω Μαρκάκη, με έντονη τη «θηλυκή ματιά». Ποια, όμως, ακριβώς είναι αυτή η «ματιά», αυτή η οπτική; Η γραφή, όπως και κάθε άλλη μορφή έκφρασης, λειτουργώντας αναπόφευκτα μέσα σε ένα πλέγμα από συμβάσεις κοινωνικού χαρακτήρα, αποτυπώνει τις προσωπικές αντοχές όσο και (μακάρι) τη διάθεση μιας αναμέτρησης με τα μεγέθη που την περικλείουν. Κάτω από αυτή τη θεώρηση, η γραφή μπορεί να εκφράζει έναν προσωπικό αγώνα καταξίωσης της γυναικείας (εν προκειμένω) παρουσίας, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως θηλυκή ματιά. Ας διευκρινισθεί εδώ πως μια τέτοια θεώρηση πόρρω απέχει από την ανέξοδη αλλά και αδιέξοδη επιφανειακή ρηχότητα ενός στείρου φεμινισμού. Τα δύο φύλα αλληλοσυμπληρώνονται, με κοινό «τόπο» συνάντησής τους τη θέση τους απέναντι σε ποικίλους εξουσιαστικούς μηχανισμούς που συντηρούν την αντιπαλότητα μεταξύ τους. Η γυναικεία γραφή δεν παραπέμπει απευθείας στο φύλο, αλλά στο κοινωνικά διαμορφωμένο «πρόσωπο», συνιστώντας ένα παλίμψηστο πολλαπλών στρωμάτων που δηλώνουν τον τρόπο που η γυναίκα τοποθετείται μέσα σ’ έναν κόσμο που συχνά της αρνείται την ίση μεταχείριση, τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της. Με προσωπικό αγώνα κατακτά αρχικά την αυτογνωσία, κατόπιν τη γνώση του κόσμου που την περιβάλλει, τελικά το σπουδαιότερο, τη θέση της μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο. Η γραφή προσφέρει «πεδίο λαμπρό» για την εξωτερίκευση αυτής της συνειδητοποίησης.

Η ποίηση της Μαρκάκη εκτιμώ πως σταδιακά κατακτά αυτά τα τρία επίπεδα γνώσης. Γράφοντας: Ώσπου/ γυρνάω σε μένα/ με κοιτάω για πρώτη φορά («Ίασις»), καταδεικνύει την ωριμότητα της αυτογνωσίας, εκφρασμένη μέσα στην εντυπωσιακή  λιτότητα μόλις τριών στίχων. Αναπόφευκτα θα συνειδητοποιήσει και το συνακόλουθο κόστος, με το οποίο τείνει να συμφιλιωθεί: Απόψε βράδυ καταλαβαίνεις πως με κάτι λιγότερο θα διψάς ή θα συμβιβάζεσαι… / Τίποτα από αυτά – αντιδρά το συνειδητό./ Κι η μοναξιά ό,τι πιο ωφέλιμο. («Με τη φωνή του ονείρου στο διηνεκές»).  Σε ένα δεύτερο επίπεδο γράφοντας: Συγχωρέσαμε λέξεις και ανθρώπους/ είδαμε τι είναι μικρό και τι μεγάλο/ αναρωτηθήκαμε πού βρίσκεται η ουσία και πού όλα τα ανούσια/ – για τα οποία ίσως πασχίζαμε για χρόνια. («Σήματα ξεχασμένα»), κατανοεί τον κόσμο που την περιβάλλει, αναγνωρίζει τη διαφορά μεγέθους ανάμεσα στο ουσιαστικό και το ανούσιο. Απομένει, το σημαντικότερο, ο προσδιορισμός της θέσης της μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο, πώς θα ορίσει τον ορίζοντά της:  Υπάρχει μια διαφορά/ ορίζεις τον ορίζοντά σου/ και μια προϋπόθεση/ αναζητάς τον ουρανό («Μια διαδρομή, μια ματιά»).

Η Μαρκάκη συνειδητοποιεί τις αξίες που καθορίζουν τη θέση της αυτή. Ο έρωτας, η συμπόρευση, η συντροφικότητα, ο «χώρος» που πρέπει να παραχωρήσει στον άλλο δίπλα της, παράλληλα η μνεία όσων τη σημάδεψαν με την ιαματική τους παρουσία (Ευγνώμων, Μάνα μου, «Ευγνώμων»). Δίπλα σ’ αυτές τις επιλογές, που απηχούν ταυτόχρονα εσωστρέφεια και εξωστρέφεια, υπάρχει η κοινωνική ευαισθησία, πάντοτε ικανή να μιλήσει για τα πάθη των άλλων: Είναι ένας σύγχρονος Δαίδαλος εκείνος ο πατέρας/ δίχως γνώση, δίχως πούπουλα, δίχως φτερά./ Τσακισμένος, ηττημένος κι ανήμπορος μπαίνει/ μαζί με τους μικρούς Ίκαρους μέσα σε βάρκα/ στοιβαγμένοι αριθμοί, ποιος ίσως να σωθεί; («Πελάγου θλίψη ΧΧΙ^ος αιώνας»). Βρίσκει, έτσι, τη θέση της ως ποιήτρια που παρατηρεί και επισημαίνει, δίνει ένα «βήμα» λόγου σ’ αυτούς που αλλού δεν βρίσκουν ούτε δικαίωση ούτε καν δικαίωμα να μιλήσουν. Η ματιά των ποιητών;/ Εκείνοι είθισται/ να επουλώνουν τη ζωή. ή/ να τραυματίζουν τον θάνατο. («Δύση προσωπικής αντωνυμίας»). Θα έλεγα πως και μόνον η συνειδητοποίηση της ποιήτριας για τον «ρόλο» του ποιητή, θα αρκούσε για το τρίτο επίπεδο γνώσης. […] δεν μπορείς να ξεφύγεις, ποιητή,/ η ήττα σου μυρίζει/ ιώδιο, χαρτί και μνήμες. («Η φυγή του ποιητή»). Μια ποίηση που (και πώς αλλιώς;) είναι ικανή να μεταπλάσσει τα πάντα σε πολλαπλώς ερμηνεύσιμα, να ενσωματώσει την τραγικότητα του πάσχοντος ανθρώπου γενικά.

Όντως «θηλυκή» η οπτική αυτής της ποίησης, όπως την ορίσαμε παραπάνω. Και αυτή η παρατήρηση νομίζω έχει τη σημασία της κυρίως γιατί πρόκειται για την πρώτη εκδοτική παρουσία της Μαρκάκη, η οποία (να ειπωθεί κι αυτό) περιλαμβάνει μόνον είκοσι τέσσερα ποιήματα, προφανώς προσεκτικά επιλεγμένα από μεγαλύτερο αριθμό γραμμένων. Κι εμείς που δεν μιλήσαμε/ ποτέ με ποιητές/ ήταν γιατί και η σιωπή μας/ έκρυβε ποίηση. («Στο λιμάνι»). Μια ποίηση που ήδη έδειξε τη δύναμή της, μέσα από μια υπόρρητη θλίψη να εκτινάσσει μικρές φωταψίες ([…] οι ευχάριστες θύμησες/ λες και χάιδεψε τα μάτια το λευκό/ λες και γαλήνεψε για λίγο τις ψυχές εκεί στη μεγαλούπολη («Εικόνες χειμώνα»), να περικλείει στην υποδειγματική λιτότητα των στίχων το «εγώ», το «εσύ», το «εμείς».

Αξίζει η μνεία στην καλαισθησία της έκδοσης (φροντισμένης από τις ΑΩ εκδόσεις), από το εξώφυλλο ώς τον ρομβοειδή κολοφώνα. Το έργο του εξωφύλλου από τον Γιώργο Σαλταφέρο, με τη γυναικεία φιγούρα να κοιτάζει έξω από το παράθυρο, σηματοδοτεί την αρχή του βιβλίου με όσα αυτή βλέπει και θα  αποτυπώσει ποιητικά. Στο οπισθόφυλλο ένα παράθυρο με κλειστά πλέον τα παντζούρια, αφού ό,τι ήταν να ειπωθεί ειπώθηκε.  Η αίσθηση πως ένα βιβλίο αποτελεί ένα «όλον» από την αρχή μέχρι το τέλος.  

Διώνη Δημητριάδου