Ανθολογία εσθονικής ποίησης "... απ' τον αμίλητο καιρό" ανθολόγηση και μετάφραση από τη Μαγδαληνή Θωμά εκδόσεις βακχικόν (σειρά: ποίηση απ’ όλο τον κόσμο)

Ανθολογία εσθονικής ποίησης

"... απ' τον αμίλητο καιρό"

ανθολόγηση και μετάφραση

από τη Μαγδαληνή Θωμά

εκδόσεις βακχικόν

(σειρά: ποίηση απ’ όλο τον κόσμο)

Από τις εκδόσεις βακχικόν και την πολύ ενδιαφέρουσα σειρά: Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο, πρόσφατα κυκλοφόρησε η ανθολόγηση της εσθονικής ποίησης. Άγνωστη η ποίηση αυτή στην Ελλάδα ως τώρα, μας παρουσιάζει δεκατέσσερις εκπροσώπους της ξεκινώντας από τις αρχές του 20^ου αιώνα και φθάνοντας ως τις μέρες μας, με τον πρώτο ποιητή να έχει γεννηθεί το 1864 και τον τελευταίο το 1977. Αυτό σημαίνει ότι μας δίνεται μια ευρεία εικόνα της εσθονικής ποίησης με τις επιδράσεις που αυτή δέχθηκε από τις τάσεις που καθόρισαν την ευρωπαϊκή λογοτεχνία αλλά και από τις εθνικές και πολιτικές ανακατατάξεις της χώρας, που έχουν τη δική τους βαρύτητα στη διαμόρφωση του λογοτεχνικού τοπίου. Η εθνική αφύπνιση με το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η ένταξή στο μπλοκ των σοβιετικών σοσιαλιστικών δημοκρατιών το 1944, η εθνική ανεξαρτησία το 1991. Γεγονότα που άφησαν τα ίχνη τους στους λογοτέχνες. Οι δεκατέσσερις δημιουργοί που ανθολογούνται σ’ αυτό τον τόμο παρουσιάζουν μια ποικιλία, όπως είναι φυσικό, στο ύφος, στον τρόπο που χειρίζονται τη γλώσσα αλλά και στη θεματική τους. Είναι αξιέπαινη η μεταφραστική οπτική της Μαγδαληνής Θωμά, που επιμελείται και την κατατοπιστική εισαγωγή, κυρίως γιατί κατορθώνει να ακολουθεί την ιδιαίτερη γραφή του κάθε ποιητή και να την προσαρμόζει στη γλώσσα μας. Για παράδειγμα, γράφει σε ομοιοκαταληξία:

Το χιόνι αυτό το ακούραστο που απλώνει

ορθώνει απλόχωρα στα πλάτη βουνά.

Καθώς το βλέμμα το πνιγμένο μου θολώνει:

στον κόσμο των ίσκιων πάει η ματιά.

Κρύος ο αέρας όπως η πέτρα. Ανθίζει μια λευκή καταστροφή.

    Μήπως ανάποδα τραβώ – όπως εκείνος που   'χει πίστη αλλαγμένη;

Πού είν' το μονοπάτι για την επιστροφή;

Μήπως χαμένη είμαι πια κι απ' όλα τα δικά μου, ξένη;

(Marie Under, 1883-1980)

ή σε ελεύθερο στίχο,  όταν ο πρωτότυπος στίχος αντίστοιχα το απαιτεί:

σαν χιόνι απαλά

των λύκων τα χείλη

η νύστα μου φεύγει

με ένα ουρλιαχτό

ουρές που χορεύουν

και μάτια που φέγγουν

γαντζώνουν τα δάση

σαν το φεγγάρι

μέσα απ’ τα νέφη

τα μάτια τους δίπλα μου

μεγάλα, υγρά

σαν χιόνι απαλά

των λύκων τα χείλη

(Kristiina Ehin,  1977)

Στην περίπτωση μάλιστα της ποιήτριας Mari Vallisoo, η οποία έγραφε σε τοπικό ιδίωμα, η μεταφράστρια είχε την τολμηρή έμπνευση  να χρησιμοποιήσει το πηλιορείτικο τοπικό ιδίωμα προκειμένου να μη χαθεί η ακουστική ιδιαιτερότητα της ποίησής της:

Τ' μουρλού του σώβρακου για κάθι τι.

Τς τύχς του πκάμσου καταή.

Καβαλάρς σιδηρένιους στουν πόλεμου μέσα.

Φέσ' μι φούντα, να του φισώσ'

σ' γκρεμάστρα κρέμιτι να του γραπώσ'.

Του σάβανου τρύπιου.

Τ' διαόλ' οι σκωρ!

Ποιος να του κράτ'σι τόσον κιρό

του πανουφώρ.

Μη του φουράς, τ' χάρου του ρούχου,

να μ' κανς τη χαρ!

Στου κρύου μέσα τι να φορέσου

του παλ'κάρ!

Να πάρου κδιά του κίτερνου πλιεχτό

ικείνου με τς νταντέλις

απ' μο φκιαξι η στραβιά μανιά μ',

το Χαρικλειώ.

(Mari Vallisoo, 1950-2013)

Οι δεκατέσερις ποιητές, κατά σειρά ανθολόγησης είναι οι:

Juhan Liiv, Ernst Enno, Marie Under, Heiti Talvik, Betti Alver, Karl Ristikivi, Juhan Viiding, Hando Runnel, Jaan Kaplinski, Paul-Eerik Rummo, Doris Kareva, Jüri Talvet, Mari Vallisoo, Kristiina Ehin.

Όπως γράφει η μεταφράστρια Μαγδαληνή Θωμά στο εισαγωγικό της κείμενο:

«Την εσθονική γλώσσα μιλούν ένα εκατομμύριο άνθρωποι, περίπου. Είναι κρίμα που η ποιητική της τέχνη στο πρωτότυπο δεν μπορεί να γίνει κτήμα πολλών».

Ισχύει, φυσικά, το παραπάνω. Ωστόσο η συγκεκριμένη ανθολογία είναι μια πολύ σημαντική κατάθεση στην υπόθεση της γνωριμίας μας με την εσθονική ποίηση, έστω και μεταφρασμένη. Μια ποίηση που αξίζει να τραβήξει το ενδιαφέρον του ελληνικού αναγνωστικού κοινού.

(επιμέλεια, σχολιασμός: Διώνη Δημητριάδου)