Ημιτελείς Χρυσοξένη Προκοπάκη εκδόσεις Στίξις η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Ημιτελείς

Χρυσοξένη Προκοπάκη

 εκδόσεις Στίξις

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ. Το αναπόφευκτο ημιτελές • Fractal (fractalart.gr)

 

Το αναπόφευκτο ημιτελές

 

Σε προηγούμενο βιβλίο της η Χρυσοξένη Προκοπάκη είχε επισημάνει τον εύθραυστο χαρακτήρα της καθημερινότητας που, όσο κι αν είναι βαρετή και ανούσια, παρέχει όμως την αναγκαία ασφάλεια του οικείου: Γιατί τότε συνειδητοποίησα ότι η καθημερινότητα μπορεί να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή από ένα τυχαίο γεγονός. (Μαργαρίτες, Στίξις, 2020). Σε ένα πρώτο αναγνωστικό επίπεδο, αυτό είναι το θέμα του πρόσφατου βιβλίου της, Ημιτελείς. Πίσω, ωστόσο, από αυτή την επιφάνεια ξεπροβάλλουν, όσο προχωρά η ανάγνωση, τα υπόλοιπα επίπεδα, σε σύνδεση μεταξύ τους αναδεικνύοντας το εύρος και το βάθος μιας γραφής, που έχει ξεχωρίσει.

Ο Νικόλας, ο βασικός ήρωάς της, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση ξεδιπλώνει τον εσωτερικό του κόσμο, διαταραγμένο από την ανακάλυψη ενός μυστικού, που έχει τη δύναμη να αποκαλύψει τι κρύβεται πίσω από τις μάσκες των ανθρώπων του περιβάλλοντός του. Στην πραγματικότητα σπάει το δικό του κέλυφος που μέχρι τώρα τον κράταγε ασφαλή μέσα στην άγνοιά του. Ποιοι είναι οι άλλοι γύρω του αλλά και ποιος είναι ο ίδιος; Αν κοιτάξει στον καθρέφτη θα αναγνωρίσει τον εαυτό του, ή θα δει ένα από τα προσωπεία που καθημερινά φοράει για να είναι αρεστός στους άλλους, συνεπής στις τυπικές του υποχρεώσεις ως εργαζόμενος, ως πολίτης, ως πατέρας και σύζυγος; Η αγωνία του να μην ξεχωρίσει από το σύνολο, να μην είναι αυτός ο παρίας, να εξομοιωθεί με όλους τους άλλους, μέσα στην πανίσχυρη ομάδα, αλλά και η αγωνία του να βρίσκεται πάντα μέσα στον κύκλο, στο κέντρο του κύκλου, δεν του παρέχουν πλέον την ασφαλή δικλείδα της ζωής του. Οι ρωγμές είναι εμφανείς.

 

Έχω πάρει το μάθημά μου. Να μην ξεχωρίζω από τους άλλους. Να μην είμαι διαφορετικός. Αν φαίνομαι περίεργος, τους φέρνω σε δύσκολη θέση. Δεν πρέπει να τους φέρω σε δύσκολη θέση. “People are strange, when you are stranger”. (σ. 34).

 

Τώρα, όμως, θα πρέπει να αντιμετωπίσει αλλιώς όσους τον έχουν τοποθετήσει στην «ομάδα», να κρίνει ποιοι ήταν οι σωστοί στην «καθοδήγηση» και ποιοι όχι. Και δεν είναι έτοιμος για κάτι τέτοιο, ψάχνει τον εσώτερο εαυτό του και τον βρίσκει λίγο. Το παρόν είναι πλέον ανοίκειο, ξένο, η οικογένεια δεν συνιστά το στέρεο έδαφος για να σταθεί. Το παρελθόν δεν αποτελεί πια σωτήριο καταφύγιο. Μοιάζει να μην χωράει πουθενά. Η «αγία» οικογένεια καταρρέει μαζί με τον μύθο της, μέσα σε μια ευρύτερη κοινωνική παθογένεια, ένας σωρός από ταραγμένες υπάρξεις. Η ζωή του μοιάζει ημιτελής, χωρίς καμία ελπίδα ολοκλήρωσης, όπως και οι ζωές των υπολοίπων προσώπων της ιστορίας. Όπως η Ημιτελής Συμφωνία του Σούμπερτ (Στο ραδιόφωνο ακούγεται η Ημιτελής Συμφωνία του Σούμπερτ. Με τρομάζει οτιδήποτε ημιτελές, οτιδήποτε μένει στη μέση, σ. 146), που ες αεί χωρίς τέλος διασχίζει ως μουσική υπόκρουση όλο το βιβλίο, όπως ο τίτλος στο εξώφυλλο που τα γράμματά του φθίνουν για να μείνει ατελείωτος. Ένα βιβλίο χωρισμένο σε τρία μέρη (Allegro moderato, Παύση, Andante con moto), σαν να πρόκειται για μουσική σύνθεση με ελεγχόμενο ρυθμό, άλλοτε γρήγορο, μα όχι και τόσο, άλλοτε αργό και χαμηλό αλλά όχι και τόσο, με ενδιάμεση την παύση, ίσα για να ακουστεί (πάλι σε πρώτο πρόσωπο) η φωνή της Φωτεινής, της αδελφής του Νικόλα. Εγκιβωτισμένοι στην πλοκή, σε μια διακειμενική σχέση, ο Βάρναλης, ο Σαρτρ, ο Μπέκετ, ο Ιονέσκο, ο Σούμπερτ διαρκώς ο Tom Waits, οι Doors, ο Kirkegaard, ο Επίκουρος. Όλοι μέσα σε μια ιστορία που ο λόγος της (αν και διασπασμένος αφηγηματικά) ρέει αδιάκοπα· απλώς αλλάζουν οι ρυθμοί του.

Η ιστορία της Προκοπάκη δεν μένει, όμως, μόνο μέσα στους ήρωές της, στην ψυχογράφησή τους και στον παθογενή περίγυρο. Όπως παραμένει κι αυτή ανολοκλήρωτη, ημιτελής, ανοίγει τον ορίζοντά της στον καθένα από εμάς. Νομίζω πως η πρόταση που μοιάζει να ενσωματώνει ό,τι άλλο γράφεται σ’ αυτό το βιβλίο είναι μέσα σ’ ένα σύνθημα σον τοίχο: Στον απέναντι τοίχο κάποιος έχει γράψει με κόκκινη μπογιά: «Τους δαίμονές μου, ή θα τους φάω ή θα με φάνε». (σ. 147). Μια πρόταση που έχει «προοικονομηθεί» λίγες σελίδες πιο πριν: Νιώθεις αόρατος μέσα στον κόσμο. Αν δεν φωνάξεις, δεν αξίζεις τίποτα. Εσύ κι ο πόνος σου, και οι άλλοι απέναντί σου. Και κλείνεσαι στον εαυτό σου, ηττημένος, περήφανος, θνητός. (σ. 138). Αυτή τη θέση, την αόρατη, έψαξε η Προκοπάκη στο βιβλίο της, προβάλλοντας την ιστορία του Νικόλα. Όταν το έγραφε, θα πρέπει να ήταν ορατοί μόνον οι δαίμονές της, προσωπικοί όπως στον καθένα μας, κάπου εκεί μέσα ο χρόνος, ο φόβος, ο θάνατος, το ημιτελές των πάντων. Μα, έτσι γράφεται ό,τι επιτέλους αξίζει.

Διώνη Δημητριάδου