Το ίδιο χώμα
(κατεβαίνοντας
τις ανηφόρες της ιστορίας)
Λίλα Τρουλινού
εκδόσεις Περισπωμένη
η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Ο μύθος και η ιστορικότητα μιας γραφής • Fractal (fractalart.gr)
ο μύθος και η ιστορικότητα μιας γραφής
Έχει επισημανθεί και με άλλη
αφορμή η ιδιαίτερη αξία της γραφής της Λίλας Τρουλινού. Μια γραφή που κινείται
με άνεση μέσα στα χρονικά διαστήματα και στις διαφορετικές εκδοχές των
γεγονότων για να αποδοθεί σε όλο της το εύρος και με όλες τις δυνατές μορφές η
αρχική ιδέα. Έτσι, στο πρόσφατο μυθιστόρημά της μεταπηδά από τη σύγχρονη εποχή
στην Ενετοκρατία και κατόπιν στην Κατοχή, προκειμένου να προσφέρει την ευκαιρία
στους δύο δεκαπεντάχρονους ήρωές της να βρουν το προσωπικό τους στίγμα μέσα στο
ιστορικό γίγνεσθαι, στην ουσία να κερδίσουν την ποθητή ενηλικίωση. Η αφήγηση
εκκινεί από τον Χρυσάφη Ροδοκανάκη, που ενθυμείται το παράτολμο ταξίδι του μαζί
με τον φίλο του Αγγελή, όταν έφηβοι ακόμη κατόρθωσαν να υπερβούν τους χρονικούς
περιορισμούς – κάτι ανάμεσα στο, πάντα ζωντανό, παραμύθι και στην αληθινή ιστορία
της πολύπαθης Κρήτης. Σημαδιακή η φιγούρα της Καλής (γιαγιάς του Αγγελή) θα
ισορροπήσει τα μαγικά στοιχεία του παραμυθιού με αυτά των ιστορικών γεγονότων,
ταυτόχρονα προκαλώντας τη φανταστική διαδρομή των δύο παιδιών (με στόχο να
βρεθεί η κλεμμένη εικόνα του Αγίου Φανουρίου) αλλά και παρεμβαίνοντας όπου
χρειάζεται για να δοθεί η απαραίτητη ρεαλιστική εκδοχή της ιστορίας.
Καθόλου τυχαία η δομή του μυθιστορήματος (4 μέρη: Κάθοδος, Καθαρτήριο, Ίσκιοι, Ουράνιοι δρόμοι) απηχεί την ευρύτερη προσωπική διαδρομή (κατάδυση/ανάδυση) που μας αφορά όλους, πολύ πιο πέρα από τα πρόσωπα της ιστορίας, που έτσι αναδεικνύονται σε λογοτεχνική πρόφαση/αφορμή, προκειμένου να δοθεί από τη συγγραφέα η συνολική της θεώρηση για τον κόσμο και τη θέση μας σ’ αυτόν. Έτσι εξηγείται και η μείξη τόσο διαφορετικών στοιχείων (ιστορικών και μη), αλλά και η επιλογή του άγριου, ορεινού τοπίου της Κρήτης, που πλαισιώνει άψογα την πλοκή της ιστορίας, αφήνοντας την αίσθηση ενός διαρκούς αγώνα. Τα περάσματα που υποβοηθούν τη μετάβαση από το ένα χρονικό επίπεδο στο άλλο παίρνουν τη μορφή σκοτεινών σπηλαίων, συμβολίζοντας έτσι τις αλλεπάλληλες δύσκολες καθόδους στον προσωπικό βυθό αλλά και στο απώτερο χρονικό παρελθόν, αλλά και τις διαδοχικές διαδρομές από τον άνω στον κάτω κόσμο. Η Τρουλινού κατορθώνει να δείξει πώς επιβιώνουν γενιά τη γενιά τα στοιχεία εκείνα που προσδιορίζουν την ιδιομορφία ενός τόπου και προσδίδουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα στα πρόσωπα. Η αγριότητα, η βία σε όλες της τις μορφές, η αγωνιστική διάθεση, μοιάζει να γράφει πάνω στη ζωή των προσώπων διατρέχοντας τις διαφορετικές εποχές και ξεπερνώντας την (επιφανειακή έτσι κι αλλιώς) σχέση αιτίας και αποτελέσματος, που διέπει τον φυσικό κόσμο κατά την πεπερασμένη μας αντίληψη.
Ο υπότιτλος του
μυθιστορήματος (Κατεβαίνοντας τις
ανηφόρες της ιστορίας) προσδιορίζει τη σύνδεση του παρόντος με το παρελθόν,
υπενθυμίζοντας ταυτόχρονα τη σοφή ρήση «οδός άνω κάτω μία και ωυτή» του Ηράκλειτου: όλα σε μια
διαρκή κίνηση, με τις δύο διευθύνσεις να συμπλέκονται δημιουργώντας την αίσθηση
του κύκλου, καθώς όλα συνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται. Πώς κάτω από αυτή την οπτική, να ξεχωρίσεις το τότε
και το τώρα, τον μύθο και την αλήθεια, και πολύ περισσότερο τη ζωή από τη
μη-ζωή;
Αξιοθαύμαστη γραφή στη
σύλληψη της ιδέας και στην πολυεπίπεδη πραγμάτωσή της, με μια γλώσσα καλά
δουλεμένη στα αφηγηματικά κομμάτια και κυρίως στον διάλογο. Ας έχουμε ζωντανή
την ελπίδα για το σύγχρονο ελληνικό μυθιστόρημα· φαίνεται ότι ακόμη γράφονται
σπουδαίες ιστορίες και μάλιστα με πρωτότυπο, εντελώς προσωπικό, τρόπο. Αυτή
είναι και η σπουδαιότερη κατάκτηση της Τρουλινού, η εντελώς προσωπική και
απολύτως αναγνωρίσιμη γραφή.
Αποσπάσματα
Μια αγωνία τον πλημμυρίζει.
Ο ουρανός είναι ένας λαβύρινθος. Πόσο δύσκολο του είναι να αποδράσει! Ο άγγελος
ξέρει πως δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα φτερά του και να πετάξει, επειδή κατά
περίεργο τρόπο ο λαβύρινθος είναι μέσα του, παρόλο που τον περπατάει. Σ’ αυτό
μοιάζει τον άνθρωπο: Έχει περίπλοκη φύση. Ή απλώς από συμπάθεια τη μιμείται.
Αρχίζει λοιπόν να τρέχει στους καινούργιους διαδρόμους μέχρι που φτάνει σε μια
πόρτα. Επιτέλους τώρα θα κάνει ένα ξεκούραστο ταξίδι. στην απαλή καμπύλη, στο
εικονογραφημένο εσωράχιο τόξο ενός ναού. (σ. 78)
«Δηλαδή δεν πιστεύεις σε
τίποτα; Δεν υπάρχει σκοπός στη ζωή; δεν υπάρχει αγάπη;» φωνάζει απελπισμένα.
«Εγώ δεν βλέπω κανένα νόημα.
Μόνο το κακό επικρατεί. Το μίσος και η προδοσία», απαντάει παγερά.
«Μα αν τίποτα δεν έχει
νόημα, τότε πώς ζεις και δεν έχεις παραλύσει;»
«Καμιά φορά σε σώζει το
πάθος της εκδίκησης».
«Άρα επιλέγεις το Κακό», του λέω εγώ με επιθετικό τόνο. «Σατανάς ή Θεός,
τι σημασία έχει; Αυτό μου λες;»
«Το επιλέγω; Χα, χα!
Μεταδίδεται και μας μολύνει».
«Κι εσύ πώς σπας την αλυσίδα;»
«Με την τιμωρία».
«Μίσος και θόλωμα του νου»,
λέει ο Αγγελής και τον κοιτάει στα μάτια. (σ. 196)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου