Οι λογοτεχνικοί τόποι 

στα διηγήματα του Βασίλη Χουλιαρά

Έχοντας διαβάσει πρώτα τη δεύτερη κατά σειρά έκδοσης συλλογή διηγημάτων του Βασίλη Χουλιαρά «Ιστορίες από το αρχιπέλαγος Φουάν» (εκδόσεις Μελάνι) πήρα στα χέρια μου με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις «Μικρές ιστορίες για πριν τον ύπνο» (εκδόσεις Γαβριηλίδης), συλλογή με την οποία ο συγγραφέας μάς είχε συστηθεί λίγα χρόνια πριν. Είναι άραγε στο ίδιο ύφος; Υπάρχει κάποια εξελικτική πορεία από τα πρώτα στα δεύτερα σχεδιάσματα ιστοριών;

«Κάτι μοιάζει να υπάρχει εκεί έξω το οποίο θέλει να ειπωθεί, μα όσο κι αν προσπάθησα, δεν μπόρεσα να βρω τα λόγια, ίσως γιατί δεν είναι τα λόγια ο τρόπος του» (Ιστορίες από το αρχιπέλαγος Φουάν)

Οι ιστορίες του Βασίλη Χουλιαρά περιβάλλονται από μια αύρα που δεν μπορείς να την προσδιορίσεις εύκολα. Δεν είναι ακριβώς το (ευπώλητο) μυστήριο αλλά ούτε και το ασαφές και αόριστο. Είναι περισσότερο ένα ερώτημα που μένει αναπάντητο, γιατί όσες απαντήσεις και να δώσει (η λογοτεχνία εν προκειμένω) πάντα θα έχεις την αίσθηση ότι κάτι λείπει. Αδυναμία του ανθρώπου να γνωρίσει τον κόσμο μέσα στον οποίο βρίσκεται; Στην ουσία αδυναμία ή σκόπιμη αδιαφορία να δοθεί μια απάντηση από τον κόσμο που τον περιβάλλει. Μάλλον ασύμβατοι οι δύο κόσμοι. Έτσι ο άνθρωπος παραμένει με το ερώτημα, ενώ ο κόσμος γύρω του συνεχίζει την πορεία του. Οι ήρωες του Βασίλη Χουλιαρά θα επιθυμούσαν να σταθούν με σιγουριά στη ζωή και μόνο να βιώνουν την ελάχιστη διαφυγή στο όνειρο. Όμως από τη μια έχουμε το όνειρο μέσα στη ζωή, από την άλλη τη ζωή μέσα στο όνειρο και τον ήρωα να βρίσκεται εν απορία στο ανάμεσα. Αναπόφευκτα νιώθεις μια έλξη, μια γοητεία να σου ασκείται από τις λογοτεχνικές αυτές φιγούρες.

Συχνά οι συγγραφείς με το γράψιμό τους αποκαλύπτουν τα πρότυπά τους, τα διαβάσματά τους. Υπάρχει όμως μια διαφορά στο πώς αντιμετωπίζουν τις επιρροές που δέχονται. Οι γνήσιοι γραφιάδες εμπεριέχουν τα πρότυπά τους (να μη μας ξαφνιάσει και η περίπτωση να αγνοούν ως συνειδητή την επίδραση πάνω τους) ενώ οι ψευδεπίγραφοι απλώς τα μιμούνται, φυσικά ανεπιτυχώς.

Στα διηγήματα του Βασίλη Χουλιαρά εντοπίζω, απολύτως ενσωματωμένους στο ύφος του συγγραφέα με αυθεντική συμπόρευση,  τους λογοτεχνικούς ‘τόπους’ 

του Κάφκα

Κάποιος έχασε το τρένο. Βιαζόταν να φτάσει στον προορισμό του, και έτσι, χωρίς δεύτερη σκέψη, πήρε το αμέσως επόμενο, το οποίο ατυχώς πήγαινε σε αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που ήθελε ο ήρωάς μας.

Δυο απανωτές αποτυχίες δεν μπορούσε να τις αντέξει. Έτσι προσπάθησε να πείσει τον εαυτό του ότι εξαρχής στο δεύτερο σημείο ήθελε να πάει. Το επανέλαβε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τόσες φορές, που όταν έφτασε στον τελικό σταθμό, με καμάρι και βλέμμα νικητή, κοίταξε το τοπίο και χάρηκε που επιτέλους πραγμάτωσε το σκοπό του.

Ίσως στην επιλογή των τρένων να μην ήταν ο καλύτερος, αλλά εδώ αναμφίβολα είχε ένα ταλέντο. (Μικρές ιστορίες για πριν τον ύπνο)

 του Μπόρχες

[…]το χωριό από τότε έπαψε να υπάρχει. Στη θέση του δεσπόζει εκείνη η μεγάλη λίμνη στα νότια της χώρας. Όλοι οι συγχωριανοί μου πνίγηκαν κι ο μόνος επιζών είμαι εγώ. Ποιος ξέρει γιατί. Ίσως γιατί κάποιος έπρεπε να μείνει να διηγηθεί αυτή την ιστορία. (Μικρές ιστορίες για πριν τον ύπνο)

 ακόμη και του δικού μας Κώστα Καρυωτάκη

[…]τελευταία φορά που γράφω κείμενο και δεν ελέγχω την ορθογραφία, σκέφτηκε και κάτι σαν γέλιο πήγε να ανεβεί, μα δεν έφτασε ποτέ στο στόμα του. στον λάρυγγα σταμάτησε. Το εμπόδισε το σκοινί. (Μικρές ιστορίες για πριν τον ύπνο)

Αυτές οι μικρές ιστορίες, και στις δύο συλλογές διηγημάτων, ακροβατώντας ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό (σε κάποιες δύσκολα ξεχωρίζεις την αλήθεια από το ψέμα της λογοτεχνίας) αναδεικνύουν ήρωες που και με ένα μόνο ανεπαίσθητο βήμα τους κινδυνεύουν να βρεθούν «έξω του κόσμου τούτου», όχι όμως σαν κάτι το εξωγήινο ή το εξωανθρώπινο. Μάλλον -ξαφνιασμένοι κι αυτοί- τολμούν να κάνουν κάτι που κάποιοι μόνο ονειρεύονται ή παθαίνουν κάτι που άλλοι σκιάζονται ακόμη και να το σκεφτούν. Οι ανθρώπινες φιγούρες θαρρείς και ξέφυγαν από τις μικρές ιστορίες πριν τον ύπνο και ξανοίχτηκαν στο αρχιπέλαγος Φουάν χωρίς εφόδια. Μόνο με την αίσθηση της τραγικότητας να τους δείχνει το ‘άφευκτον’ της πορείας.

«Όλοι γνωρίζουμε ότι Θεός δεν υπάρχει. Όμως αυτός δεν ξέρει πως έχουμε μάθει την αλήθεια και συνεχίζει να σουλατσάρει  έξω από τα σπίτια μας. Θα μπορούσα να βγω απόψε, να του το σφυρίξω και να τον εξαφανίσω. Μα τα βήματά του εκεί έξω είναι κάποια βράδια που μου κρατάνε συντροφιά». (Ιστορίες από το αρχιπέλαγος Φουάν)

Διώνη Δημητριάδου