Κάπου στην Κύπρο, στον νομό Πρεβέζης… Εισαγωγή στην ποιητική του Κώστα Μόντη Παντελής Βουτουρής εκδόσεις Ερατώ η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Κάπου στην Κύπρο, στον νομό Πρεβέζης…

Εισαγωγή στην ποιητική του Κώστα Μόντη

Παντελής Βουτουρής

 εκδόσεις Ερατώ

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Τρεις επικαλυπτόμενες ισοτοπίες στην ποιητική του Κώστα Μόντη • Fractal

 

 

Τρεις επικαλυπτόμενες ισοτοπίες στην ποιητική του Κώστα Μόντη

Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, ο Παντελής Βουτουρής, Ομότιμος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Βυζαντινών Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, επιχειρεί μια προσέγγιση στο έργο του σημαντικού Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη, που λειτουργεί ως μια εισαγωγή στην ποιητική του. Από τον τίτλο της μελέτης προϊδεάζει για τη σχέση του Μόντη με τον άλλο ποιητή, τον αυτόχειρα της Πρέβεζας, Κώστα Καρυωτάκη, καθώς πρόκειται για στίχο από το ποίημα Προς Ζωή (Μ’ αναφορά στον ποιητή Κώστα Καρυωτάκη), γραμμένο στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Ωστόσο, αρκετά χρόνια πιο πριν, ήδη από το 1954 (στην τρίτη ποιητική του συλλογή Τα τραγούδια της ταπεινής ζωής), διακρίνεται στην ποίηση του Μόντη το «σύνδρομο της Πρέβεζας», μάλιστα, κατά τον μελετητή, με το ίχνος του «καρυωτακισμού» σε μεγαλύτερη δόση από ό,τι σε άλλους ποιητές της γενιάς του ’30. Στο ποίημα «Οι Γραμμές» ταυτίζει τη Λευκωσία με την Πρέβεζα, και αναπόφευκτα τον εαυτό του με τον Καρυωτάκη: […] Μονάχα που πικραίνεσαι λιγάκι/ γιατί και στους χειρότερους καιρούς/ ούτ’ υποπτεύθηκε ποτές η φαντασία σου/ πως θα σου γίνονταν μια μέρα/ Πρέβεζα ανήλεη η Λευκωσία σου. Βαρύθυμη διάθεση, κλίμα απαισιόδοξο, αίσθηση αδιεξόδου. Η ενδιαφέρουσα αυτή παρατήρηση για τον ιδιότυπο, δημιουργικό «διάλογο» του Μόντη με τον Καρυωτάκη, όχι μόνον αποτελεί σημείο εκκίνησης, αλλά βρίσκεται στο φόντο όλης της μελέτης, ερμηνεύοντας με έμμεσο τρόπο την ψυχολογία του ποιητή σε όλες τις διακυμάνσεις από τις οποίες πέρασε το έργο του.

Χωρισμένη η μελέτη σε τρία μέρη. Στο πρώτο (Ποιητικά πρωτόλεια και προσωπικά αδιέξοδα) ερευνώνται κυρίως τα ίχνη του πνεύματος καρυωτακισμού στο έργο του Μόντη, που απηχούν περισσότερο την προσωπική αίσθηση αδιεξόδου του ποιητή που εκφράζει τον ιδιωτικό του, «κλειστό» χώρο. Στο δεύτερο (Ο πολιτικός Μόντης και τα συλλογικά  αδιέξοδα Η διάσπαση στα χρόνια του Αγώνα) ο ιδιωτικός χώρος εγκιβωτίζεται στον συλλογικό, καθώς η ποίησή του, ακολουθώντας τον αγώνα του κυπριακού λαού κατά των Βρετανών, αρχής γενομένης από το 1955, αφυπνίζει μέσα της το πολιτικό της στίγμα. Αυτή η στροφή, σταδιακά θα τον οδηγήσει σε μια ευρύτερη οπτική, να δει το οικουμενικά προβλήματα, να διευρύνει και τον «σκοπό» της ποίησης του. Φθάνοντας τη μελέτη του στο τρίτο μέρος (Γράμματα στη μητέρα) ο Βουτουρής θα αναφερθεί σε τρία γράμματα (1965, 1972, 1980) προς τη μητέρα του ποιητή, στα οποία θα διαφανεί η μετατόπισή του από τον στενό, ιδιωτικό χώρο, στον συλλογικό και κατόπιν στον οικουμενικό, τρεις αλληλένδετες και επικαλυπτόμενες «ισοτοπίες» που διακρίνονται στην ποίησή του.

Στο τρίτο μέρος ενσωματώνεται και ένα κεφάλαιο (Αντί επιλόγου: διάσπαση και σύνθεση), στο οποίο ο μελετητής επισημαίνει σχετικά με τη λέξη διάσπαση: «[…]είναι τρίσημη· φορτισμένη συγχρόνως, α) με ποιητικές, β) με ψυχολογικές, και γ) με πολιτικές υποδηλώσεις», εννοώντας τααυτόχρονα τη στιχουργική του, την προσωπική του ιστορία αλλά και τη διάψευση του ονείρου για την Ένωση, μετά τις σχετικές συμφωνίες. Αυτά μέχρι το 1960, οπότε τον απασχολεί πλέον η ιδέα ενός συνθετικού έργου, το οποίο εν μέρει αμφισβητείται από τον ίδιο ως προς τη σκοπιμότητά του, οπότε και συνειδητά υπονομεύει τη δομή του. Ο Βουτουρής, ενθυμούμενος το θέμα της ποιητικής και πολιτικής ηθικής όπως το έθεσε ο Δημ. Μαρωνίτης, θεωρεί πως το «ατελές» έργο του Μόντη απηχεί μια διασπασμένη εξωτερική κι εσωτερική κατάσταση, αναφέροντας ενδεικτικά αφενός το: «πέφτουν οι σφαίρες και σου χαλάν την αρχιτεκτονική» (από το ποιητικό αφήγημα Κλειστές πόρτες), αφετέρου την παραδοχή του: «εγκαταλείπω τη δομή, μητέρα» (από το «Δεύτερο γράμμα προς τη μητέρα»).

Εξαιρετική μελέτη, που, με την προσωπική (τεκμηριωμένη) θέση του Βουτουρή, εμπλουτίζει τις γνώσεις μας για τον ποιητή. Εκτενής βιβλιογραφία στο τέλος της έκδοσης ολοκληρώνει το σημαντικό πόνημα.

 

 

 Διώνη Δημητριάδου