Παράτα με! Δημήτρης Βαρβαρήγος εκδόσεις 24 Γράμματα η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

 

Παράτα με!

Δημήτρης Βαρβαρήγος

 εκδόσεις 24 Γράμματα

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Μια σιωπή γεμάτη από κραυγή • Fractal (fractalart.gr)

 

 

 

Μια σιωπή γεμάτη από κραυγή

 

Μια φράση στον υπότιτλο του μυθιστορήματος του Δημήτρη Βαρβαρήγου (Κάθε σιωπή κρύβει μια κραυγή) προϊδεάζει για το περιεχόμενο του βιβλίου. Βιβλίο σκληρό, αληθινό στα γεγονότα που αποτυπώνει στις σελίδες του· δεν έχει σημασία αν τα πρόσωπα είναι επινοημένα, υπάρχουν, δυστυχώς, πολλά ανάλογα περιστατικά, παρόμοιες ιστορίες. Επομένως, ο Βαρβαρήγος με την επινοημένη μυθοπλασία του «δείχνει» θύματα και θύτες, σε μια ιστορία που συγκινεί, συγκλονίζει, φορτωμένη από ενοχές για τη σιωπή μιας κοινωνίας που βλέπει και δεν μιλά αλλά καλύπτει με την αδιαφορία της το Κακό, σε όποια μορφή του. Αλλά και μια συγγραφική «κραυγή» για όλα τα θύματα που αφήνονται στην τύχη τους, χωρίς να αποτολμούν το σωτήριο (μακάρι) βήμα.

Το μυθιστόρημα έχει ως κεντρική ηρωίδα τη Δανάη, ένα κορίτσι που από την πρώιμη εφηβική της ηλικία θα βιώσει τη βία, τον τρόμο, την απόγνωση, στα χέρια του θεωρούμενου ως πατέρα της, αν και στην πραγματικότητα είναι παιδί του πρώτου άντρα της μητέρας της. Με το υποκοριστικό «Φαλλός», ο Γαρούφαλος Μαρούκας, σε κάθε ευκαιρία θα ασελγεί στο σώμα της και στην ψυχή της, με την άγνοια αρχικά και κατόπιν με την ανοχή της μητέρας της, της Ευδοκίας (με το υποκοριστικό που της έδωσε ο συγγραφέας «Παράτα με!»), που αποτυπώνει ακριβώς την επιθυμία της να μη δίνει σημασία σε τίποτα, να μην υπακούει σε κανέναν, εκτός από την ανεξάντλητη σεξουαλική της επιθυμία, η οποία συγγραφικά υπερτονίζεται· θα συνέβαινε, άραγε, το ίδιο αν επρόκειτο για άντρα; – με αυτήν άλλωστε την κρατά ο Φαλλός και, έτσι, γίνεται ο μόνος που την εξουσιάζει.

 

Γύρισε την πλάτη της με αποστροφή. Της έφερνε εμετό η παρουσία της, δεν άντεχε να αισθάνεται πως αυτή που τη γέννησε είναι μια ξένη. Ποιος, η μάνα της. Πώς άντεχε την αποτρόπαιη πράξη που δέχτηκε η κόρη της και να σωπαίνει; Να μη φέρει τα πάνω κάτω; Πόση ψυχραιμία και πόση εμπάθεια έτρεφε απέναντί της, για να μπορεί να ανέχεται ανενδοίαστα τις ανώμαλες πράξεις εκείνου; Όλες οι εκδοχές και οι σκέψεις της Δανάης ήταν δικαιολογημένες, καθώς δεν γνώριζε πως ο Μαρούκας την είχε υπνωτίσει. (σ. 151).

 

Η Ευδοκία έχει ακόμη ένα παιδί (με πατέρα, όμως, τον Φαλλό), τον Αγγελή, παιδί με νοητική υστέρηση, που το παρουσίασε σαν παιδί του πρώτου της άντρα. Η μόνη στήριξη της Δανάης είναι η γιαγιά της (Δανάη-Ισαβέλλα ή Κυκλάμινο). Τα πρόσωπα αυτά συνιστούν ένα συγγραφικό υλικό πρόσφορο για δραματικές σκηνές, εντάσεις και αποκορυφώσεις και  είναι αλήθεια πως ο Βαρβαρήγος χειρίζεται την ιστορία του με την κατάλληλη γλώσσα (πώς αλλιώς να μιλήσεις για όλο αυτό το σκηνικό;), σκληρές εκφράσεις, χωρίς προσχήματα. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου σημειώνει πως πρόκειται για ένα «παράτολμο παιχνίδι της ψυχής», μια σύγχρονη τραγωδία με Υποκριτές, Χορό, Έξοδο και Κάθαρση. Φιλόδοξη προοπτική γραφής. Πράγματι προς το τέλος της ιστορίας έχουμε μια ανατροπή, γνώριμο στοιχείο της δραματικής γραφής, έχουμε μια ιδιότυπη κάθαρση του αναγνώστη (ιδιότυπη, γιατί στην ουσία αφήνεται στην κρίση του η κατάληξη της πλοκής). Λείπουν, φυσικά, άλλα στοιχεία που θα καθιστούσαν το έργο «τραγικό», με τη έννοια που έδιναν στο αρχαίο ελληνικό θέατρο. Για παράδειγμα, ο Χορός (αν μιλάμε για πρόσωπα) δεν διαγράφει πειστικά την παρουσία του ή τον ρόλο του ως καταλυτικά παρεμβατικό στις εξελίξεις. Ως εγχείρημα πάντως, ως ιδέα αρχική, έχει ενδιαφέρον.

Έχω μια ένσταση στις πολλές «παρεμβολές» του συγγραφέα, που με ποιητικό περισσότερο λόγο σχολιάζει τα τεκταινόμενα. Η συγγραφική πρόθεση ίσως ήταν να πάρουν αυτές οι παρεκβάσεις τον ρόλο που θα είχε ο λόγος των χορικών, και κάτω από αυτή την οπτική γίνονται αποδεκτές, αν και διασπούν τη ροή της πλοκής, χωρίς να έχουν τη βαρύτητα που έχουν τα αντίστοιχα χορικά στις τραγωδίες. Ο Βαρβαρήγος, έχει δοκιμαστεί σε διαφορετικά είδη γραφής, έτσι σε κάθε περίπτωση, αποκτά ενδιαφέρον η μείξη των ειδών, προκειμένου να επιτευχθεί το ποθητό αποτέλεσμα.

Αυτό που κρατάω είναι η διαρκής αίσθηση που σου δημιουργεί αυτή ιστορία για το Κακό που δηλώνει την  παρουσία του άμεσα ή έμμεσα, συχνά με το κοράκι να προϊδεάζει για την αγρύπνια του, σε αναμέτρηση με τις δυνάμεις που το αντιστρατεύονται όπως και όσο το κατορθώνουν. Μέχρι και την τελευταία σελίδα υπάρχει εκεί, σαν να λέει πως η δύναμή του είναι ανεξερεύνητη, κυρίαρχη, δυσμαχώτατη, για να θυμηθούμε μια λέξη που αγαπούσαν οι τραγικοί, και πλέον έχει λησμονηθεί.

 

Ξαφνικά αναπήδησε η ψυχή της. ανατρίχιασε η σάρκα της από τρόμο σαν ακούστηκε το κρώξιμο του κορακιού. «Κακό χρόνο να ’χεις, μαυροπούλι. Ήταν ανάγκη και σήμερα να έρθεις πάνω απ’ το κεφάλι μου. Για ποιον κράζεις άραγε, για τον αχαΐρευτο ή για μένα;» Σε όλη τη διαδρομή για το σπίτι της κόρης της, το κοράκι την ακολουθούσε λες και του πετούσε τροφή για να μένει κοντά της. (σ. 395).

 

Αξιέπαινη η προσπάθεια του Βαρβαρήγου να μιλήσει για πράγματα δύσκολα, για σιωπές που κρύβουν μέσα τους κραυγές. Η φράση «Παράτα με!» συγκεφαλαιώνει κάθε απόπειρα απεγκλωβισμού όλων των θυμάτων. Αρχικά αφορά μόνον την Ευδοκία, αλλά στην  πορεία κατανοούμε το διαφορετικό περιεχόμενο που αποκτά στη συγγραφική πρόθεση. Η λογοτεχνία επιτελεί έργο σπουδαίο, όταν φέρνει στην επιφάνεια με εύστοχη μυθοπλασία τέτοια θεματική.

Η έκδοση από τα 24 Γράμματα είναι, όπως δηλώνεται στο εξώφυλλο, Β΄ αναθεωρημένη. Θα μπορούσε, έτσι, να έχει γίνει μια καλύτερη επιμέλεια για να αποφευχθούν κάποια σφάλματα.

 

 Διώνη Δημητριάδου