ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ 2021 (για εκδόσεις 2020)

 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ 2021

(για εκδόσεις 2020)

 

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακοινώνει τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2021 (για τις εκδόσεις 2020), τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2021 (εκδόσεις 2020) και τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου 2021 (εκδόσεις 2020) σε εφαρμογή της νομοθεσίας που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων (Ν. 3905/23-12-2010, Άρθρο 40).

 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ 2021

 

Συγκεκριμένα σήμερα ανακοινώνονται το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων 2021, τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2021 (Βραβεία Μυθιστορήματος, Διηγήματος-Νουβέλας, και Ποίησης), τα Κρατικά Βραβεία Δοκιμίου – Μαρτυρίας 2021 (Βραβεία Δοκιμίου-Κριτικής και Μαρτυρίας-Βιογραφίας-Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας), το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα 2021, το Ειδικό Θεματικό Βραβείο 2021 (για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά θέματα), καθώς και η απονομή τιμητικής διάκρισης σε περιοδικά.

Παράλληλα, όπως επιτάσσει η νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (Ν. 3905/2010), δίδεται στη δημοσιότητα το Σκεπτικό Βράβευσης της αρμόδιας Επιτροπής για κάθε κατηγορία.

 

Τα βραβεία έχουν ως εξής:

 

Α. Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το έτος 2021 απονέμεται στον Δημήτρη Τζιόβα για τη συνολική του προσφορά στα Γράμματα.

Β. Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στον Νίκο Δαββέτα για το έργο του Άντρες χωρίς άντρες, εκδόσεις Πατάκη, και στη Λουίζα Παπαλοΐζου για το έργο της Το βουνί, εκδόσεις Το Ροδακιό.

Γ. Το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος – Νουβέλας 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στον Θανάση Χατζόπουλο για το έργο του Ιστορικός ενεστώς, εκδόσεις Πόλις, και στον Χρήστο Χρηστίδη για το έργο του Γυμνός, εκδόσεις Εντευκτηρίου.

Δ. Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Διονύση Καψάλη για το έργο του Σημειώσεις για τη μουσική του κόσμου, εκδόσεις Άγρα.

Ε. Το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου – Κριτικής 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Χριστίνα Κουλούρη για το έργο της Φουστανέλες και χλαμύδες. Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930, εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

ΣΤ. Το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας – Bιογραφίας – Χρονικού – Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία στους Στράτο Ν. Δορδανά και Βάιο Καλογρηά για το έργο τους Οι ζωές των άλλων, Η Στάζι και οι Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Ανατολική Γερμανία (1949-1989), εκδόσεις Επίκεντρο.

Ζ. Το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα 2021 απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στον Σπύρο Γούλα για το έργο του Τα περσινά τους βάζουν για καλά, εκδόσεις Πόλις, και στον Φοίβο Οικονομίδη για το έργο του Βορράς, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας.

Η. Το Ειδικό Κρατικό Βραβείο 2021 για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στον Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη για το έργο του Έξοδα νοσηλείας, εκδόσεις Ενύπνιο, και στον Δημήτρη Χριστόπουλο για το έργο του Τζίντιλι, εκδόσεις Το Ροδακιό.

Θ. Η Επιτροπή αποφάσισε ομοφώνως την απονομή τιμητικής διάκρισης στα περιοδικά δε|κατα και Σημειώσεις.

 

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ για τα ετήσια Βραβεία Λογοτεχνίας και το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα, το Ειδικό Θεματικό Βραβείο και τα Βραβεία Δοκιμίου–Μαρτυρίας έχει ως εξής:

 

1. Άλκηστις Σοφού, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικού Ινστιτούτου στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, Μέλος ΔΕΠ, Πρόεδρος

2. Σοφία Ντενίση, Καθηγήτρια Ιστορίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Μέλος ΔΕΠ, Αντιπρόεδρος

3. Ελένη Παπαργυρίου, Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Μέλος ΔΕΠ (συμμετοχή έως τον Δεκέμβριο 2021)

4. Δημήτρης Νόλλας, Συγγραφέας

5. Ηλίας Καφάογλου, Συγγραφέας

6. Δημήτρης Αθηνάκης, Συγγραφέας

7. Νίκος Βατόπουλος, Κριτικός

8. Κωνσταντίνος Καραβίδας, Διδάσκων στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Κριτικός

9. Ευτυχία Παναγιώτου, Κριτικός

 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 2021

 

Η αρμόδια Επιτροπή για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2021 κατέληξε στα Βραβεία για τις κατηγορίες Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε Ελληνική Γλώσσα, Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά και Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Λογοτεχνίας σε Ξένη Γλώσσα.

 

Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων συνοδεύεται από αιτιολογημένη έκθεση της Επιτροπής που αναφέρει το σκεπτικό της βράβευσης.

Ακολουθούν τα ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 2021 ανά κατηγορία Βραβείου:

 

Α) Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα 2021, απονέμεται ομόφωνα στον Ευριπίδη Γαραντούδη, για τη μετάφραση του έργου του Σάντρο Πέννα, Τα ποιήματα, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα.

Β) Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου Της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά 2021 απονέμεται ομόφωνα στον Θανάση Βαλτινό, για τη μετάφραση του έργου του Ευριπίδη Τρωάδες. Μήδεια, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα.

Γ) Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα 2021 απονέμεται ομόφωνα στον Νικόλα Κροτσέτι (Nicola Crocetti) για τη μετάφραση του έργου του Νίκου Καζαντζάκη, Odissea, εκδόσεις Crocetti editore, Μιλάνο.

 

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΑ ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ έχει ως εξής:

 

1. Παύλος Καλλιγάς, Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο την Αρχαία Φιλοσοφία, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Πρόεδρος

2. Ιωάννης Δημ. Τσόλκας, Καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αντιπρόεδρος

3. Δημήτρης Φίλιας, Καθηγητής Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα, Μέλο 

4. Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, Καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών, Νεοελληνιστής, Μέλος

5. Βασίλης Σαμπατακάκης, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Διευθυντής Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Lund (Σουηδία), Μέλος

6. Κώστας Καλφόπουλος, Κριτικός-Συγγραφέας, Μέλος

7. Κωνσταντίνος Μπούρας, Κριτικός-Συγγραφέας, Μέλος

8. Ρίτα Κολαΐτη, Μεταφράστρια, Μέλος

9. Ευρυβιάδης Σοφός, Μεταφραστής, Μέλος

 

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2021

 

Η αρμόδια Επιτροπή κατέληξε στα Βραβεία για τις κατηγορίες Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου, Εφηβικού – Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου, Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου και Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά.

 

Η συνοδευτική αιτιολογημένη έκθεση της Επιτροπής αναφέρει το σκεπτικό της βράβευσης, καθώς και την άποψη της μειοψηφίας.

 

Ακολουθούν τα ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2021 ανά κατηγορία Βραβείου.

 

Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου

Μιχάλης Μακρόπουλος, εικονογράφηση Κατερίνα Χαδουλού: Η μαλαματένια βελανιδιά, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο

 

Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου

Ελένη Πριοβόλου: Φως σε μαύρο ουρανό, εκδόσεις Καστανιώτη

 

Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου

Ίρις Σαμαρτζή, εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή: Τάτα;;, εκδόσεις Ίκαρος

 

Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για Παιδιά

Στέλλα Κάσδαγλη, εικονογράφηση Φωτεινή Τίκκου: 30 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο και πώς μπορείς να τον αλλάξεις κι εσύ, εκδόσεις Πατάκη

 

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ για τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου έχει ως εξής:

 

1. Μένη Κανατσούλη, Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος

2. Τασούλα Τσιλιμένη, Καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Συγγραφέας , Αντιπρόεδρος

3. Αναστασία Οικονομίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Μέλος

4. Γιάννης Σ. Παπαδάτος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κριτικός, Μέλος

5. Δημήτρης Πολίτης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών, Μέλος

6. Ζωή Κοσκινίδου, Κριτικός, Μέλος

7. Τέτη Σώλου, Εικονογράφος, Μέλος

8. Λήδα Βαρβαρούση, Εικονογράφος, Μέλος

9. Αγγελική Δαρλάση, Συγγραφέας, Μέλος

Η παγίδα μυθιστόρημα Ανδρέας Μήτσου εκδόσεις Καστανιώτη η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

 

Η παγίδα

μυθιστόρημα

Ανδρέας Μήτσου

εκδόσεις Καστανιώτη

η πρώτη δημοσίευση στο diastixo.gr

Ανδρέας Μήτσου: «Η παγίδα» (diastixo.gr)

 

 

Μπορεί να ξεφύγει ο δημιουργός της γραφής από τις λογοτεχνικές περσόνες που επινοεί όταν πλάθει τις ιστορίες του; Πόσο αμέτοχος στέκεται από τα πάθη τους και τις περιστροφές της μοίρας τους, αυτός που (στην πιο απόμακρη και αποστασιοποιημένη μορφή του) προβάλλει ως ο παντογνώστης αφηγητής; Γνωρίζει απλώς ή συμπάσχει; Και αν ναι, τότε ποιο πάθος αφηγείται, το ανοίκειο και αλλότριο ή το οικείο προσωπικό βίωμα που υποκρύπτεται πίσω από τις μορφές και τις περιπέτειες των ηρώων του; Γιατί, ίσως καλά γνωρίζει (ή έστω ψυχανεμίζεται) όποιος μπήκε στον λαβύρινθο της γραφής, τίποτε δεν είναι απολύτως ξένο προς αυτόν, είτε το αποκαλύπτει σε αυτοβιογραφική μορφή κειμένου είτε το συγκαλύπτει κάτω από τον μανδύα μιας μυθοπλασίας. Πόσο έτοιμος, όμως, είναι να μιλήσει για όλα αυτά φανερώνοντας τον τρόπο που χειρίζεται τον προσωπικό του βιωμένο χρόνο αλλά ομοίως την παρατήρηση και εποπτεία των άλλων, προκειμένου αναπόφευκτα αυτές οι δύο γενεσιουργές συνθήκες της γραφής να δέσουν σε μια άρρηκτη σχέση, δυσδιάκριτη ως προς τα στοιχεία που τη συναποτέλεσαν; Σπάνια συναντάμε ανοιχτές τις θύρες στο εργαστήριο της δημιουργίας.

Ο Ανδρέας Μήτσου, στο πρόσφατο βιβλίο του (μυθιστόρημα το ονομάζει), ανοίγει διάπλατα θύρες και παράθυρα στο δικό του εργαστήρι και μιλά για όλα. Το ενδιαφέρον εδώ έγκειται κυρίως στον χαρακτηρισμό του εγχειρήματος ως μυθιστορήματος, καθώς εδώ ο ίδιος παίρνει τη θέση του ήρωα, χωρίς ωστόσο να πρόκειται για μια αυτοβιογραφία. Στην ουσία πλάθει μια ιστορία –τόσο αληθινή όσο και επινοημένη– με  τα πραγματικά της στοιχεία να εμπλέκονται με όσα στη μακρόχρονη συγγραφική του πορεία έχει γράψει, διηγήματα, νουβέλες, μυθιστορήματα.

 

Γιατί ο συγγραφέας σε έναν απευθύνεται, που ο ίδιος έχει πλάσει, στο άγνωστο κομμάτι του εαυτού του, για να του ομολογήσει τα δικά του κρίματα. Μια πρόφαση είναι ο κάθε ήρωάς του. Το όχημα που θα τον οδηγήσει σ’ αυτή την οριακή συνάντηση και στη θαμμένη μνήμη. (σ. 68).

 

Μιλώντας για τις αφορμές των ιστοριών του (από τις πρωτόλειες ως τις σημερινές) εισχωρεί εκ νέου μέσα τους με καινούργια ματιά μεταποιώντας τις αρχικές του παραστάσεις που τις γέννησαν και προκαλώντας νέες προοπτικές ανάγνωσής τους. Ξεκάθαρο αυτό, ό,τι γράφουμε έχει τη θνητή του αφορμή, που δεν μπορεί να επιζήσει όσο ανοίγει τις σελίδες του κοινοποιούμενο σε όποιον αποδέκτη βρει πρόσφορο. Η κάθε ανάγνωση είναι μια φρέσκια εκδοχή του αρχικού, εμπλουτισμένη με τα βιώματα του αναγνώστη, και φυσικά ακόμη και ο δημιουργός του είναι μέσα στον χρόνο ένας διαφορετικός αναγνώστης, με νέα βιώματα, νέα οπτική. Όταν, λοιπόν, ο Μήτσου εδώ ξαναδιαβάζει τα γραπτά του, δεν είναι πλέον ο αρχικός τους δημιουργός μόνον αλλά και ένας νέος αναγνώστης, εν μέρει αποστασιοποιημένος από την αφορμή τους. Έτσι, δείχνει πώς αυτά που έγραψε (και ίσως έχουμε διαβάσει ήδη) αποκτούν προεκτάσεις καινούργιες, ανήκουν τόσο στον ίδιο όσο και στον καθένα που τα προσεγγίζει εν είδει γιατρικού, ατομικού εκ των πραγμάτων· ας μη γελιόμαστε, προσωπική η γραφή και η ανάγνωση, προσωπική και η ίαση μέσω αυτών.

 

Ειλικρινά, αυτό ελπίζει ο συγγραφέας μ’ ετούτη την αναδιήγηση, τη μεταφήγηση των ιστοριών του, κι ας μην το παραδέχεται. Να βρεθεί εκείνος ο άλλος, ο καλύτερος εαυτός του, ο ιδεατός αναγνώστης του, και να αποκαλύψει όσα ο ίδιος δεν τόλμησε. Επειδή «δεν έφτανε», δεν είχε τη δύναμη και το σθένος. (σ. 204).

 

Ένα βιβλίο για όλους όσοι βρίσκονται στην «παγίδα» της γραφής, δημιουργοί και αναγνώστες ομοίως. Μια φυγή στο παρελθόν, μια επεξεργασία του, κι ας μην επιτελείται η ποθητή «τακτοποίηση», κι ας μεταποιούνται οι μνήμες σε ό,τι βολικότερο, έτσι που να μην ξεχωρίζει η αλήθεια των πραγμάτων από την επινοημένη μορφή τους. Εκεί που μοιάζει παντοδύναμη η γραφή για να αποτυπωθούν τα ήδη βιωμένα, εκεί ακριβώς οι λέξεις αυτονομούνται, και πλέον όσα γράφονται είναι μια νέα ιστορία, ή ένα νέο μυθιστόρημα, όπως εν τέλει ευφυώς το ονομάζει εδώ ο Μήτσου, με δύο ήρωες: τον ίδιο και τη γραφή, σε μια αντίστιξη σπουδαία, που αποκαλύπτει τόσο τη δυναμική των λέξεων όσο και την αντοχή του συγγραφέα να μπορεί να δέχεται σε διαρκή ανανέωση τα πλήγματα – τρωθείς και τρώσας ταυτόχρονα, θύμα και θύτης, αφού τα τραύματα και τα προκαλεί και τα δέχεται,  παγιδευμένος στη χάρτινη μορφή που παίρνει η ζωή του, με την ελπίδα της ίασης πάλι μέσω της γραφής· ένας κύκλος μέσα στον οποίο βρίσκεται χωρίς να μπορεί μα ούτε και να θέλει από αυτόν να βγει. Ευάλωτος όσο ποτέ, σ’ αυτό το βιβλίο, αντιμέτωπος με τα γραμμένα του και με τον εαυτό του, σε μια εκούσια καταβύθιση, επώδυνη και συνάμα ιαματική.

 

Μα ο χρόνος, έτσι κι αλλιώς, χαμένος είναι κι ανυπόστατος. Συλλαμβάνεται και παίρνει μορφή και αξία όταν γίνεται τέχνη, καλλιτεχνική μετουσίωση, και επομένως προσωπικό βίωμα, και ανταμείβει μόνο όποιον μετέχει στη συνωμοσία που εξυφαίνεται με την ανάγνωση. Οι αδιάβροχοι άνθρωποι είναι διεκπεραιωτικοί, φοβούνται μην τυχόν μουσκέψουν, μην αρπάξουν πούντα. Μια πούντα που θα μπορούσε να τους καταστήσει ευάλωτους. Και ευάλωτους μας καθιστά η λογοτεχνία. (σ. 25).

 

Το βιβλίο αυτό πιθανόν να διαβαστεί από έναν «αποστασιοποιημένο» αναγνώστη, που μέσα του θα δει αποκαλύψεις και «οδηγίες» γραφής, τεχνικές και αποτυπώσεις εμπειρικές ή θεωρητικές. Μα στη δική μου ανάγνωση, πρόκειται για το πιο προσωπικό κείμενο που μπορεί να γραφεί από κάποιον που νιώθει τον πυρήνα της γραφής, νιώθει και τη μοναξιά της – εσύ απέναντι στους άλλους (και ποιος αλήθεια αφουγκράζεται την ιστορία σου;), απέναντι στις ίδιες τις λέξεις που κάποια στιγμή ζητάνε τον λόγο για την αξιοπιστία τους, απέναντι εν τέλει στον εαυτό σου που βλέπει στα γραμμένα σου την άλλη όψη του καθρέφτη. Το στοίχημα, τελικά, είναι να αποδοθεί με τις λέξεις κάτι περισσότερο από αυτές. Τα λόγια του ποιητή Walt Whitman θα παραθέσει ο Μήτσου για να δώσει όλη την ουσία της γραφής: The words of my book nothing, the drift of it everything. (σ. 479).  Γιατί, πράγματι, δεν είναι τόσο οι λέξεις, όσο ό,τι ξεφεύγει από αυτές για μια αυτόνομη πορεία στην πρόσληψη και του δημιουργού και του αναγνώστη, αυτό που διαιωνίζει ό,τι γράφεται σε μια διαρκή, πολύμορφη και πλούσια  ανανέωση.

Στο εξώφυλλο το έργο του Γκόγια Προσωπογραφία του Μανουέλ Οσόριο Μανρίκε Θουνίγα. Η παιδικότητα, η αθωότητα της πρώιμης ηλικίας, τότε που αρχίζουν όλα, μαζί και η παγίδευση της γραφής.

 

Διώνη Δημητριάδου

Η ζώνη του λυκόφωτος Nona Fernández μετάφραση: Κώστας Αθανασίου εκδόσεις Gutenberg (σειρά Aldina) πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Η ζώνη του λυκόφωτος

Nona Fernández

μετάφραση: Κώστας Αθανασίου

 εκδόσεις Gutenberg (σειρά Aldina)

πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Τέρας ή άγγελος; • Fractal (fractalart.gr)

 

Τέρας ή άγγελος;

 

«Θέλω να σας μιλήσω για πράγματα που έχω κάνει… για εξαφανίσεις ανθρώπων». Αυτά τα λόγια ξεστόμισε την 27^η Αυγούστου του 1984 μπροστά στην έκπληκτη δημοσιογράφο του περιοδικού Cause ο άντρας που συστήθηκε ως υπαξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών της δικτατορίας του Πινοσέτ. Και ήταν ποφασισμένος να μιλήσει για τα εγκλήματα στα οποία ο ίδιος είχε συμμετάσχει ως βασανιστής, γνωρίζοντας πως έτσι έπαιζε κορώνα γράμματα την ίδια του τη ζωή. Ωστόσο, θα πει: «Το ξέρω, αλλά τουλάχιστον θα έχω μιλήσει». Η Nona Fernández στηριγμένη σ’ αυτό το πραγματικό γεγονός θα γράψει ένα βιβλίο, στο οποίο η αναπόφευκτη μυθοπλασία θα πλαισιώσει το ντοκουμέντο. Γνωστή ήδη για το σπουδαίο Space Invaders (Gutenberg, 2020), θα συνεχίσει εδώ τον προσωπικό της αγώνα μέσω της γραφής για να μη βυθιστεί στη λήθη το ζοφερό παρελθόν της πατρίδας της, προβάλλοντας το ηθικό δικαίωμα της μυθοπλασίας να φέρνει στην επιφάνεια μια άλλη όψη των πραγμάτων ή να αποκαλύπτει καλά κρυμμένα μυστικά και ψέματα. Συνειδητά θέτει τη γραφή στην υπηρεσία της ιστορικής αλήθειας. Στη Χιλή, που ακόμη ισχύει μια ιδιόμορφη omertà, μια συμφωνία σιωπής ανάμεσα στους στρατιωτικούς εμποδίζοντας την αλήθεια για τα εγκλήματα της δικτατορίας να έρθει στο φως, η θεωρούμενη «κανονικότητα» και η «ομαλή» μετάβαση σε μια δημοκρατία ανάπηρη, στηριγμένη στα δεδομένα της φαύλης εποχής, αποτελούν την ιστορική πραγματικότητα.

Η προσωπικότητα του Αντρές Αντόνιο Βαλενσουέλα Μοράλες, του βασανιστή, θα απασχολήσει τη Fernández, όσο και τα εγκλήματα που θα περιγράψει. Μια γκρίζα μορφή, κάτι ανάμεσα σε τέρας και άγγελο, σε θύτη και θύμα. Μπορεί ο καθένας (ακόμη και ο φαινομενικά φιλήσυχος γείτονας) να μεταμορφωθεί σε εγκληματία κάτω από ικανές συνθήκες και να υπηρετήσει τη βία είτε με τις πράξεις του είτε ακόμη με τη σιωπηρή αποδοχή των βίαιων πράξεων; Η θεωρία της Χάνα Άρεντ έρχεται στο μυαλό μας για το κακό που εμφωλεύει εν δυνάμει στον καθένα μας απειλώντας μας με μια  ύπουλη εξοικείωση μαζί του, με  την έννοια της κανονικότητας να καλύπτει κάθε άνομη πράξη. Αλήθεια, όμως, αν αυτός ο άνθρωπος-τέρας κάποια στιγμή νιώσει το βάρος των πράξεών του και θελήσει  να  απολογηθεί, αποσείει από πάνω του την ενοχή; Συντάσσεται στην ίδια πλευρά με τα θύματά του; Έρχεται άθελα ο συνειρμός με τους στίχους του Γιάννη Βαρβέρη: Μετά το έγκλημα/ Έχουν οι δολοφόνοι/ Τα πιο αθώα μάτια. («Τα μάτια των δολοφόνων», Ο θάνατος το στρώνει, 1986).

 

Στη Ζώνη του λυκόφωτος, εκεί που πέρα από ό,τι είναι γνωστό υπάρχει μια άλλη διάσταση, η Fernández θα προσεγγίσει τον ήρωά της (πώς αλλιώς να τον ονομάσουμε άραγε;) μέσα από μια ενδιαφέρουσα αντίστιξη. Θεωρώντας την κακία ευθέως ανάλογη με τη βλακεία και χρεώνοντας στους ιθύνοντες της δικτατορίας και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά, διαχωρίζει τον βασανιστή από αυτούς, καθώς υπηρετώντας τους στα πιο φρικτά εγκλήματα, ταυτόχρονα  δεν άντεχε το βάρος που είχε επωμιστεί· αντιλαμβανόταν τη διαφορά ανάμεσα στο ηθικό και το ανήθικο, ήταν λοιπόν ευφυής αντιμέτωπος με τη βλακεία των υπολοίπων:

 

Αξιότιμε Αντρές, πιστεύω πως τελικά ήσασταν ένας άνθρωπος ευφυής.

Κάθε φορά που κάνατε εμετό βλέποντας μια εκτέλεση. Κάθε φορά που κλειστήκατε στο μπάνιο μετά από μια ανάκριση με βασανιστήρια. Κάθε φορά που προσφέρατε κρυφά ένα τσιγάρο ή φυλάξατε ένα μήλο από το κολατσιό σας για κάποιον  κρατούμενο. Κάθε φορά που μεταφέρατε κάποιο μήνυμα στους συγγενείς του. Κάθε φορά που κλάψατε. Κάθε φορά που μιλήσατε. Κάθε φορά που επαναλάβατε τη μαρτυρία σας σε δημοσιογράφους, δικηγόρους και δικαστές. Κάθε φορά που κρυφτήκατε. Κάθε φορά που το σκάσατε με το φόβο μήπως σας βρουν. Κάθε φορά και κάθε μέρα, εσείς εφαρμόζετε και εφαρμόσατε τη διαυγή ευφυΐα σας απέναντι στην ηλιθιότητα με την οποία είχατε βρεθεί αντιμέτωπος. (σ. 76, 77).

 

Ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί (μαζί με το Space Invaders), όχι τόσο για να εκτιμηθεί ο τρόπος της γραφής, μια εύστοχη μείξη δημοσιογραφίας και μυθοπλασίας, όσο κυρίως για το πάθος της Fernández να χρησιμοποιήσει τα ιστορικά ντοκουμέντα για να αποκαλύψει την αλήθεια που σωπαίνει, και να ταρακουνήσει την τελούσα εν υπνώσει σημερινή κοινωνία της Χιλής. Η ίδια μάλιστα είναι ξεκάθαρη ως προς τον ρόλο που επιτελούν τα βιβλία: «Για μένα τα βιβλία είναι συλλογισμοί». Πράγματι, συλλογισμοί που προσφέρονται για ανάλυση, κατανόηση, συμπλήρωση ή ακόμη και ανατροπή. Ένα σπουδαίο βιβλίο σε μετάφραση του Κώστα Αθανασίου, που υπογράφει και το κατατοπιστικό εισαγωγικό σημείωμα. Από την εξαιρετική (δεν θα πάψουμε να το λέμε) σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg. Στο εξώφυλλο το έργο Forbidden view, 2017 της Μάνιας Ευσταθίου, με τη σκιώδη μορφή σε γκρίζο φόντο, ανάλογη με την ατμόσφαιρα του βιβλίου.

Διώνη Δημητριάδου

Μαγικό κορίτσι Γιάννης Κόκκινος εκδόσεις Σμίλη η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

 

Μαγικό κορίτσι

Γιάννης Κόκκινος

εκδόσεις Σμίλη

η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal 

στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500 ΛΕΞΕΙΣ: Μια μαγική ισορροπία • Fractal (fractalart.gr)

 

 

μια μαγική ισορροπία

 

Από την πρώτη του εμφάνιση στην ποίηση ο Γιάννης Κόκκινος φαίνεται ότι θα ξεχωρίσει. Έτσι κι αλλιώς έχει ενδιαφέρον κάθε νέα παρουσία, κυρίως αν με τον ποιητικό της τρόπο ανανεώνει το τοπίο. Εδώ, στο Μαγικό κορίτσι (τίτλος προκλητικός που απαιτεί την ανάλογη υποστήριξη στα είκοσι εννέα ποιήματα) ο ποιητής συνομιλεί με δέκα (μαζί με αυτή του εξωφύλλου) ολοσέλιδες φωτογραφίες της Ιωάννας Βουρακίδου, συνδυασμός που εντείνει τη μαγική αίσθηση, καθώς το ασπρόμαυρο των φωτογραφιών δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα για να λειτουργήσουν οι στίχοι προσφέροντας στις λέξεις την εικαστική τους αποτύπωση.

Όπως ακριβώς στις φωτογραφίες αποδίδεται η κίνηση των σωμάτων που συστρέφονται μέσα στη δίνη του χρόνου, έτσι και στην ποίηση του Κόκκινου οι λέξεις αποτυπώνουν την απόπειρα να σταθούν πιο πάνω και πιο πέρα από τα στενά χρονικά όρια. Η άγρια, ατίθαση κίνηση του σώματος στη φωτογραφία της σελ. 33 δεν θα μπορούσε να αποδώσει με καλύτερο τρόπο τους στίχους: κι οι λέξεις/ οι μυστικές του γητευτή/ χαϊδεύουν την άγρια σκέψη της («Άγρια σκέψη»). Πνοή ζωής, ψήγματα ελπίδας για αναίρεση των περιοριστικών χρονικών δεσμεύσεων. Ματαιότητα ίσως; Η ποίηση τολμά να ονειρεύεται.

 Αιφνιδιάζει ο ποιητής με τον τρόπο που κατορθώνει μέσα από ένα σκηνικό που κατασταλάζει ενδόμυχη μελαγχολία να αφήνει χαραμάδες φωτός, σε μια  ποίηση που δεν εγκαταλείπει ποτέ τον ιδιωτικό χώρο, με το βίωμα της καταβύθισης και κατόπιν της ανύψωσης/ανάστασης να χαρακτηρίζει όλα τα ποιήματα. Μια μείξη σαν ένωση σωμάτων, που να μην μπορείς να πεις αν τα χρώματά της είναι φωτεινά ή σκοτεινά· να μην μπορείς να αντισταθείς στη γοητεία του διαγραφόμενου τοπίου: Ισορροπώ εδώ ψηλά/ ανάλαφρος/ πρώτη φορά/ με όλο το βάρος που κερδίζω/ καθώς με το βλέμμα σου υψώνομαι/ παρά τα σύννεφα επάνω/ τη σκυθρωπή τους γοητεία («Παρά τα σύννεφα»).

Ίσως είναι αναμενόμενο στην ποίηση πρωτοεμφανιζόμενου να προβάλλεται ο προσωπικός χώρος και να απουσιάζει η οποιαδήποτε κοινωνική προέκταση, και ως προς αυτό ο Κόκκινος δεν πρωτοτυπεί. Το ενδιαφέρον, όμως, εδώ έγκειται σε μια νοητή μετάπλαση της ποιητικής μορφής, την οποία επιτρέπουν οι ίδιες οι λέξεις.  Αν μπορούσαν να ενωθούν οι στίχοι όλων των ποιημάτων, θα έφτιαχναν μια ιστορία (προσωπική πάντα) που κάποια στιγμή βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί ποιητικά, με δουλεμένες τις λέξεις της για να αποδοθεί όλη η ορμή ζωής που κατακλύζει τον ποιητή. Πριν από σένα/ αβαρής σαν φύλλο/ λιπόθυμος σερνόμουν/ στην άσφαλτο/ έρμαιο στην αόρατη επικράτηση/ του γλυκερού φθινοπώρου/ που ερχόταν τον αγώνα μου για σωτηρία/ να συνθλίψει. («Παρά τα σύννεφα»). Μέσα στα ποιήματα διαφαίνεται ένα σχέδιο πλοκής με  ξεκάθαρη την τομή ανάμεσα στο πριν της συντριβής και στο τώρα της ελπίδας. Αλλά και φόντο, πλαίσιο για να σταθεί η ιστορία, με σκηνές της πόλης (η πόλη ομορφαίνει τη νύχτα. «Οδός Σίνα») που αποδίδουν ταυτόχρονα και ήχο (τζαζ ή μπλουζ, κατά περίπτωση). Ο Κόκκινος, μουσικός κατά βάση (και είναι καιρός/ που διάλεξα/ τη μουσική μου, «Ακαδημίας 8:45»

), εμποτίζει την ποίησή του και με υπόγειες μουσικές, αφού και η ποίηση ένα αυθεντικό άκουσμα είναι, ως αντιστάθμισμα σε ψεύτικα ακούσματα (καθώς η δυνατή στ’ ακουστικά τα μουσική/ κατέστρεφε την εθισμένη στο ψέμα ακοή/ για να βρει χώρο μέσα της ν’ ανθίσει ο ψίθυρος: “δεν θα πεθάνεις”, «Μαγικό κορίτσι»). Μια ιστορία με πληρότητα.

Εύστοχα γυρίσματα των στίχων, λιτή μορφή με γνώση του περιττού και επιλογή του ελάχιστου αναγκαίου, στοιχεία που δείχνουν πως ο Κόκκινος έχει την αίσθηση του σωστού ποιητικού τρόπου: Ατίθαση καταιγίδα/ γυρεύει εδώ και τώρα/ να ξεσπάσει/ κι οι λέξεις/ οι μυστικές του γητευτή/ χαϊδεύουν την άγρια σκέψη της/ πως δεν θα χάσει δύναμη/ αν μάθει κι αυτή/ να περιμένει («Άγρια σκέψη»). Ποίηση ενδιαφέρουσα στον στίχο της και στις συνομιλίες της, εικαστικές και μουσικές. Ποιήματα που απευθύνονται στη μία παρουσία, καταλυτική, ιαματική, εν τέλει μαγική. Αυτό το κορίτσι είναι μαγικό. Και δικαιολογεί απολύτως τον προσωπικό τόνο της ποίησης του Γιάννη Κόκκινου. Μέσα σου ταξιδεύοντας αργά για να σε μάθω/ εσύ βαθαίνεις/ κι εγώ σώζομαι («Variations»).

Διώνη Δημητριάδου

Η Δέσποινα Λαλά - Κριστ γράφει για την ποιητική συλλογή Μικρή μεθόριος της Ελένης Αράπη εκδόσεις Ιωλκός

 Η Δέσποινα Λαλά - Κριστ γράφει

για την ποιητική συλλογή

Μικρή μεθόριος

της Ελένης Αράπη

εκδόσεις Ιωλκός

 

Η ποίηση είναι εδώ, είναι ελληνική και πάντα διαφορετική! Μια παρουσίαση των εντυπώσεων μου για το έργο «Μικρή Μεθόριος» εκδόσεις Ιωλκός της Ελένης Αράπη.

Ρώτησε η Έμιλυ τον Χίγκινσον : «Αναπνέουν τα ποιήματά μου; Είναι ζωντανά;»

 Και ο κύριος Χίγκινσον, λόγιος της εποχής του πουριτανισμού, απάντησε με λογική, με σοβαρότητα και κυρίως με υπευθυνότητα: 

  «Μην βιάζεστε  να εκδώσετε….»

 Και μια που αναφέρω το γεγονός πρέπει να προσθέσω ότι προς το τέλος της ζωής του θεωρούσε αυτή την απάντηση το μεγάλο λάθος της καριέρας του,  και για να το επανορθώσει δημιούργησε χώρο στο σπίτι  του, όπου προσκαλούσε καθηγητές του Χάρβαρντ μια φορά  τον μήνα, για να διαβάσουν Έμιλυ Ντίκινσον. Εκεί για πρώτη φορά την αποκάλεσαν Geniouς!

Σκέπτομαι αν έστελνε η Ελένη Αράπη  τα ποιήματά της  στον Χίγκινσον  θα ρωτούσε: «Κύριε Χίγκινσον  τα ποιήματά μου  συγκλονίζουν; Αναστατώνουν;» γιατί για την Αράπη, η ζωή και η αναπνοή δεν είναι πηγές δημιουργίας. Ο Πόθος και το Πάθος είναι η κινητήριος δύναμη της δημιουργίας, κι αυτό είναι το θέμα και η ανάπτυξη των ποιημάτων της. Ο Έρωτας με όλα τα ένστικτα  σε εγρήγορση και απαίτηση, επικρατεί. Αδίσταχτος, Ασυγκράτητος. Ανελέητος. Ζωή, θάνατος, έρωτας συναντώνται στη δίνη του πόθου και του πάθους.

Το ποίημα στον νόμο των φυσικών δυνάμεων που το διέπουν παραμένει ανεξάρτητο, ελεύθερο να επιβεβαιώσει  την ακεραιότητα της ύπαρξής του και να ολοκληρωθεί. Καταργεί τις κοινωνικές νόρμες, αποφεύγει τους βράχους της σεμνοτυφίας, της λογικής, της σεμνότητας. Επιμένει στην ολοκλήρωση της ποιητικής του αυθεντικής ύπαρξης. Εντέλει το ίδιο το ποίημα λαμβάνει σάρκα και οστά και στέκει μπροστά μας ενσαρκωμένο. Υποστηριζόμενο με σύμβολα από τις ρίζες της Ελληνικής γραφής –θεούς, ήρωες, μύθους, φιλοσοφία– περήφανο  εκφράζει τον Εαυτό του.

Ο Ε Ρ Ω Τ Α Σ,  σε όλες τις εκφάνσεις του, γλιστρά απ’ τα δάκτυλα της ποιήτριας Ελένης Αράπη, και στέκει Νικητής και ολομόναχος! Ο κάθε στίχος βέλος στο σώμα του αναγνώστη, τον συνταράσσει . Το όλο έργο συγκλονίζει!

 

Παραθέτω τρία ποιήματα που πιστεύω ότι ξαφνιάζουν και γοητεύουν:

 

Το ρο της ροής

 

Τα άλση έγιναν οι πρώτοι μας κίονες

τα βράχια γέμισαν υγρά φυλλοβόλα

η θέρμη της μήτρας έσβησε

τα παγωμένα αιδοία.

 

Αίγαγρος τρύπησε τη μέσα σπηλιά

κάλπασε καταρράκτης

το ρο της ροής έφερε

το ρο του οργασμού.

 

Σταλαχτίτες διαρρηγμένοι

έλιωσαν του δέρματος

την ταφόπλακα

χάραξαν ρυάκι

στη ραχοκοκαλιά του βουνού.

 

Τα βράγχια

–επιτέλους –

βρήκανε πνεύμονες

 

 

Ο ποιητής

 

Τη μουσική των αγρών

τον παρθενικό υμένα

των λέξεων

 

την αγριόγατα γυμνή

με τα λυμένα μαλλιά

το πέπλο

οργωμένο από δόντια

 

τη νυχιά που

στάζει ρετσίνι

υγραίνει το χώμα

 

τα ερωτικά κουφέτα που

καρφώνει η φύση

από στόμα σε στόμα

 

την ανατριχίλα

αναμένει.

 

Και ένα ποίημα αφιερωμένο στον τραγικό βιασμό και θάνατο της Ελένης Τοπαλούδη:

 

Αντιπεπονθός

 

Σήμερα κολύμπησα

μέχρι τις όχθες του Αχέροντα.

 

Όλοι με νομίζουν νεκρή

κανείς δε με κοιτάει στα μάτια

μέχρι κι ο Κέρβερος τρέμει.

 

Λένε ότι με βρήκαν

στα βράχια –  

απ’ τη μήτρα

σέρνεται ακόμα

ο λώρος.

 

Στοιχηματίζω ότι

θα σου χαρίσω

δίδυμα σερνικά.

 

Μη φοβάσαι αγάπη μου

εγώ δε θα σε αφήσω ποτέ.

 

Τώρα πια

μας ενώνει

ο τρόμος.

 

 

Δέσποινα Λαλά - Κρισ