Το ιστολόγιο (blog) Με ανοιχτά βιβλία προτείνει Το βιβλίο της εβδομάδας Charles Dickens Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία μετάφραση - σημειώσεις: Μαρία Μπλάνα πρόλογος: Νίκος Παναγόπουλος εκδόσεις Κουκούτσι

Το ιστολόγιο (blog) Με ανοιχτά βιβλία

προτείνει

Το βιβλίο της εβδομάδας

Charles Dickens

Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία

μετάφραση - σημειώσεις: Μαρία Μπλάνα

πρόλογος: Νίκος Παναγόπουλος

εκδόσεις Κουκούτσι

Η Χριστουγεννιάτικη ιστορία γράφτηκε το 1843 και απηχεί την πεποίθηση του Κάρολου Ντίκενς για τον ρόλο που θα έπρεπε να διαδραματίζει η λογοτεχνία μέσα σε μια κοινωνία δοκιμαζόμενη από τις ταξικές αντιθέσεις. Το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στους καλοζωισμένους αστούς και στο εξαθλιωμένο πλήθος των φτωχών (κατά τον Disraeli χάσμα όχι απλώς ανάμεσα σε δύο τάξεις αλλά σε δύο διαφορετικά «έθνη») παρακινούσε τον Ντίκενς αλλά και άλλους μυθιστοριογράφους της εποχής,  να μιλήσουν για το χρέος της ανώτερης τάξης να συνδράμει τους φτωχότερους – η φιλανθρωπία από τη μια αλλά και η προνοητικότητα από την άλλη, προκειμένου τα κατώτερα στρώματα να μην αναζητήσουν τη λύση για την επιβίωσή τους στην ανατροπή της καθεστηκυίας  τάξης. Έτσι γεννήθηκε η Χριστουγεννιάτικη ιστορία, που προβάλλει την κοινωνική ανισότητα για να τη γεφυρώσει μέσω της καλοσύνης – αίσθημα άγνωστο για τον Εμπενήζερ Σκρουτζ, διαγραφόμενο ως φιγούρα στη βάση της αρχετυπικής εικόνας του φιλάργυρου, που όμως θα μεταμορφωθεί σε φιλάνθρωπο μέσα από τα οράματά του, ανακαλύπτοντας την αληθινή διάσταση της ευτυχίας δίπλα στους δοκιμαζόμενους ανθρώπους και όχι αλαζονικά απέναντί τους.  Κάτω από αυτή την οπτική, η ιστορία δεν αφορά μόνον τη βικτωριανή κοινωνία αλλά με τα μηνύματά της αποκτά μια διαχρονική αξία προσαρμοσμένη στα μέτρα και τα ήθη της κάθε εποχής· εκεί οφείλει άλλωστε τη δημοφιλία της ως σήμερα.

Η μετάφραση, όπως και οι σημειώσεις, είναι της Μαρίας Σ. Μπλάνα, σε μια γλώσσα φροντισμένη, ώστε να αποδίδει το κλίμα της εποχής και μην προδίδει το ύφος του Ντίκενς με το υποδόριο χιούμορ και τη ζωντάνια των χαρακτήρων, τις καίριες επισημάνσεις του  για την κοινωνική ανισότητα και αδικία. Στις σημειώσεις της (συμπληρωματικές, όπως γράφει η ίδια, της μεταφραστικής προσέγγισης) όχι μόνο πληροφορεί και διευκρινίζει αλλά σχολιάζει εύστοχα το κείμενο. Ενδεικτικά το σχόλιό της για τον «αναλυόμενο» κατά την κρίση κάποιων μελετητών Σκρουτζ, που καθόλου τυχαία «η αρχή και το τέλος της επίσκεψης του κάθε Πνεύματος βρίσκει τον Σκρουτζ στο κρεβάτι του, που θα μπορούσε κανείς να το δει ως το ντιβάνι του αναλυτή».

Ο Νίκος Παναγόπουλος (Επίκουρος Καθηγητής Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Ε.Κ.Π.Α.) προλογίζει τη Χριστουγεννιάτικη ιστορία με ένα εκτενές κείμενο, διαφωτιστικό για το έργο και την εποχή. Ενδιαφέρουσα η επισήμανσή του για την ικανότητα του Ντίκενς στη γοτθική λογοτεχνία. Εύστοχα δένει η αναφορά του στον μεταφυσικό τρόμο που προκαλεί η εν λόγω ιστορία, με τα λόγια του Ντίκενς που βρίσκονται στην προμετωπίδα της πρώτης έκδοσης:

Προσπάθησα σ’ αυτό το στοιχειωμένο βιβλιαράκι να εγείρω το Πνεύμα μιας Ιδέας, που δεν θα χαλάσει το κέφι των αναγνωστών μου ούτε τη διάθεσή τους για τους άλλους ανθρώπους, για τα Χριστούγεννα ή για μένα τον ίδιο. Είθε να στοιχειώσει τα σπίτια τους ευχάριστα και τις καρδιές τους παντοτινά.

Ο πιστός Φίλος και Υπηρέτης τους. Κ. Ντ. Δεκέμβριος 1843

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκούτσι με περισσή φροντίδα και εμφάνιση χριστουγεννιάτικη μέσα στο καταπράσινο σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο εξώφυλλό του. Την έκδοση κοσμούν σχέδια του John Leech (συγκαιρινού του Ντίκενς) και της Τόνιας Νικολαΐδη. Το έργο του εξωφύλλου είναι του A.C. Michael.

Εδώ ένα απόσπασμα του βιβλίου:

Το χέρι έτρεμε σπλαχνικά, πάνω απ’ το κεφάλι του.

«Θα τιμώ τα Χριστούγεννα μέσα από την καρδιά μου… όχι μόνο για μια μέρα… όλο τον χρόνο… τ’ ορκίζομαι! Θα θυμάμαι το Παρελθόν, θα ζω το Παρόν, θα σκέφτομαι το Μέλλον – η ψυχή μου θα τ’ αγκαλιάζει και τα Τρία! Ποτέ δεν θα ξεχάσω τα μαθήματα που μου έδωσαν τα Πνεύματα! Λυπήσου με να χαρείς, πες μου πως μπορώ ακόμα να σβήσω τ’ όνομά μου από τούτη την πέτρα… Πνεύμα!»

Πάνω στην ταραχή του, γράπωσε το σκελετωμένο χέρι. Εκείνο έκανε να ελευθερωθεί, μα ο Σκρουτζ δεν έλεγε να το αφήσει. Το Πνεύμα όμως, δυνατότερο καθώς ήταν, τραβήχτηκε πίσω.  

Υψώνοντας τα χέρια σε μια τελευταία ικεσία για ν’ αλλάξει τη μοίρα του, ο Σκρουτζ είδε το μανδύα του Πνεύματος να συρρικνώνεται, να μαζεύει και να τυλίγεται, ώσπου μεταμορφώθηκε σε κολώνα κρεβατιού.

Charles Dickens, Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία, μετάφραση: Μαρία Σ. Μπλάνα. Εκδόσεις Κουκούτσι

Διώνη Δημητριάδου