Η γεύση της γραφής Φαζίλ Χιουσνού Νταγλάρτζα ανθολόγηση - μετάφραση – εισαγωγή: Αριστοτέλης Μητράρας εκδόσεις Βακχικόν η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

Η γεύση της γραφής

Φαζίλ Χιουσνού Νταγλάρτζα

ανθολόγηση - μετάφραση – εισαγωγή:

Αριστοτέλης Μητράρας

εκδόσεις Βακχικόν

 η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

https://diastixo.gr/kritikes/poihsh/15245-gefsi-grafis

 

«[…] κοιτάζοντας τα ποιήματά μου από μία απόσταση, εκείνο που διακρίνω είναι τούτο: σκεφτείτε μια απέραντη θάλασσα. Υπάρχει και μια λέξη σε κάθε της εκατοστό από την επιφάνεια έως τα βάθη της. Ο αναγνώστης θα διαβάσει το ‘ψάρι’ που βρίσκεται στο επίπεδό του». Με τα λόγια αυτά προσδιορίζει ο Φαζίλ Χιουσνού Νταγλάρτζα (Κωνσταντινούπολη 1914 – 2008, από τους πιο παραγωγικούς ποιητές της τουρκικής λογοτεχνίας, με μια ζωή αφιερωμένη στην ποίηση) τη φύση του ποιητικού του έργου ενώ ταυτόχρονα δίνει εν συνόλω το λογοτεχνικό τοπίο και τη συμμετοχική παρέμβαση του εκάστοτε αναγνώστη, αποκαλύπτοντας έτσι τον διαρκή διάλογο ανάμεσα στον δημιουργό και τον αποδέκτη του – μια σχέση προφανώς αμφίδρομη που καθόρισε τον τρόπο με τον οποίο η λογοτεχνική γραφή λειτούργησε στη σκέψη του. Στην πολύ σημαντική για τα ποιητικά πράγματα σειρά των εκδόσεων Βακχικόν «Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο», ο Αριστοτέλης Μητράρας, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, αναλαμβάνει να μας μυήσει στην ποίηση του σπουδαίου Τούρκου ποιητή ανθολογώντας και μεταφράζοντας πάνω από εκατό ποιήματα, ενώ μας εισάγει στη ζωή, το έργο και τον κόσμο του ποιητή με την αναλυτική, πολύ κατατοπιστική εισαγωγή του: «Φαζίλ Χιουσνού Νταγλάρτζα – Ο ποιητής και το έργο του».

Στη βάση της ανθρωποκεντρική η ποίηση του Νταγλάρτζα, εστιάζει στα υπαρξιακά προβλήματα με έναν τρόπο που αγγίζει την υπερρεαλιστική εκδοχή,  χωρίς ωστόσο να υποτάσσεται απολύτως στον αυτοματισμό της γραφής, αφήνοντας πολλά ανοιχτά παράθυρα για τον προσεκτικό αναγνώστη, τη συμμετοχή του οποίου ο ποιητής επιδιώκει. Έτσι η ποίησή του δεν αποβαίνει κρυπτική, παρά το εν πολλοίς υπερβατικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει πολλά από τα τοπία της. Η θεματική του επεκτείνεται από τον προσωπικό χώρο της ατομικής ιδιώτευσης σε εθνικά ή και πανανθρώπινα προβλήματα ενοποιώντας έτσι αφενός την  ατομική πρόσληψη του κόσμου με την κοινωνική, αλλά και τον εθνικό μικρόκοσμο με τον παγκόσμιο χώρο.

Συναντάμε ποιήματα που συνδέουν τον ποιητή με τη μοναξιά της γραφής του:

Να προσμένεις το φως που δεν έρχεται, σαν τις σκιές του,/Ιδού ο ύπνος που ζει μέσα στο μυαλό μου,/Νιώθω μέσα μου απροσδιόριστα συναισθήματα,/Σαν σκιές λουλουδιών που πέφτουν στα σκοτεινά νερά. («Η απόσταση ανάμεσα στο μολύβι και το χαρτί»).

 

Αλλά και άλλα που επεκτείνουν το ποιητικό τοπίο:

 

Πώς μπορεί να χωρέσουν/Εκατό χιλιάδες νεκροί συγχρόνως/Στη ρίζα ενός πεύκου;//Εκατό χιλιάδες θάβονται ομαδικά/Μα πώς δεν ξυπνάει/η μνήμη του χώματος, πώς; («Το πόδι που εξέχει από το χώμα»).

 

Την ευαισθησία του για τα πανανθρώπινης εμβέλειας προβλήματα τη συναντάμε σε ποιήματα όπως το ακόλουθο:

 

[…]

Εδώ είναι Χιροσίμα, αυτή είναι η πρώτη ατομική βόμβα,/Δημοσιεύτηκε και η φωτογραφία/Των πύργων, του αμαξά που χτυπά με το καμουτσίκι τ’ άλογά του,/Στις πέτρες, στο χώμα, αντήχησε της ψυχής ο πόνος/Των 245 χιλιάδων ανθρώπων. («Εδώ είναι Χιροσίμα»).

 

Αρκετά από τα ποιήματά του επιστρέφουν στον προσωπικό χώρο, είτε αφορούν τον έρωτα και τις διαπροσωπικές σχέσεις είτε τη σχέση με την ποιητική γραφή· αναμενόμενο, καθώς, παρά τις όποιες κοινωνικές διαστάσεις μπορεί να προσλάβει ενδεχομένως η ποίηση, παραμένει μια εν τη γενέσει της προσωπική υπόθεση. Συναντάμε, έτσι, πολλές αυτοαναφορικές ποιητικές καταθέσεις, που φανερώνουν την οπτική του ποιητή ως προς την τέχνη του:

 

Το τέλος ενός ποιήματος/Ποιος μπορεί να μας το πει/Δεν ξέρω πού βρίσκεται/Ο τελευταίος στίχος του. («Να τελειώνεις το ποίημα»)

 

Η παραπάνω αλήθεια δεν αφορά μόνον τον ποιητή αλλά καλείται στην ουσία, ο αναγνώστης του ποιήματος να προσδώσει τη δική του ερμηνεία ή συνέχιση στο ποίημα «συμμετέχοντας» τρόπον τινά στη διαδικασία της δημιουργίας. Η ιδιόμορφη αυτή «συμμετοχή» λειτουργεί και μέσω της απόδοσης στην ελληνική γλώσσα. Άλλωστε ο ίδιος ο ποιητής σχολιάζοντας το κατά πόσο μπορεί να αποδοθεί η ποίηση σε άλλη γλώσσα μετέφερε την άποψη των μεταφραστών του: «Τα ποιήματά μου έχουν ένα  ιδιαίτερο –δικό τους– ξεχωριστό περιεχόμενο. Πιστεύω πως η πραγματική δύναμη ενός ποιήματος είναι αυτή» (από την εισαγωγή του μεταφραστή-ανθολόγου). Εν προκειμένω, έχουμε την ποίηση του Νταγλάρτζα σε μια στρωτή, λειτουργική μετάφραση, που αποδίδει το περιεχόμενο των ποιημάτων με τον καλύτερο τρόπο – ικανή συνθήκη για την πρόσληψη της ποίησης του Τούρκου ποιητή από το ελληνικό κοινό, που διαβάζοντας νιώθει να είναι και δική του υπόθεση η θεματική του ποιητή.

 

Διώνη Δημητριάδου