Το κόκκινο και το φαιό Maurice Attia μετάφραση: Ειρήνη Παπακυριακού εκδόσεις Πόλις η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Το κόκκινο και το φαιό

Maurice Attia

μετάφραση: Ειρήνη Παπακυριακού

 εκδόσεις Πόλις

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Ένας παθητικός μάρτυρας μιας πολιτικής τραγωδίας • Fractal (fractalart.gr)

 

Ένας παθητικός μάρτυρας μιας πολιτικής τραγωδίας

Ο ήρωας του Maurice Attia, Πάκο Μαρτίνεθ, γνωστός από τις προηγούμενες ιστορίες του (Μαύρο Αλγέρι, Κόκκινη Μασσαλία, Παρίσι μπλουζ, Λευκή Καραϊβική) επιστρέφει στη δράση, αν και έχει εγκαταλείψει πλέον την ιδιότητα του αστυνομικού και εργάζεται ως αστυνομικός συντάκτης και κριτικός κινηματογράφου σε εφημερίδα. Ταυτόχρονα ο δημιουργός του επιμένει στην προσήλωσή του στα χρώματα επιλέγοντας αυτή τη φορά το κόκκινο και το φαιό, τα οποία σε μια εμπνευσμένη ανάμειξη φτιάχνουν μια δισυπόστατη ιστορία, με το ένα σκέλος της να αφορά την απαγωγή του Άλντο Μόρο από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες το 1978, και το άλλο την αστυνομική επιχείρηση κατά της αντισημιτικής οργάνωσης «Η Μεγάλη Δύση της Γαλλίας» το 1899. Οι δύο αυτές ιστορίες, επιφανειακά αταίριαστες μεταξύ τους, βρίσκουν το κοινό τους σημείο στον εξτρεμισμό και τη βία, συνθήκες που, εκκινούμενες από διαφορετικές αφετηρίες και ιδεολογικά ασύμπτωτες, καταλήγουν ομοίως σε μια άρνηση της ζωής. Η τέχνη του Maurice Attia κατορθώνει να ισορροπήσει την πλάστιγγα τοποθετώντας στο άλλο άκρο της ό,τι καταφάσκει στη ζωή αποσείοντας την απειλή του θανάτου, δηλαδή στον έρωτα. Έτσι ο Πάκο, καθώς βρίσκεται στη Ρώμη ως απεσταλμένος της εφημερίδας του προκειμένου να καλύψει το γεγονός της απαγωγής του Μόρο (στην  ουσία για να νιώσει πάλι την ευεργετική αδρεναλίνη στο αίμα του, μια ανάσα από τη ρουτίνα της στατικής δημοσιογραφίας), θα γνωρίσει τη Λέα Τρότσκι, δημοσιογράφο της εφημερίδας La Republica, που θα γίνει γι’ αυτόν όχι μόνον η διερμηνέας του και η πληροφοριοδότης του αλλά  και η σωτήρια ερωτική διέξοδος.

 Αυτό που επιτυγχάνει ο συγγραφέας είναι να δείξει πώς η ευρύτερη ιστορία με τα καθοριστικά γεγονότα της δένει με τη μικρή ιστορία του καθενός, πώς τα όρια του προσωπικού χώρου ανοίγουν για να ενσωματώσουν τα πολιτικά γεγονότα αλλά και πώς η γενική ιστορία εγγράφει στα σημεία της τη ζωή του καθενός από εμάς τους ανώνυμους ήρωες της καθημερινότητας. Η πολιτική τραγωδία, εν προκειμένω, εντάσσει στο σκηνικό της τους παθητικούς μάρτυρες που δεν ενέχονται άμεσα στα τεκταινόμενα, ωστόσο επηρεάζονται στην πολιτική τους σκέψη αλλά και στην προσωπική τους ζωή από αυτά, αποτελώντας εξάλλου το πλαίσιο μέσα στο οποίο αποκτούν νόημα οι πολιτικές ενέργειες, είτε εκπορεύονται από τους τρομοκράτες είτε από τους πολιτικούς ιθύνοντες. Πόσο παθητικοί μάρτυρες, λοιπόν, είναι στην ουσία όλοι όσοι αποτελούν τους αποδέκτες των τρομοκρατικών ενεργειών, στο όνομα των οποίων υποτίθεται ότι τελούνται αυτές; Ένα ενδιαφέρον σχόλιο καταθέτει εδώ ο Maurice Attia, αναδεικνύοντας από τη μία την αψυχολόγητη εξτρεμιστική δράση (και ατελέσφορη εν τέλει) και από την άλλη τον κυνισμό της πολιτικής εξουσίας που (καθοδηγούμενη από την αρχή της μη διαπραγμάτευσης με τους τρομοκράτες) δεν διστάζει να θυσιάσει τον Άλντο Μόρο, εμπνευστή μαζί με τον Μπερλίνγκουερ του «Ιστορικού Συμβιβασμού» ανάμεσα στους Χριστιανοδημοκράτες και στο Ιταλικό Κ.Κ. Ενδιαφέρουσα η παρεμβολή στην αφήγηση επιστολών και αποσπασμάτων από το ημερολόγιο του Μόρο, που φανερώνουν την πορεία από την ελπίδα να ευοδωθούν οι διαπραγματεύσεις ως την πικρή γνώση πως ο ίδιος δεν έχει καμία ελπίδα.

Ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα (σε μετάφραση και σημειώσεις της Ειρήνης  Παπακυριακού) που συμπλέκοντας τη μεγάλη με τη μικρή ιστορία δείχνει αφενός τις αφανείς συνδέσεις τους, αφετέρου εστιάζει στην καταδίκη της βίας με όποιο πρόσωπο και αν εμφανίζεται, με όποια εξτρεμιστική δράση όποιου χρώματος (κόκκινου ή φαιού) δείχνει το πρόσωπό της.

 

Αποσπάσματα

 

Προσπάθησα να τους εξηγήσω: «Δεν υπάρχουν απαντήσεις στις ερωτήσεις σας αλλά, ακόμα κι αν υπήρχαν, δεν θα ανταποκρίνονταν καθόλου σε αυτό που περιμένετε». Προσπάθησα επίσης να τους πείσω πως η απαγωγή και η εκτέλεσή μου θα βόλευε τους Αμερικάνους, τους Ρώσους, ακόμα και τον Πάπα! Δεν με πίστεψαν· φαντάστηκαν πως τα επιχειρήματά μου αποτελούσαν απλώς απόπειρες χειραγώγησης.

Έχω αρχίσει να σκέφτομαι πως αυτοί οι νέοι ενστερνίζονται ένα απλοϊκό όραμα για τον κόσμο και δεν καταλαβαίνουν γρι από πολιτική.

Έχω αρχίσει να σκέφτομαι πως είμαι χαμένος. Θα κάνουν ό,τι περιμένουν όλοι από αυτούς, χωρίς να χρειαστεί να τους το ζητήσει κανένας. (σ. 60-61)

 

Η πολιτική ζωή στην Ιταλία είναι κάπως περίπλοκη: ένα Κομμουνιστικό Κόμμα που τείνει προς τη σοσιαλδημοκρατία, μια διχασμένη Χριστιανική Δημοκρατίας, ένας σφοδρά αντικομμουνιστής Πάπας, μια Ακροδεξιά που παραμένει ισχυρή και υποστηρίζεται κρυφά από τον στρατό, η αστυνομία κι οι Αμερικάνοι, μέσω της CIA, που διατηρούν παράλληλα τις νατοϊκές βάσεις τους, μια Άκρα Αριστερά  που υποστηρίζεται και καθοδηγείται από τη Μόσχα –μέσω της Ανατολικής Γερμανίας–, η οποία αισθάνεται ότι το ΙΚΚ έχει πάψει να βρίσκεται υπό τον έλεγχό της. κι αν προσθέσετε σ’ όλα αυτά τη μαφία… (σ. 48)

Διώνη Δημητριάδου