Πεδίο
ροής
Νίνα
Ράπη
Κάπα εκδοτική
η πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Fractal
στη στήλη ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ | Στην αδιάκοπη ροή των σχέσεων • Fractal
Στην
αδιάκοπη ροή των σχέσεων
Οι ιστορίες
της Νίνας Ράπη συνιστούν μια «μελέτη» (ας επιτραπεί ο όρος, αν και μιλάμε για
μυθοπλασία) στα όρια των σχέσεων, με όποια μορφή κι αν τις εννοήσουμε, σε όποια
ιδιαίτερη συνθήκη αναζητήσουν τη δυναμική τους. Σχέσεις που εκκινούν από τον
ρόλο τους στη συμβατικά δομημένη κοινωνία, ακολουθώντας την κυρίαρχη λογική,
την τετράγωνη και περιοριστική. Δεν μπορούν, όμως, να ελέγξουν τη λειτουργία
του αρχέγονου ασυνειδήτου, με την απρόβλεπτη και καθοριστική συχνά εισχώρησή
του στον χώρο του υπαρκτού, όπως και αυτήν του υποσυνειδήτου, που βρίσκει τον
χώρο του ονείρου για να εκφράσει όσα υποκρύπτονται ξεχασμένα, ή να ερμηνεύσει
κατά το δοκούν τις ασύνειδες αρχετυπικές πληροφορίες.
Στον
τρόπο που η Ράπη προσεγγίζει τις ανθρώπινες σχέσεις, τους φιλικούς, ερωτικούς,
οικογενειακούς δεσμούς, πότε κυριαρχεί η λογική, δείχνοντας ένα σταθερό
περιβάλλον χωρίς πολλές εκπλήξεις, πότε παρεισφρέει μια φαντασιακή κατάσταση, ονειρική
ή εφιαλτική, για να αποδομήσει ό,τι φαινόταν γνώριμο και οικείο. Στην ευφυή
ιστορία «Παράσταση χωρίς πρόβα», με το χιούμορ να δρα καταλυτικά, η αμφισβήτηση
της λογικής (εδώ στο όνομα των μαθηματικών κανόνων) αναδεικνύεται με ένα
πρωτότυπο πείραμα αυτοσχεδιασμού χωρίς νόημα και λογικό ειρμό, που όμως, όπως
θα πει ο ήρωας:
Όλο αυτό με διασκέδαζε αφάνταστα και με έκανε να σκέφτομαι
πόσο πρωτότυπα πράγματα μπορούν να προκύψουν από αυτοσχέδια πειράματα, κάτι
εντελώς διαφορετικό από το μαθηματικό σκεπτικό. («Παράσταση χωρίς πρόβα», σ. 77).
Μια
διαρκής ροή τις χαρακτηρίζει, όπως το ρεύμα του ποταμού, σε άμεση σύνδεση με τη
ροή του χρόνου, την ασύλληπτη έννοια για την ανθρώπινη λογική. Μοιράζοντας τον
χρόνο –σε μια απόπειρα ελέγχου– σε μετρήσιμα χρονικά διαστήματα, απλώς τον
τεμαχίζουμε χωρίς να εννοούμε πως αυτός (κατά τον Ευριπίδη) «ακούραστος πάντα
σε αιώνια ροή διαρκώς γεννά ο ίδιος τον εαυτό του».
Είναι
σημαντικό πως οι ήρωες των ιστοριών της Ράπη αναζητούν τα όριά τους· άλλοτε
αποτυγχάνουν εγκλωβισμένοι στις συντεταγμένες τους, άλλοτε επιλέγουν να τα
υπερβούν. Σε κάθε περίπτωση, λειτουργούν πέρα από τους δεδομένους ρόλους του
φύλου τους, πιστοί σε μια ενδότερη συνθήκη μιας μεταμόρφωσης, και αυτής σε
διαρκή ροή. Αν πρέπει να εντάξουμε σε μια κατηγορία τη γραφή της Ράπη (χωρίς,
ωστόσο, αυτό να είναι απαραίτητο), θα λέγαμε πως πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα
queer γραφή που υπερβαίνει τις επιβεβλημένες
«κανονικότητες», θεωρώντας πως πρόκειται
για δεσμευτικές κοινωνικές κατασκευές. Η Ράπη γράφει για τη ρευστότητα και την
αμφισβήτηση κάθε απολυτότητας. Πρόκειται για μια τολμηρή γραφή από τις
ελάχιστες που φθάνουν τόσο βαθιά να εννοήσουν την ελεύθερη επιλογή, το κόστος
της αλλά και την εσωτερική δικαίωση στην κατακτημένη ισορροπία. Τα πρόσωπα των
ιστοριών της φθάνουν στη γνώση του εαυτού τους, κατανοούν τον κόσμο που τους
περιβάλλει, αλλά και τη θέση τους σ’ αυτόν τον κόσμο, όσο διαφορετική, όσο
ελεύθερη στη διαφορετικότητά της.
Ο τρόπος
της, λιτός και απολαυστικός στην αφαίρεση κάθε περιττού στοιχείου, με
ενσωματωμένο διάλογο να διασπά την αφήγηση, με σκόπιμη «άγνοια» των δομικών
αφηγηματικών στοιχείων, μας προσφέρει μια φρέσκια ματιά στους γνωστούς
αφηγηματικούς τρόπους. Η εναλλαγή των αφηγηματικών υποκειμένων κινείται πότε
προς την προσωπική εξομολόγηση (ένα βλέμμα στον καθρέφτη) και πότε στην εξωτερική παρατήρηση – τη γνωστή συγγραφική
«απάτη» που μεταθέτει την οπτική παραμένοντας πάντα, εντούτοις, προσωπική. Στα
«Θραύσματα», τις δώδεκα μικρο-ιστορίες, η εναλλαγή αιφνιδιαστική και
αποκαλυπτική. Ιστορίες που θα ακούγονταν ιδανικά σε μορφή θεατρικού αναλογίου.
Μετά από
όλη αυτή τη ροή, έρχεται η τελευταία ιστορία («In stillness»), η
μεγαλύτερη και πιο ενδιαφέρουσα όσο και διαφορετική από όλες, να φανερώσει μια
ακινησία. Την ακινησία των νεκρών, σε άμεση ανάγνωση, που παραπέμπει στην
ποθητή ηρεμία, στο καταστάλαγμα, στη συμφιλίωση με την ενδότερη ταυτότητα.
Η γραφή της
Ράπη έχει τη δική της ταυτότητα, δεν μοιάζει με καμία άλλη, και αυτό είναι και
το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό της. Χρησιμοποιώντας στην αναίρεσή τους δόκιμες
τεχνικές, κατορθώνει να δώσει νέα πνοή στην πεζογραφία, εκφράζοντας ταυτόχρονα θέσεις
ξεκάθαρες. Δεν είναι τυχαίο πως διαβάζοντας τις ιστορίες της νιώθεις πως τα
πρόσωπα ανάγονται πάνω και πέρα από τις έμφυλες ταυτότητες, κινούμενα από την
εσωτερική τους διάθεση, διαρρηγνύοντας το κοινωνικά αποδεκτό status.
Και
φυσικά, όπως είναι αναμενόμενο στην καλή λογοτεχνία, η γραφή αυτή γεννά
ερωτήματα. Ερωτήματα που θέτει ο αναγνώστης στον εαυτό του, κυρίως όταν οι
ιστορίες παραμένουν ανοιχτές και μετά την τυπική τους ολοκλήρωση. Παραθέτω
απόσπασμα (την τελευταία παράγραφο) της «Επιμελήτριας», της ιστορίας για τον
ερμαφρόδιτο Ορφέα και την απόρριψή του από τη σύντροφό του:
Παρόλο που αποδείχθηκε
ότι η τύφλωσή μου ήταν καθαρά παθολογική, δεν μπορούσα να βγάλω από το
μυαλό μου ότι ίσως είχε μια ψυχολογική χροιά. Σκεφτόμουν διάφορα: ότι ήταν η
υλοποίηση της απώλειας του Ορφέα· η τιμωρία που επέβαλα στον εαυτό μου για τον
τρόπο που του φέρθηκα. Ότι δεν είχα την τόλμη να βιώσω το σημείο καμπής που
επερχόταν και θα άλλαζε τη ζωή μου. Έτσι διάλεξα μια κατανοητή, ιατρικά
αποδεδειγμένη πάθηση που με ώθησε να αλλάξω την πορεία μου. Ότι, ότι, ότι. Αν,
αν, αν. Όπως καταλαβαίνετε, είναι πολλές οι ερωτήσεις, αλλά απαντήσεις δεν έχω. (‘Η
επιμελήτρια», σ. 52).
Διώνη Δημητριάδου
.png)
