Κώστια Κοντολέων Η Ήρα στον Αστερισμό του Καρκίνου μυθιστόρημα ΑΩ εκδόσεις η πρωτη δημοσίευση στο περιοδικο diastixo.gr

 

Κώστια Κοντολέων

Η Ήρα στον Αστερισμό του Καρκίνου

μυθιστόρημα

ΑΩ εκδόσεις

η πρωτη δημοσίευση στο περιοδικο diastixo.gr

Κώστια Κοντολέων: «Η Ήρα στον αστερισμό του καρκίνου»

 

Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που η λογοτεχνική γραφή επιχειρεί να αποδώσει την τραυματική συνάντηση με τον καρκίνο, τον «εισβολέα», που εισχωρεί αθόρυβα στο σώμα μας και συν τω χρόνω εγκαθίσταται και προχωρεί σε έναν ανεξέλεγκτο καταστροφικό πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Τις περισσότερες φορές η γραφή μεταμφιέζεται, χρησιμοποιεί προσωπεία, στην προσπάθεια να ειπωθεί το ανείπωτο, το βαρύ κι ασήκωτο φορτίο της ασθένειας, με τις μάσκες, όμως, να υποχωρούν, μόλις αποκαλυφθεί ο συγγραφικός «τρόπος», μόλις η υπαινικτική ή μεταφορική επένδυση καταπέσει μπροστά στην αναγνωστική πρόσληψη.

Η γραφή της Κώστιας Κοντολέων, ιδιαίτερη, ξεχωριστή και αναγνωρίσιμη ανάμεσα στις πολλές, ακολούθησε την ευθεία οδό, λέγοντας τα πράγματα με το όνομά τους. Η ιστορία που αφηγείται, κι ας έχει την πρωτοπρόσωπη φωνή, αφορά την κάθε ομοειδή περίπτωση. Δεν αυτοβιογραφείται εξομολογούμενη, αλλά επιλέγει τη λογοτεχνική γλώσσα που όλα τα σκεπάζει με το μαγικό της «ψεύδος», ώστε όλα να φαίνονται αληθινά όσο και επινοημένα, χωρίς πραγματικά να ενδιαφέρει η διάκριση μεταξύ τους· άλλωστε, η αληθοφάνεια κερδίζεται με τον συγγραφικό τρόπο, και τελικά αυτό είναι το μόνο που ενδιαφέρει εδώ.

Επειδή στις καλές εκδόσεις τίποτα δεν είναι τυχαίο, κοιτάζω το έργο του Egon Schiele (Seated female nude back view with red skirt, 1914) στο εξώφυλλο του βιβλίου, και νομίζω ότι βλέπω την ηρωίδα της Κοντολέων, την Ήρα, με την ένταση της απόγνωσης στο βλέμμα, την τραγικότητα της κίνησης της εξπρεσιονιστικής φιγούρας να απλώσει τα χέρια της στο «κενό» του πίνακα. Από πού να πιαστεί; Σκέφτομαι πόσο η εικόνα και ο λόγος εδώ αλληλο-ερμηνεύονται. Αποτυπώνει η φιγούρα της γυναίκας του πίνακα την οκτάχρονη «συμπόρευση» της Ήρας με την αρρώστια, μια πραγματικότητα που η ίδια δεν ήθελε να αποκαλύψει.

 

Φευ, όσες φορές κι αν κοιταχτώ στον καθρέφτη μου, όσες αλλαγές και αν παρατηρήσω στο στήθος μου. Δεν κάνω τίποτα, μόνο περιμένω. Τι; Δεν ξέρω. Θαύμα ή Θάνατο; (σσ.43-44).

 

Ο μονόλογος της Ήρας (θυμίζει θεατρικό μονόπρακτο) ανελέητος για την ίδια, θα εκκινήσει από το κρίσιμο «λίγο πριν» του χειρουργείου, εκεί που θα αποχωριστεί, με τη μαστεκτομή, το αναγνωριστικό στοιχείο, το σύμβολο της θηλυκότητάς της, στερεότυπο και άρα ισχυρό· δύσκολη η συμφιλίωση με την απουσία του. Εκεί στο κρίσιμο αυτό «λίγο πριν», θα σταματήσει η κανονική ροή του χρόνου, η Ήρα θα πάει πίσω, στο πρώτο ξύπνημα της γυναικείας της ταυτότητας, στα «σημάδια» που ήταν εκεί, αλλά ήθελε να τα αγνοήσει, που, όμως, τη στοίχειωνε η δυσοίωνη παρουσία τους.

Κι έπειτα, η πρώτη ένδειξη της ύπαρξης του «εισβολέα». Σαφής η παρουσία του για τη γιατρό πλέον Ήρα, που θα επιλέξει να συμβιώσει μαζί του για οκτώ καταστροφικά για την ασθένειά της χρόνια. Έχει, αλήθεια, ενδιαφέρον αυτό το σημείο της ιστορίας. Η αντίδραση της ηρωίδας μεταφρασμένη σε απουσία κάθε δράσης, σαν όλες οι ιατρικές της γνώσεις, όλες οι συμβουλές που η ίδια έδινε στους ασθενείς της, έξαφνα να κατέρρευσαν, αδύναμες μπροστά στο πρόβλημα που πλέον είχε σάρκα και οστά, ήταν ολότελα προσωπικό, δικό της, ξεφεύγοντας από τις σελίδες των επιστημονικών της βιβλίων. Η γραφή εδώ αποκτά χαρακτήρα ψυχαναλυτικό, ψάχνει και όσο ψάχνει βαθαίνει, δεν είναι πια μόνο λογοτεχνία, δεν είναι τέχνη του λόγου, είναι διαδοχικές ξυραφιές στο πάσχον σώμα.  

  Ο τρόπος που η Κοντολέων χτίζει την ιστορία της, στο επίκεντρο βάζοντας την Ήρα και τον εσωτερικό της, αρχικά κρυφό για τους άλλους, αγώνα, θυμίζει μια λίμνη που έξαφνα μια πέτρα πέφτοντας μέσα της διαταράσσει την ηρεμία της – απατηλή ηρεμία, καθώς εκτεθειμένη η λίμνη σε φυσικούς ή μηχανικούς παράγοντες δεν θα μπορούσε να διατηρήσει για πάντα τη γαλήνη της. Όπως διαδοχικά διαγράφονται νέοι κύκλοι, ομόκεντροι αλλά όλο και πιο φθίνοντες, εισχωρούν στην ιστορία οι άλλοι χαρακτήρες, ο άντρας της, η κόρη της, οι γονείς, οι φίλοι, οι γιατροί, οι νοσοκόμες, ο καθένας κι ένας κύκλος, πιο έντονος ή πιο άτονος, ανάλογα με τη γειτνίαση προς την Ήρα και τον τρόπο που συμμετέχει στο δικό της πρόβλημα. Ακόμα και η ίδια, επιζητά την αποστασιοποίηση από το «τραύμα», σαν να πρόκειται για μια ξένη γυναίκα που τής μιλάει:

 

Μου έλεγε πως δεν ήθελε να κοινοποιήσει το πρόβλημά της, πως απεχθανόταν τον οίκτο των άλλων όπως ο διάβολος το λιβάνι. Πως δεν θα άντεχε εκείνες τις πλάγιες ματιές τους που τη θεωρούσαν ξεγραμμένη, τα παρηγορητικά λόγια της συνθήκης. (σ. 104).

 

Εν τέλει είναι ένα βιβλίο για τη γυναικεία ταυτότητα; Ένα βιβλίο για τη σταδιακή ωριμότητα, που έρχεται μέσα από τραυματικές εμπειρίες; Ένα βιβλίο για την ασθένεια και την αντιμετώπισή της; Ή, ίσως, ένα κοίταγμα στον καθρέφτη, με όσο θάρρος απαιτεί κάτι τέτοιο;

 

Θυμάμαι το παραμύθι της Χιονάτης που έλεγα στην παιδούλα κάποτε κόρη μου. Τις ερωτήσεις της κακιάς μητριάς στον μαγικό καθρέφτη της. Εκείνος της έδινε απαντήσεις, ο δικός μου μένει ανείπωτα αμίλητος. Μένω βουβή, καθώς οι τοίχοι γύρω μου κινούνται κι αρχίζουν αργά αργά να κλείνουν σαν όστρακο που προσπαθεί να εγκλωβίσει έναν εν δυνάμει εξωτερικό κίνδυνο… ΕΜΕΝΑ. (σ. 45).

 

 Μήπως ένα βιβλίο που,  μέσα στην αυτοαναφορικότητά του,  υπαινίσσεται την ιαματική λειτουργία της γραφής; Η Ήρα, πάντως, μπροστά στη λευκή σελίδα του υπολογιστή της, αποφασίζει να ξεκινήσει με τις πρώτες έξι λέξεις: Η Ήρα στον αστερισμό του καρκίνου, φθάνοντας έτσι στην ώριμη αντιμετώπιση του βιώματός της με την καταγραφή του στο ομότιτλο βιβλίο που διαβάζουμε.

Όλα αυτά, βέβαια, αλλά και τόσα άλλα που ανακύπτουν διαβάζοντας, γιατί η καλή λογοτεχνία δεν εξαντλείται σε κατηγοριοποιήσεις και ετικέτες. Η Κώστια Κοντολέων, με ευθύτητα, με ειλικρίνεια, καταθέτει μια από τις καλύτερες γραφές στη δύσκολη αυτή θεματική.  

 

Διώνη Δημητριάδου

 

 

Εκεί που η ιστορία διχαλώνεται Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ (συναγωγή ανέκδοτων κειμένων για το έργο του) Πρόλογος: Μαρία Ν. Ψάχου Επιμέλεια-Επιμύθιο: Κώστας Θ. Ριζάκης εκδόσεις Κουκκίδα η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Εκεί που η ιστορία διχαλώνεται

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ

(συναγωγή ανέκδοτων κειμένων για το έργο του)

Πρόλογος: Μαρία Ν. Ψάχου

Επιμέλεια-Επιμύθιο: Κώστας Θ. Ριζάκης

εκδόσεις Κουκκίδα

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Για τον Γιώργο Χ. Θεοχάρη • Fractal

 

 

Για τον Γιώργο Χ. Θεοχάρη

 

Το έργο ενός δημιουργού μέσα από την οπτική διαφορετικών μελετητών, με άλλα λόγια, διαφορετικές ψηφίδες/κριτικές ματιές που συνυπάρχουν, προκειμένου να συναποτελέσουν την πολυπρισματική εικόνα – εγχείρημα από μόνο του ενδιαφέρον, πόσω μάλλον αν το αντικείμενο της έρευνας είναι το έργο ενός σημαντικού ποιητή. Ο Γιώργος Χ. Θεοχάρης θα μπορούσε να είναι ένας από τους πολλούς (με αρκετούς αξιόλογους ανάμεσά τους) ποιητές της γενιάς του, και οπωσδήποτε ηλικιακά εκεί ανήκει. Ωστόσο, αγγίζει τα τραύματα που καθόρισαν τη γενιά του με έναν απολύτως προσωπικό τρόπο, έτσι που ταυτόχρονα να δηλώνει διαρκώς «παρών» στα πολιτικά δρώμενα του τόπου μας, χωρίς να ταυτοποιείται ως «πολιτικός» ποιητής, αλλά και να ενσωματώνει στην ποίησή του την αγωνία τού εν γένει πάσχοντος ανθρώπου, με την υπαρξιακή του αναζήτηση ατέρμονη – τόσο καθημερινός, όσο ευρύς, τόσο «ελληνικός» όσο και παγκόσμιος. 

Από τις εκδόσεις Κουκκίδα, στη σειρά «Φιλολογικά Μελετήματα», με «Πρόλογο» της Μαρίας Ν. Ψάχου, σε επιμέλεια και με «Επιμύθιο» του ποιητή Κώστα Θ. Ριζάκη, ο τόμος για τον Γιώργο Χ. Θεοχάρη αριθμεί είκοσι δύο κριτικά μελετήματα από τους:

Χρήστο Αγγελάκο, Αλέξανδρο Βαναργιώτη, Νίκο Βαραλή, Διώνη Δημητριάδου, Μάρω Δούκα, Χριστίνα Καραντώνη, Ηλία Κεφάλα, Κατερίνα Κούσουλα, Πάνο Κυπαρίσση, Άννα Λαμπαρδάκη, Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Ειρήνη Μαργαρίτη, Διονύση Μαρίνο, Νεκταρία Μενδρινού, Κωνσταντίνο Β. Μπούρα, Στυλιανή Παντελιά, Χρίστο Παπαγεωργίου, Τάσο Πορφύρη, Δημήτρη Ρεντίφη, Λάμπρο Σκουζάκη, Σταύρο Σταμπόγλη και Θωμά Ψύρρα. Άλλα κείμενα σε πιο αυστηρό κριτικό λόγο, άλλα σε πιο φιλικό, κουβεντιαστό, άλλα εστιάζοντας σε μία ποιητική του συλλογή για να ερμηνεύσουν μέσω αυτής τις βασικές συνιστώσες του έργου του, κι άλλα, θεματικά αυτά, να ανιχνεύουν μέσα από όλα του τα ποιήματα τις κοινές αφετηρίες, την κοινή «στόχευση»· όλα να συγκλίνουν στην ιδιαιτερότητα της γραφής του Θεοχάρη, όλα να καταξιώνουν το έργο του.

Διαβάζω από τον «Πρόλογο» της Μαρίας Ν. Ψάχου, το σημείο εκείνο στο οποίο εστιάζει στην υπόθεση της μνήμης:

 

«[…] Τον συνέχει έντονο το αίσθημα της διάψευσης των ονείρων και του αδικαίωτου των προσδοκιών που οραματίστηκε η νεότητα, στις πρώτες του συλλογές κυρίως, ενώ σαφής είναι η και η πικρή διαπίστωση, τραγική μέσω της ειρωνείας και του σαρκασμού, του εκμαυλισμού των ιδεών και του σύγχρονου εκπεσμού της αδικαίωτης μεταπολεμικής Ελλάδας. Κυρίαρχη και επώδυνα λυτρωτική, πάντα ως υπαρξιακή ανάγκη, η παρουσία της ανταριασμένης μνήμης καθώς ο ποιητής, ένας τσοπάνος του άστεως, διαπιστώνει μέσα από το προσωπικό του βίωμα το ανεπιτυχές αρχιτεκτονικό σχέδιο αποκλεισμού της μνήμης στη σύγχρονη μεγαλούπολη, που μπορεί να καυχιέται για τα επιτεύγματα της ηχομονωτικής τεχνολογίας, δεν μπορεί όμως να εμποδίσει πραγματικά τους ήχους από τη ζωή της υπαίθρου να τρυπώσουν μέσα στα διαμερίσματα, στον προσωπικό χώρο του καθενός, που θέλει και μπορεί να θυμάται». (Μαρία Ν. Ψάχου, «Πρόλογος», σσ. 13-14).

Πράγματι, ο Θεοχάρης «θυμάται» και «επικοινωνεί» μαζί μας μέσω της δικής του μνήμης. Είναι ο τρόπος του για να επιβιώνει ο ίδιος στην ανελέητη μοναξιά του σιωπηλού και άνευρου κόσμου, για να μεταδίδει όμως και στους άλλους το δικό του βίωμα ως «πυξίδα» ζωής. «Δεσμώτης εθελούσιος της μνήμης, λυτρωτικής και απειλητικής ταυτόχρονα, ταγμένος εκεί που διχαλώνεται η ιστορία με των μύθων/ τα παρακλάδια», θα τονιστεί, πάλι στον «Πρόλογο» της Ψάχου (σσ. 15-16). Από τον δικό του στίχο, άλλωστε, και ο τίτλος του σημαντικού αυτού βιβλίου.

Στο εξώφυλλο αλλά και μέσα στις σελίδες, έργα του Σπύρου Κουρσάρη, με δεσπόζουσα τη φύση, όπως τη συναντάμε  και στην ποίηση του Θεοχάρη. Η φύση, ο έρωτας, ο θάνατος, όλα μαζί σε αδιάσπαστη ενότητα, δηλωτική της ανθρώπινης μοίρας.

Και επειδή αξίζει και αυτά να λέγονται, μια άψογη αισθητικά έκδοση, από τις εκδόσεις Κουκκίδα που στεγάζουν σημαντικές μελέτες στη σειρά «Φιλολογικά μελετήματα», με τη μακέτα του εξωφύλλου φροντισμένη από την Εύη Κώτσου. Γιατί, φυσικά, είναι το περιεχόμενό του βιβλίου που μετράει ως αξία, από τη στιγμή, όμως, που έχει την κατάλληλη γλωσσική και εικαστική του επιμέλεια, την τυποτεχνική του φροντίδα, αυτό το ίδιο, όχι μόνον ως περιεχόμενο αλλά ως «όλον» πλέον, μπορεί να είναι έργο τέχνης.

 

 Διώνη Δημητριάδου